در شرایطی که بحث انتقال پایتخت از تهران دوباره مطرح شده است، کارشناسان حوزه میراث فرهنگی پیشنهاد می‌دهند که به‌جای حذف تهران، از الگوی موفق هخامنشیان یعنی نظام دو پایتختی استفاده کنیم تا از نابودی زیرساخت‌های تهران جلوگیری و توسعه پایدار در کشور محقق شود.

چرا الگوی هخامنشی موفق بود؟

هخامنشیان با درک تنوع اقلیمی ایران، از شهرهای مختلف برای کارکردهای متفاوت استفاده می‌کردند. آن‌ها همدان را پایتخت تابستانی و شوش را پایتخت زمستانی قرار دادند. این مدل باعث می‌شد که ثروت و قدرت در تمام پهنه سرزمین توزیع شود و هیچ شهری به تنهایی بار سنگین کل امپراتوری را بر دوش نکشد.

مزایای مدل دو پایتختی برای ایران معاصر

کاهش فشار زیست‌محیطی بر تهران: کاهش نرخ فرونشست زمین و آلودگی هوا با توزیع جمعیت.
مدیریت ناترازی انرژی: تعدیل مصرف گاز و برق که اکنون در تهران به شدت متمرکز است.
توسعه متوازن زیرساخت‌ها: خروج از حالت تک‌قطبی و رونق گرفتن مناطق جنوبی و مرکزی کشور.
حفظ سرمایه‌های تهران: جلوگیری از افول اقتصادی و اجتماعی تهران که در صورت انتقال کامل پایتخت رخ خواهد داد.

شیراز؛ کاندیدای اصلی پایتخت فرهنگی

در این طرح پیشنهاد شده است که شیراز به عنوان پایتخت فرهنگی و اجتماعی ایران انتخاب شود. با انتقال وزارتخانه‌هایی نظیر میراث فرهنگی، گردشگری و محیط زیست به شیراز، این شهر می‌تواند نقش پایتخت دوم را ایفا کند، در حالی که تهران همچنان مرکز سیاسی و اقتصادی باقی بماند.

نتیجه‌گیری و ضرورت پژوهش

نظام دو پایتختی در کشورهایی مانند آفریقای جنوبی و مالزی نیز با موفقیت اجرا شده است. برای ایران، این طرح می‌تواند راهکاری واقع‌بینانه باشد، مشروط بر اینکه با مطالعات میان‌رشته‌ای دقیق و ایجاد زیرساخت‌های حمل‌ونقل سریع نظیر قطارهای پرسرعت همراه شود.