آسمان щедрости: درзимые باراندگی ها на خشکسالی های кошора нехватка в перспективе ликбез давать?

با آغاز فصل سرما در منطقه کویری کاشان، امیدها به بارش باران برای جبران کمبود آب افزایش می‌یابد. در این میان، وزارت نیرو نیز برنامه‌های بارورسازی ابرها را در شمال غرب کشور آغاز کرده است. اما آیا این اقدامات به تنهایی کافی است؟

بارورسازی ابرها؛ راهکاری کافی نیست؟

صنعت آب هشدار می‌دهد که تمام امکانات برای بارورسازی ابرها فراهم است و فقط منتظر شکل‌گیری ابرهای باران‌زا هستیم. اما سوال اینجاست که آیا این عملیات در شرایط کمبود شدید منابع آب، می‌تواند به تنهایی موثر باشد؟ به گفته کارشناسان فنی، بارورسازی ابرها یک تکنیک مکمل است و نمی‌تواند جایگزین مدیریت جامع منابع آب شود.

رئیس سازمان توسعه و بهره‌برداری از فن‌آوری‌های نوین آب‌های جوی می‌گوید: “سازمان‌های ابری باران‌زا با معیارهای مشخص در منطقه حضور داشته باشند، چون هر ابری برای انجام این عملیات مناسب نیست.” به گفته وی، این روش زمانی می‌تواند موثر باشد که سامانه ‌های ابری بارش‌زا با معیارهای مشخص در منطقه حضور داشته باشند.

معیارهایی همچون دمای اتمسفر، ضخامت ابر و محتوای آبی ابر می‌تواند تعیین‌کننده موفقیت عملیات باشد.

روش‌های معمول شامل پاشیدن یدید نقره، نمک، دی‌اکسیدکربن جامد یا آب نمک به وسیله هواپیما، موشک یا ژنراتورهای زمینی است که به عنوان هسته‌های میعان عمل می‌کنند تا قطرات آب سریع‌تر سنگین شوند و به زمین برسند.

در موارد اجرایی اخیر، گزارش‌هایی از استقرار چندین ژنراتور زمینی (به‌عنوان مثال، 10 ژنراتور در نقاط مختلف) و اجرای بیش از 13 پرواز هواپیمایی (حدود 13 پرواز در برخی استان‌ها) منتشر شده که نشان می‌دهد مرحله عملیاتی پروژه آغاز شده است.

کارایی محدود؛ هشدارهای سازمان هواشناسی

با وجود اقدامات انجام‌شده در این زمینه، هم‌چنان هشدارهایی نیز شنیده می‌شود. سحر تاج‌بخش، رئیس سازمان هواشناسی کشور، با نگاه محتاطانه‌ای به این موضوع می‌گوید: “بارورسازی نمی‌تواند تا حدود 10 درصد از بارش‌های قابل ریزش را افزایش دهد” و “خشکسالی کاشان با بارورسازی حل نخواهد شد.” به گفته وی، باید انتظارات واقع‌بینانه باشد.

پرسش‌های فنی و مدیریتی دیگری نیز مطرح است:

• آیا زیرساخت‌ها و تجهیزات نوین کافی‌اند؟
• آیا معیارهای ایمنی و قطع عملیات در صورت افزایش خطر سیل رعایت می‌شود؟

مسئولان گفته‌اند عملیات در صورت احتمال وقوع سیلاب تعلیق خواهد شد و تلاش برای بهینه‌سازی رادارها و سامانه‌های پایش ادامه دارد. اما کارشناسان بر فرسودگی برخی تجهیزات پیشین و نیاز به آمایش تخصصی اشاره می‌کنند.

تجربه جهانی؛ نتایج محدود

بررسی‌ها نشان می‌دهد که ایده بارورسازی ابرها در شرایط مناسب بارشی بین 5 تا 15 درصد افزایش را نشان می‌دهد. هرچند این بازه به روش، نوع ابر و شرایط محلی بستگی دارد و در برخی مطالعات، اثرات متفاوتی دیده شده است.

همچنین بررسی‌ها نشان می‌دهد که هزینه تولید هر واحد آب از طریق بارورسازی ابرها بسته به منطقه و روش انجام کار، می‌تواند از 2 تا 10 دلار به ازای هر acre-foot (حدود 1234 مترمکعب) متغیر باشد و کشاورزان قادر به توجیه سرمایه‌گذاری هستند. بنابراین، ارزیابی هزینه‌-فایده و مقایسه با راهکارهای مدیریت جامع (مثل کاهش برداشت از سفره‌های زیرزمینی یا استفاده از پساب) ضروری است.

با در نظر گرفتن همه مزایا و معایب استفاده از روش بارورسازی ابرها برای افزایش میزان بارندگی در کویر، روش بارورسازی در صورت رعایت شرایط ابری مناسب، روش بارورسازی می‌تواند به عنوان ابزاری مکمل در شرایط ابری مناسب باشد که به چند درصد افزایش بارش کمک می‌کند و برای تامین آب مورد نیاز مفید باشد. اما نباید در رویای حل مشکلات کم آبی توسط این روش باشیم.

اگر این برنامه ادامه پیدا کند، شفافیت در گزارش نتایج، سرمایه‌گذاری در تجهیزات نوین، پژوهش‌های میدانی معتبر و ترکیب برنامه با سیاست‌های مدیریت منابع آب (مثل کاهش برداشت بی‌رویه و بهره‌گیری از پساب) شرط لازم برای رسیدن به بازده واقعی و جلوگیری از هدر رفت منابع است.