راز پنهان هوش در نوزادان نارس: آغوش شما، مهندس مغز کودک!
آغوش گرم والدین، نه تنها آرامشبخش است، بلکه میتواند نقش حیاتی در شکلگیری هوش و سلامت هیجانی نوزادان نارس ایفا کند. یک مطالعه جدید نشان میدهد که تماس پوست به پوست (که به آن مراقبت کانگورویی نیز گفته میشود) در نوزادان بسیار نارس، منجر به رشد قویتر در نواحی مغزی مرتبط با تنظیم استرس و هیجانات میشود. این یافتهها که قرار است در تاریخ ۲۴ سپتامبر ۲۰۲۵ در نشریه معتبر نورولوژی (Neurology) منتشر شوند، به این گمانهزنی قوت میبخشند که تجربههای مراقبتی در هفتههای اولیه زندگی، بر تکامل طولانیمدت مغز اثرگذار هستند.
این پژوهش، ارتباطی معنادار بین آغوشهای طولانیتر و تغییرات در مسیرهای ماده سفید مغز – شبکه ارتباطی حیاتی مغز که از توجه، حافظه و سلامت هیجانی حمایت میکند – آشکار کرده است. این انجمنها حتی پس از در نظر گرفتن وضعیت اجتماعی-اقتصادی و سایر عوامل نیز همچنان پایدار ماندند. البته، این مطالعه تنها یک “ارتباط” را نشان میدهد و مستقیماً اثباتکننده “علت و معلول” نیست، اما شواهد فزایندهای را به مجموع دانش موجود اضافه میکند که تجربیات اولیه مراقبت میتوانند سلامت مغز را شکل دهند.
پژوهشی نوین: آغوش گرم، مسیری برای رشد مغز
دکتر کاترین ای. تراویس (Katherine E. Travis)، پژوهشگر از موسسه نورولوژی بورک (Burke Neurological Institute) در وایت پلینز، نیویورک (White Plains, New York)، و نویسنده اصلی این مطالعه، بیان میکند: «تماس پوست به پوست در نوزادان نارس، فواید بسیاری دارد. مطالعات قبلی آن را با بهبود ارتباط عاطفی، خواب، عملکرد قلب و ریه، رشد و همچنین کاهش درد و استرس مرتبط دانستهاند.» وی افزود: «یافتههای ما در نوزادان بسیار نارس نشان میدهد که مراقبت پوست به پوست ممکن است در شکلگیری رشد اولیه مغز نیز نقش داشته باشد و اهمیت بالقوه تجربیات مراقبتی در اولین هفتههای زندگی یک نوزاد نارس را برجسته میکند.»
جزئیات مطالعه: نوزادان، زمان و مراقبت
این مطالعه شامل ۸۸ نوزاد نارس بود که میانگین سن بارداری آنها ۲۹ هفته و میانگین وزنشان ۱.۲ کیلوگرم (۲.۶۵ پوند) بود. میانگین مدت بستری در بیمارستان برای این نوزادان، دو ماه گزارش شده است. هدف اصلی محققان این بود که بررسی کنند آیا مراقبت پوست به پوست (مراقبت کانگورویی) با رشد مغز در نواحی مسئول تنظیم احساسات و استرس مرتبط است یا خیر.
محققان، تماس پوست به پوست با اعضای خانواده را در طول دوره بستری هر نوزاد ردیابی کردند؛ از جمله مدت زمان هر جلسه و مجموع دقایق در هر روز. خانوادهها به طور متوسط یک بار در روز به بیمارستان مراجعه میکردند. در هنگام ارائه مراقبت پوست به پوست، میانگین هر جلسه حدود ۷۰ دقیقه بود و ۷۳ درصد از این جلسات توسط مادران ارائه شده بود. برای کل دوره بستری، میانگین مراقبت پوست به پوست در هر روز، ۲۴ دقیقه بوده است.
نگاهی عمیقتر به تغییرات مغزی
پیش از ترخیص از بیمارستان و حدوداً در زمان رسیدن به سن کامل بارداری (حدود ۴۰ هفته)، هر نوزاد یک اسکن مغزی دریافت کرد. این اسکنهای مغزی، چگونگی حرکت آب در بافت مغز را اندازهگیری میکنند. این حرکت به آشکارسازی چگونگی تکامل ماده سفید – شبکه ارتباطی مغز – کمک میکند. سپس محققان، نشانگرهای ماده سفید را با میزان زمان مراقبت پوست به پوست در هر جلسه و در هر روز در نوزادان نارس مقایسه کردند.
برای مدت زمان تماس پوست به پوست در هر جلسه، محققان دریافتند که جلسات طولانیتر با افزایش “انتشار میانگین” (Mean Diffusivity یا MD) – که نشاندهنده آزادی حرکت آب در مغز است – در دو ناحیه کلیدی مغز مرتبط است:
- سینگولوم (Cingulum): ناحیهای که از توجه و تنظیم هیجان حمایت میکند.
- تشعشعات تالامیک قدامی (Anterior Thalamic Radiations یا ATRs): نواحی که بخشهای دخیل در پردازش هیجانی و حافظه را به هم متصل میکنند.
همچنین، جلسات طولانیتر با کاهش “ناهمسانگردی کسری” (Fractional Anisotropy یا FA) – که نشاندهنده تأثیر حرکت آب بر بافتهای سلولی در حال رشد است – در تشعشعات تالامیک قدامی مرتبط بود.
تاثیر آغوش بر شبکههای ارتباطی مغز
برای مجموع دقایق روزانه مراقبت پوست به پوست نیز، محققان دریافتند که مقادیر بالاتر این مراقبت با افزایش انتشار میانگین (MD) در تشعشعات تالامیک قدامی و همچنین با کاهش ناهمسانگردی کسری (FA) در همین نواحی مرتبط بود.
این ارتباطات حتی پس از آنکه محققان عواملی مانند سن بارداری در زمان تولد، سن در زمان اسکن، وضعیت اجتماعی-اقتصادی و دفعات ملاقات خانواده را که میتوانند بر رشد مغز تأثیر بگذارند، در نظر گرفتند، همچنان معنادار باقی ماندند.
دکتر تراویس میگوید: «یافتههای ما شواهد فزایندهای را اضافه میکند که رشد ماده سفید به تجربیات نوزاد نارس در بیمارستان حساس است. مراقبت پوست به پوست نه تنها ارتباطات خانوادگی را از طریق پیوند عاطفی برای نوزادان نارس فراهم میکند، بلکه ممکن است ارتباطات جدیدی را در خود مغز تشویق کرده و سلامت کلی مغز نوزاد را بهبود بخشد.»
محدودیتها و چشمانداز آینده
یکی از محدودیتهای این مطالعه این است که در یک بیمارستان واحد انجام شده و محققان سوابق پزشکی موجود را بررسی کردهاند. نویسندگان خاطرنشان میکنند که تحقیقات آتی باید بررسی کنند که چگونه تجربیات اولیه مراقبت، مانند مراقبت پوست به پوست، ممکن است رشد مغز را در نوزادان نارس شکل داده و از نتایج رفتاری بعدی با بزرگ شدن این نوزادان حمایت کند.
بودجه: این مطالعه توسط موسسه ملی بهداشت کودک و توسعه انسانی یونیس کندی شرایور (Eunice Kennedy Shriver National Institute of Child Health and Human Development) تأمین مالی شده است.
درباره این خبر پژوهشی نورولوژی
- نویسنده خبر: رنه تسمن (Renee Tessman)
- منبع خبر: آکادمی عصبشناسی آمریکا (AAN)
- اعتبار تصویر: نوروساینس نیوز (Neuroscience News)
- پژوهش اصلی: این پژوهش با عنوان “ارتباط تماس پوست به پوست با ریزساختار ماده سفید در نوزادان نارس” (Skin-to-Skin Holding in Relation to White Matter Microstructure in Infants Born Preterm) توسط دکتر کاترین ای. تراویس و همکارانش در نشریه نورولوژی (Neurology) به چاپ میرسد.
