واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین:
انتشار اولین روزنامه ایرانی نخستین روزنامه ایران از سوی میرزا صالح شیرازی بیست و پنجم محرم 1253 قمری به نام کاغذ اخبار یا اخبار وقایع دارالخلافه انتشار یافت و برخلاف اسمش، ماهنامه بود. اداره این روزنامه را خود میرزاصالح شیرازی به عهده داشت.
این روزنامه در دو برگ بزرگ با چاپ سنگی منتشر میشد و در آن مطالبی درباره شهر تهران و دیگر شهرهای ایران، سرزمینهای عربی و کشور ترکیه به چاپ میرسید. تنها نسخه موجود از روزنامه کاغذ اخبار، در موزه بریتانیا نگهداری میشود. قبل از انتشار این روزنامه، کشور ما در آستانه ورود به دنیای نو قرار داشت. شکست ایران در دو جنگ پیاپی از روسیه و نبود امکانات جدید که از عوامل شکست و عقب افتادگی به شمار می رفت باعث شد که زمامداران ایرانی و در راس آنها عباس میرزا برای جبران این ناکامی اقدامات لازم را برای آشنایی جامعه با علوم و فنون جدید فراهم آورد. یکی از مهم ترین اقدامات برای رسیدن به این هدف ورود دستگاه چاپ بود که امکان انتشار افکار و عقاید را بیش از گذشته فراهم می کرد. ورود دستگاه چاپ سنگی و لیتوگرافی به ایران نیز نخست در شهر تبریز دائر شد. عباس میرزا نایب السلطنه جزو کسانی بود که برای فراگرفتن هنرهای جدید به روسیه فرستاده شد. محمد صالح ابن حاج محمد باقرخان شیرازی که به میرزا صالح تبریزی معروف بود، مأمور این کار شد. وی در مراجعت دستگاه چاپ سنگی را خود به تبریز آورد. آقا علی ابن حاج محمدحسین امین الشرع تبریزی را به ریاست آن گماشت و نخستین کتاب هایی که چاپ کرد (قرآن مجید) در ۱۲۵۰ق. برابر با ۱۸۳۰م. وازادالمعاد که در ۱۲۵۱هـ.ق به چاپ رسیده است. چاپ سنگی ده سال بعد سال۱۲۶۰هـ.ق برابر با ۱۸۴۰م در تهران دایر شد و نخستین کتابی که چاپ شد صریقه الشیعه تألیف ملااحمد اردبیلی بود. میرزا صالح شیرازی که همراه چهار نفر دیگر دهم جمادی الثانی 1230 قمری در روزگار سلطنت فتحعلی شاه از تبریز و از طریق روسیه به لندن عزیمت کرد، ماموریت فراگیری زبان انگلیسی و ترجمه داده شده بود. وی در مدت اقامت خود در انگلیس که نزدیک به چهار سال طول کشید، علاوه بر آموختن زبان های انگلیسی، فرانسوی، لاتین و تاریخ و طبیعیات، چون نسبت به مظاهر تمدن غربی بویژه چاپ و روزنامه علاقه مند شد با کوشش زیاد به آموختن این رشته پرداخت و تا آنجا که توانست با این دو حرفه آشنا شد و بنابر آنچه در سفرنامه اش نقل کرده است به عضویت تشکیلات فراماسونری انگلیس درآمد. میرزا صالح شیرازی سال 1234 قمری به ایران بازگشت و با خود یک دستگاه کوچک چاپ سربی نیز آورد و آن را در تبریز به کسانی دیگر سپرد و خود نیز مترجم عباس میرزا نایب السلطنه شد و در دستگاه دیپلماسی وی به فعالیت پرداخت و در چند ماموریت سیاسی خارج از کشور نیز شرکت کرد و در این سفر همچنان در امور روزنامه نگاری و امور چاپ مطالعه و تحقیق می کرد. دهم جمادی الثانی 1249 عباس میرزا در مشهد درگذشت و میرزاصالح بزرگ ترین حامی خود را از دست داد. پس از فوت فتحعلی شاه، محمدمیرزا پسر عباس میرزا، به عنوان محمدشاه چهاردهم رمضان 1250 در تهران تاجگذاری کرد و میرزاصالح نیز با شاه جدید از تبریز به تهران آمد و مدتی به عنوان وزیر تهران که در حکم شهردار فعلی بود به کار پرداخت و سپس آنچنان که از منابع برمی آید سرپرستی چاپخانه دولتی را به عهده گرفت و بالاخره پس از 18سال انتظار و با هماهنگی و حمایت حکومت، مقدمات انتشار نخستین روزنامه کشور ایران را فراهم کرد. روزنامه کاغذ اخبار در دوره زمامداری سومین حکمران قاجار ـ محمدشاه و در سال چهارم سلطنتش ـ به چاپ رسیده یا به تعبیر آن دوران، به دارالخلافه طهران سمت انطباع یافته است. این روزنامه وقتی بیست و پنجم محرم ۱۲۵۳هـ. ق (اول می ۱۸۳۷م) منتشر شد، ۲۱۵ سال از انتشار نخستین روزنامه دنیا در شهر لندن می گذشت. البته کاغذ اخبار اولین روزنامه به زبان فارسی نیست و پیش از آن نخستین روزنامه های فارسی با نام اخبارات در هندوستان به چاپ رسیده بود. در واقع روزنامه نگاری فارسی از هند آغاز شد و بر نخستین روزنامه های فارسی ایران و افغانستان تاثیر گذاشت. این روزنامه ها چاپ نمی شدند، بلکه شکل تحول یافته اوراق خبری دستنویس درباری به زبان فارسی بودند. در هند ـ از اوایل قرن پنجم و پس از فتوحات سلطان محمود غزنوی ـ بیش از همه، پشتوزبانان، مردم سند، پنجاب و کشمیر با فرهنگ ایرانی و زبان فارسی خو گرفتند. فارسی تا پیش از استعمار هندوستان به وسیله انگلیس، زبان فرهنگی و اداری این کشور بود و اقلیتی هم به عنوان زبان محاوره از آن استفاده می کردند. حتی بعد از سلطه انگلیسی ها نیز روزنامه های انگلیسی چاپ هند، ستون ها یا بخش هایی به زبان فارسی داشتند. روزنامه کاغذ اخبار روی دو ورق بزرگ که یک روی هر ورق سفید بود چاپ می شد که گفته شده چاپ آن کیفیت خوبی نداشته است. روزنامه کاغذ اخبار نام مشخصی نداشت و فقط نشان دولت ایران در صفحه آخر آن مشخص بود. نخستین روزنامه بی نام ایرانی به شکل ماهانه چاپ می شد. این نشریه نخستین شماره خود را با دادن عدد صفر به آن «اعلام نامه» نامید و دارای 16 خبر مملکتی بود. از این روزنامه، دو شماره در کتابخانه موزه بریتانیا نگهداری می شود که مشخصات آنها به این شرح است: قطع ۴۰ سانتی متر طول، ۲۴ سانتی متر عرض در دو صفحه با خط نسخ در تیترها و خط نستعلیق در متن، با چاپ سنگی بدون نام و عنوان انتشار یافته است. این دو شماره به وسیله «چارلز سوندت» از مأموران سیاسی سفارت انگلیس به آن کشور فرستاده شد.
 
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: جام جم آنلاین]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 93]