پايان خوش رياست ايران بر اوپك

واضح آرشیو وب فارسی:مردم سالاری: پايان خوش رياست ايران بر اوپك
بيش از سه دهه از آخرين باري كه ايران رياست بر سازمان كشورهاي صادركننده نفت اوپك را در اختيار داشت مي گذشت كه سرانجام پس از مدتها انتظار، در سال 2011 ميلادي رياست اوپك به ايران رسيد. البته پس از اتمام دوره رياست گابن بر اوپك در 30 ژوئن 1983، براساس گردش تاريخي نوبت ايران بود اما به دلايل سياسي با رياست ايران مخالفت شد و بحث گردش الفبايي انتخاب در اوپك مطرح شد. در نيمه دهه 1980 ميلادي، تغييري در ساختار اوپك ايجاد شد و در حاليكه تا آن زمان رياست اوپك كليدي ترين عنوان اين سازمان محسوب مي شد، از آن سال با تصميم اكثريت اعضا سمت دبيركلي كه پيش از آن عنواني صوري و تشريفاتي در ساختار اداري اوپك بود به عنوان منصب كليدي اين سازمان تعيين شد. با اين وجود همواره رياست بر اوپك از اين جهت كه مسووليت اداره جلسات عادي و برگزاري جلسات فوق العاده را برعهده دارد اهميت داشته است. اين امر براي ايران از اهميت بيشتري برخوردار بوده چرا كه سالها به دلايل سياسي، رياست اوپك از ايران دريغ شده بود و در تمام اين سال ها هرگاه قيمت نفت در بازارهاي جهاني سير صعودي به خود مي گرفت ، روساي اوپك كه اغلب حامي منافع كشورهاي غربي بودند، با برگزاري جلسات فوق العاده - كه از جمله وظايف رئيس اوپك محسوب مي شود - زمينه را براي كنترل قيمت نفت فراهم ساختند. اما طي يكسالي كه رياست اوپك را ايران برعهده داشت، ايران حاضر به برگزاري نشست فوق العاده نشد تا از اين لحاظ، بتواند تا حدي از كاهش قيمت نفت جلوگيري كند. اما پرسش مهم اين است كه اگر بخواهيم كارنامه يكساله رياست ايران به اوپك را مورد بررسي قرار دهيم به چه نتايجي مي رسيم؟ ما بيش از سه دهه در انتظار رياست اوپك بوديم اما آيا وقتي كه به اين هدف رسيديم توانستيم از اين موقعيت به بهترين نحو مطلوب استفاده كنيم؟ از هر زاويه اي كه به اين موضوع بنگريم درمي يابيم كه پاسخ منفي است. اوپك در دوران رياست ايران، بي ثبات ترين دوره از نظر رياست را تجربه كرد و اگر رياست موفق ايران درآخرين اجلاس اوپك در آذرماه امسال نبود، شايد اوپك چند قدم به فروپاشي نزديك مي شد.

سه رئيس در يك سال

زماني كه رياست اوپك به ايران رسيد، سيدمسعود ميركاظمي وزير نفت بود و بدين ترتيب از دي ماه سال 1389 رياست اوپك را هم در اختيار گرفت. در دوران پنج ماهه رياست ميركاظمي براوپك، تنها اتفاق مثبت در اين سازمان كه به ابتكار ايران رخ داد، دعوت از دبيركل اوپك و تعدادي از نمايندگان اوپك به تهران همزمان با برگزاري شانزدهمين نمايشگاه بين المللي نفت تهران بود تا در اجلاسي كه به مناسبت پنجاهمين سال تاسيس اوپك تشكيل شده بود، حضور يابند. دعوت از دبيركل اوپك به تهران و حضور او در جمع خبرنگاران ايراني اتفاق مغتنمي براي خبرنگاران حوزه انرژي بود تا اگر به مقر اوپك دسترسي ندارند لااقل دبيركل اوپك را در جمع خود ببينند. البته در آن روز عبدالله البدري دبيركل اوپك، بيمار بود و به شدت كسالت داشت، با اين وجود به درخواست ميركاظمي در جمع خبرنگاران حاضر شد تا به پرسش هاي خبرنگاران پاسخ دهد. او در مراسم رونمايي از تمبر پنجاهمين سال اوپك هم شركت كرد اما در مجموع اجلاسي كه به مناسبت پنجاهمين سال تاسيس اوپك در تهران برگزار شد از نظر تعداد كشورهاي عضو اوپك كه در آن حضور داشتند تناسبي با مناسبت بزرگ آن يعني پنجاهمين سال تاسيس اوپك نداشت و تنها كشورهايي همچون الجزاير و ونزوئلا با عالي ترين مقام نفتي خود در آن شركت كردند. اما در مجموع نمي توان اين رخداد را منفي ارزيابي كرد چرا كه نشانه اي از تلاش مسوولان براي بهره گيري از فرصت رياست بر اوپك و تبديل تهران به مكاني براي حضور مقامات اوپك بود; هرچند عدم حضور اغلب وزراي كشورهاي عضو اوپك در تهران موجب شد اين اجلاس از بعد تبليغاتي بسيار بالايي براي ايران برخوردار نباشد. با اين وجود وقتي حوادث بعدي را كه تا فاصله يك ماه مانده به پايان رياست ايران بر اوپك ادامه داشت مرور كنيم درمي يابيم كه آن رويداد تنها نكته مثبت ماههاي ابتدايي رياست ايران بر سازمان كشورهاي صادر كننده نفت بود.
آغاز بي ثباتي

هنوز مشخص نيست طرح ادغام دو وزارتخانه نفت و نيرو را چه كسي در دولت مطرح كرد و سرانجام چه شد كه به همان راحتي كه مطرح شده بود از دستور كار خارج شد. برخي مي گويند هدف از طرح ادغام اين دو وزارتخانه، تسويه حساب جرياني در درون دولت با سيدمسعود ميركاظمي وزير نفت وقت بود چرا كه با گذشت كمتر از دو سال از آغاز به كار ميركاظمي در دولت و در شرايطي كه او به عنوان يك مدير غيرنفتي، تازه با شرايط نفت آشنا شده بود، بركناري او مي توانست دولت را از سوي مجلس و افكار عمومي به دليل بي ثباتي تحت فشار قرار دهد اما بركناري وزير در قالب ادغام دو وزارتخانه، كار راحت تري بود.
در هر حال طرح ادغام دو وزارتخانه نفت و نيرو كليد خورد و ميركاظمي بركنار شد اما نامجو وزير نيرو به عنوان سرپرست موقت وزارت نفت انتخاب نشد و محمود احمدي نژاد رئيس جمهور ، شخصا سرپرستي وزارت نفت را برعهده گرفت. اين اتفاق در شرايطي رخ داد كه برگزاري اجلاس 159 اوپك نزديك بود و هركسي سرپرستي وزارت نفت را برعهده مي گرفت، رئيس اوپك هم مي شد. اما برخي اعتقاد داشتند رياست بر اوپك براي رئيس جمهور ايران چندان مناسب نيست و بهتر آن است فرد ديگري به عنوان سرپرست وزارت نفت انتخاب شود. شايد براي اولين بار در تاريخ اوپك بود كه تا 48 ساعت مانده به برگزاري اجلاس ، رئيس اوپك كه مسوول برگزاري و اداره اجلاس است مشخص نبود. اما سرانجام محمد علي آبادي به عنوان سرپرست وزارت نفت انتخاب شد و پس از مراسم معارفه - كه البته بدون حضور سيدمسعود ميركاظمي وزير پيشين برگزار شد - بلافاصله به سمت وين رفت تا در روز 18 خرداد، رياست اجلاس 159 اوپك را بدون يك روز سابقه در نفت در اختيار بگيرد تا اتفاق تازه اي در تاريخ اوپك رخ دهد. رياست فردي بر اوپك كه حتي در يك روز هم در نفت مديريت نكرده است. اجلاس 159 اوپك به يكي از پرتنش ترين و بدترين نشست هاي تاريخ اوپك تبديل شد. اختلافات در اين اجلاس به حدي علني شد كه براي اولين بار وزراي نفت عضو اوپك در پايان جلسه بيانيه اي صادر نكردند. عربستان و حاميانش در يك سمت ايستادند و ايران و طرفدارانش در سمت ديگري قرار گرفتند. دستاورد اوپك در اولين و آخرين جلسه اي كه به رياست علي آبادي برگزار شد، فقط اختلاف بود و وزير نفت عربستان هم به صراحت اين جلسه اوپك را بدترين اجلاس عمرش ناميد. الجزاير ، آنگولا، ونزوئلا، عراق، ليبي و ايران با افزايش سطح توليد اوپك مخالفت كردند و ساير كشورها از جمله عربستان موافق افزايش توليد بودند. با اين وجود عربستان اعلام كرد كه به صورت يكجانبه توليد را افزايش مي دهد و ظرفيت مازاد خود را عرضه خواهد كرد و بدين ترتيب به توافقات پشت پا زد. علني شدن اختلافات ايران و عربستان در اجلاس 159 اوپك علاوه بر آنكه بازتاب زيادي در رسانه ها داشت، زمينه تضعيف اوپك را كه همواره مورد خواست كشورهاي غربي است فراهم ساخت. پس از بازگشت علي آبادي از اجلاس وين، ورق در ايران برگشت. همانگونه كه به راحتي ادغام دو وزارتخانه نفت و نيرو منتفي شد، به همان راحتي هم معرفي علي آبادي به عنوان وزير پيشنهادي نفت به مجلس منتفي شد و علي آبادي پس از چند هفته سرپرستي بر وزارت نفت و يك روز رياست بر اوپك و دهها سفر به مناطق عملياتي براي آشنايي با صنعت نفت به حاشيه رفت و همانگونه كه از قبل انتظار مي رفت ، رستم قاسمي فرمانده قرارگاه خاتم الانبياي سپاه به عنوان وزير پيشنهادي نفت به مجلس معرفي شد. حضور قاسمي در سپاه كه در نوك پيكان تهديدها و تحريم هاي آمريكا و اروپا قرار دارد، بهترين بهانه را براي رسانه هاي غربي براي هجمه به او فراهم كرده بود. اما مواضع غيرسياسي قاسمي به مرور زمان نشان داد كه او قصد نگاه سياسي به حوزه نفت را ندارد. اجلاس 160 اوپك بهترين سنگ محك براي بررسي توانمندي قاسمي محسوب مي شد. قاسمي در شرايطي رياست اوپك را برعهده گرفت كه در يك سال ، سومين رئيس ايراني اوپك محسوب مي شد و از اين جهت ركوردي عجيب و شايد غيرقابل تكرار در اوپك ثبت شد. قاسمي قصد داشت در آخرين اجلاسي كه ايران رياست آن را برعهده داشت خاطره اي خوش از رياست ايران بر اوپك برجاي بگذارد.
اما برنامه قاسمي در وين آغاز نشد. تلاش هاي گسترده ديپلماتيكي از سوي ايران براي بهبود روابط با عربستان كه دچار شكاف شده بود، پيش از آغاز اجلاس اوپك آغاز شد. يكي از نمودهاي بارز آن هم سفر حيدر مصلحي وزير اطلاعات ايران به عربستان بود كه نخستين سفر يك مقام بلندپايه ايراني به رياض پس از تنش هاي اخير بين دو كشور محسوب مي شد ; تنش هايي كه در حوزه نفت در اجلاس 159 اوپك و در حوزه ديپلماسي در جريان مناقشات بحرين اوج گرفت. در همان زمان در پي درگذشت وليعهد عربستان، محمود احمدي نژاد رئيس جمهور ايران پيام تسليتي صادر كرد و علي اكبر صالحي وزير امور خارجه هم در مراسم تشييع وليعهد متوفي عربستان شركت كرد. همزمان با مذاكرات و تحركات ديپلماتيك ايران و عربستان، عبدالله سالم البدري دبيركل اوپك كه به دعوت موسسه مطالعات بين المللي انرژي وابسته به وزارت نفت به ايران آمده بوده در رايزني هاي مشترك با رستم قاسمي رئيس اوپك، تحولات بازار نفت را مورد بررسي قرار دادند. حالا وزير نفت ايران بايد در اجلاس 160 اوپك، تفاهم را به بزرگترين سازمان كشورهاي صادر كننده نفت باز مي گرداند. يك روز پيش از آغاز اجلاس، قاسمي به ديدار علي النعيمي وزير نفت عربستان رفت. معلوم نيست در آن ديدار چه گذشت اما نتيجه آن مثبت بود چرا كه اجلاس اوپك بدون اختلاف برگزار شد و بر خلاف اجلاس 159 كه همه با نارضايتي و حتي عصبانيت وين را ترك كردند; اين بار همه چيز بوي تفاهم مي داد. عبدالله النعيمي وزير نفت عربستان به صراحت از رستم قاسمي رئيس اوپك قدرداني كرد و گفت: "از طرف خودم و ساير وزرا به خاطر مديريت جلسه و هماهنگي هايي كه با ساير وزرا داشتيد تشكر مي كنم. اين جلسه نتيجه همان هماهنگي هاست." توافق اجلاس 160 اوپك، افزايش سقف توليد اوپك تا 30 ميليون بشكه براي سال جديد ميلادي بود. آنچه اوپك را به تفاهم نزديك كرد تفاهم ايران و عربستان دو قطب بزرگ توليد نفت جهان بود. وزير نفت ايران به سوي تفاهم با عربستان پيش رفت و عربستان هم در جهت آرامش بازار با ايران همراهي كرد. حتي شايعه اي كه طي روزهاي پيش از برگزاري اجلاس اوپك به گوش مي رسيد مبني بر اينكه عربستان آمادگي دارد در صورت تحريم نفتي ايران، با افزايش عرضه نفت، اجازه ندهد كاهش عرضه نفت ايران بازار را با مشكل مواجه كند، به صراحت توسط وزير نفت عربستان رد شد. بدين ترتيب رياست ايران بر اوپك كه با پنجاهمين سال تاسيس اين سازمان تاثيرگذار اقتصادي در جهان همزمان شده بود، اگرچه با فراز و نشيب هاي فراواني همراه شد اما پايان خوشي داشت كه حاصل آن تثبيت جايگاه اوپك با تفاهم دو قدرت بزرگ اوپك يعني ايران و عربستان بود و رستم قاسمي جوان ترين وزير نفت عضو اوپك، پست رياست اوپك را در ميان لبخند رضايت همگان كه حاصل تفاهم در اوپك بود، به عراق واگذار كرد كه رئيس اوپك در سال 2012 خواهد بود. قاسمي پس از بازگشت به تهران، حرف آخر خود در مورد رياست ايران بر اوپك اينگونه بيان كرد: "واقعيت اين است كه ما در جلسه قبلي، جلسه موفقي در اوپك نداشتيم. اگر اين جلسه هم به همان وضع تمام مي شد خاطره بدي از رياست ايران بر اوپك برجاي مي ماند و سالها هم طول مي كشيد تا اين رياست به ايران برسد."
منبع: ماهنامه عصر كيمياگري

سه|ا|شنبه|ا|20|ا|دي|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مردم سالاری]

[مشاهده در: www.mardomsalari.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 304]