ثروتي به نام فاضلاب‌

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: ثروتي به نام فاضلاب‌

واژه‌ايست كه بيش از يكصد سال است در ميان مردم جنوب تهران به‌ويژه مناطق كشاورزي‌نشين شهرري مصطلح و رايج است و اهالي آن مناطق اين واژه را به خوبي مي‌شناسند و با آن مانوس هستند.‌

آنها مي‌گويند پدران و اجدادشان نيز از راه استفاده از همين به زندگي در اطراف شهرري و روزگاران گذشته ادامه مي‌دادند، اما اين واژه در 40-50 سال اخير تبديل به گرديد، با اين حال هنوز هم خريداران و بنكداران و عمده‌فروشان سبزيجات در ميادين ميوه و تره‌بار هنگام معامله با سبزي‌كاران جنوب تهران از آنها سوال مي‌كنند كه (يعني اين كه آيا با استفاده از فاضلاب تهران آبياري شده است؟!) و اگر كشاورز ساده‌دل از دهانش بپرد و بگويد ، سبزي‌اش را با قيمت نازلي بايد در ميدان ميوه و تره‌بار عرضه كند.

گرچه تاكنون بارها و بارها وزارت بهداشت و درمان اطلاعيه‌هاي هشدار دهنده‌اي براي مصرف‌كنندگان اين‌گونه سبزيجات داده است، اما هنوز مرزهاي تفاوت بين سبزي‌هاي لشابي يا فاضلابي با سبزي‌هاي آبياري شده توسط منابع آبهاي طبيعي چندان هم براي مصرف‌كننده مشخص نيست، مردم و كشاورزان تهران و روستاهايي كه تا شعاع حدود 100 كيلومتري شهرري قرار دارند، سالهاست منتظرند تا به يك منبع آب كامل و سالم براي محصولات خود دسترسي پيدا كنند و شايد از همين روست كه دولت و شهرداري تهران از ابتداي دهه هفتاد بخشي از مطالعات و همت اجرايي خود را در وزارت نيرو و شركت آب و فاضلاب استان تهران به موضوع جمع‌آوري و هدايت آبهاي سطحي و استفاده از ميليونها متر مكعب فاضلاب تهران داد، جرياني كه در نهايت به شكل نامطبوعي به كانال‌هاي دفع فاضلاب شهري و سپس به طور طبيعي به جنوب تهران و شهرري سرازير مي‌شوند.

لاجرم شهرري و روستاهاي اطراف آن سالهاست در معرض ورود و خروج پساب‌هاي شهري تهران به محدوده اراضي و گاه خانه‌هاي خود قرار دارند.

قصه غمناك آلودگي‌ها

اما قصه غم‌انگيز آلودگي آبهاي سبزيكاران و كشاورزان جنوب تهران به همين جا ختم نمي‌شود، آنها سالهاست كه از آلودگي‌هاي ناشي از فعاليت پالايشگاه و تاسيسات جانبي آن در شهرري نيز مصائب زيادي را تحمل مي‌كنند و بارها مشكلات به سطح آمدن منابع نفتي اين منطقه و ايجاد تالاب‌هاي كوچك و بزرگ از منابع نفتي در جويها و مناطق اطراف روستاهايي چون اسماعيل‌آباد و درسون آباد شهرري در نشريات و رسانه‌ها ظرف چند سال اخير منتشر شده است و حتي كار اين آلودگي‌ها به جايي كشيد كه كانون ديده‌بانان زمين، به عنوان يكي از تشكل‌هاي فعال طرفدار محيط‌زيست گزارش مصور و مشروحي از معضلات زيست‌محيطي مردم اطراف شهرري و پالايشگاه را در سال 1383 در پنجمين نمايشگاه بين‌المللي زيست‌محيطي تهران به همراه نمونه‌هايي از آب شرب آلوده به نفت مردم روستاي اسماعيل‌آباد و آب‌هاي كشاورزي آغشته به نفت روستاي عظيم‌آباد شهرري را در معرض تماشاي علاقمندان به مسائل زيست‌محيطي قرار داد. اما كه از كشاورزان قديمي روستاي درسون آباد شهرري است، معضلات آلودگي آبهاي كشاورزي و شرب روستاهاي اطراف شهرري را مربوط به فاضلاب‌هاي اخير تهران نمي‌داند و مي‌گويد:‌ ‌‌

خليل الله‌خان مي‌گويد:

قصه دردناك زندگي در روستاهاي آلوده به نفت و معضلات فاضلاب در دستگاههاي دولتي آنچنان بالا گرفت كه دكتر احمدي‌نژاد رئيس جمهوري شخصا در تابستان سال 85 به همراه هياتي از مسئولان از چند روستاي اطراف پالايشگاه شهر ري تهران بازديد به عمل آورد و دستور رسيدگي به مشكلات آنان را صادر كرد در همانجا بود كه رئيس جمهور بسيار متاسف شد وقتي شنيد چاه اصلي و مادر آب كشاورزي اين چند روستا در محوطه داخل پالايشگاه قرار دارد و تاسف او هنگامي بيشتر شد كه آمار و جزئيات آتش گرفتن مزارع به آلودگي‌هاي نفتي اين روستاها توسط مسئولان ايستگاه آتش‌نشاني باقرشهر (بهشت زهرا) ارائه گرديد. گرچه مسئولان محلي و پالابشگاه ري پرداخت خسارات بدون قيد و شرط كشاورزان را در خرداد سال 82 تعهد كرده بودند و متعهد شده بودندكه هرچه زودتر آب جايگزين و سالمي را در عوض آبهاي‌ آلوده به‌ كشاورزان شهرري هديه‌ كنند، و تنها تكيه مسئولان محلي نيز به‌ ثمر رسيدن طرح تصفيه‌خانه فاضلاب جنوب تهران بود كه قول شروع كار آنرا در ابتداي سال 82 به مردم جنوب تهران دادند و اكنون بيش از 5 سال از آن زمان مي‌گذرد.

قول مساعد

هنوز چهل روز از شروع سال 82 نگذشته بود كه يك منبع موثق در تشكيلات شركت آب و فاضلاب استان تهران به خبرنگاران گفت:

بانك جهاني پس از سالها مطالعه و بررسي، سرانجام اختصاص 60 ميليون دلار براي راه‌اندازي و تكميل چهار واحد تصفيه‌خانه فاضلاب جنوب تهران را تاييد كرده است و قرار است كه اين طرح (با ظرفيت و پوشش دو ميليون و 100 هزار نفر) توسط يك پيمانكار خارجي (كه بعدها مشخص شد اطريشي‌ها هستند) به زودي آغاز مي‌شود و تكميل و راه‌اندازي چهار تصفيه‌خانه يادشده به مدت 30 ماه (5/2 سال) به طول خواهد انجاميد.‌

اما با گذشت بيش از 5 سال از اعلام اين خبر، هنوز هم مسئولان شركت آب و فاضلاب استان نمي‌توانند هيچ پيش‌بيني قاطع و جدي را درباره آغاز بهره‌برداري رسمي از اين تاسيسات در دست اجراي خود را به مردم جنوب تهران ارائه كنند و هنوز هم از درصدهايي از پيشرفت اين پروژه صحبت به ميان مي‌آورند.

مردم شهر ري به خوبي يادشان هست كه سيزدهم مهر ماه 1382، مهندس بيطرف وزير نيروي دولت خاتمي هنگامي كه كلنگ احداث اين تصفيه‌خانه در اراضي آلوده به نفت جنوب تهران به زمين مي‌زد، چه قول قاطعي به آنان داد و گفت:‌ اين طرح آنقدر براي دولت و مجلس مهم است كه با افزايش اعتبارات آن تا 10 برابر (نسبت به سال 75) موافقت شده است.

وي آن روز به كشاورزان و سبزيكاران جنوب تهران قول داد كه در آينده‌اي نه چندان دور با تصفيه فاضلاب تهران در اين تاسيسات، آب تصفيه‌ شده و سالمي براي مصارف اراضي و مزارع و كشاورزي در اختيار آنان قرار خواهد گرفت. مردم شهر ري با اين وعده وعيدها باز هم در انتظار نشستند تا شايد يك روز با بيل‌هايشان آبي سالم را به سمت مزارع خود هدايت كنند، آنها هنوز هم مي‌گويند:

اين آرزو در زمان دولت خاتمي هم برآورده نشد و در روزهاي پاياني آن دولت تنها اعلام شد كه ظرفيت آن تصفيه‌خانه افزايش يافته و اين طرح در 8واحد به ظرفيت طراحي شده كه با ساخت 6 واحد آن به طور متوسط 8/7 مترمكعب در ثانيه آب قابل استفاده جمعا 3 ميليون و 150 هزار نفر زيرپوشش خدمات اين شبكه آبياري قرار مي‌گيرند.

با اين محاسبات مردم شهر ري و جنوب تهران و حسن‌آباد فشافويه و دشت ورامين مي‌بايست روزها و شايد سالهاي ديگري را نيز براي استفاده از آب اين تصفيه‌خانه پشت سر بگذارند، زيرا مهندس فتاح وزير نيروي دولت آقاي احمدي‌نژاد نيز وقتي در اواخر آبان ماه سال 84 از طرح در دست اجراي تصفيه‌خانه فاضلاب جنوب تهران ديدن كرد، تنها قول بهره‌برداري از يك و يا به زباني ديگر نخستين واحد اين تصفيه‌خانه را به مردم داد و يادآوري نمود كه سال آينده (يعني 85) نخستين واحد آن آماده بهره‌برداري مي‌شود و از آن روز به بعد تاكنون هيچ خبري درباره بهره‌برداري حتي از نخستين واحد اين تاسيسات مهم در جايي منتشر نشده است.‌

تحقق يك آرزو

درباره انتظارات و رسيدن هرچه زودتر مردم جنوب تهران و شهرهاي واقع شده در حاشيه جنوبي تهران، به آرزوهاي ديرينه‌شان يكي از كارشناسان ارشد شركت فاضلاب تهران مي‌گويد:‌ تصفيه‌خانه بزرگ فاضلاب جنوب تهران در مجموع براي 8 واحد و هر واحد با ظرفيت 525 هزار نفر طراحي شده كه در حال حاضر 6 واحد آن در حال احداث است.

چهار واحد از مجموع هشت واحد اين تصفيه‌خانه بزرگ با اعتبار 145 ميليون دلاري دريافتي از بانك جهاني در دست احداث است كه مراحل پاياني را طي مي‌كند و با پيشرفت فيزيكي 87 درصد، اكثر قسمت‌هاي آن در مرحله نصب تجهيزات قرار دارد كه با ادامه روند كنوني، اولين واحد آن تا پايان سه‌ماهه اول 88 به بهره‌برداري خواهد رسيد.

وي مي‌افزايد: اين تصفيه‌خانه جزو بزرگترين و پيشرفته‌ترين تصفيه‌خانه‌هاي در حال ساخت دنيا است كه 4 واحد آن با وام دريافتي از بانك جهاني توسط شركت واتك‌واباگ اتريش و دو شركت سراوان و توسار ايراني ساخته مي‌شود، با افتتاح 4واحد در فاز اول جمعيتي معادل 2 ميليون و 100هزار نفر را تحت پوشش قرار خواهد داد‌؛ همچنين 2‌واحد نيز طبق برنامه بايد با بودجه‌هاي عمراني داخلي احداث شود كه اين دو واحد نيز با توجه به اختصاص بودجه 30 ميليارد تومان در سال جديد با شتاب بيشتري در حال احداث است.

با راه‌اندازي كامل 8 واحد اين تصفيه‌خانه، جمعيتي معادل 4 ميليون و 200 هزار نفر تحت پوشش قرار مي‌گيرند و فاضلاب جمع‌آوري شده پس از رسيدن به استاندارد مورد نياز كشاورزي، وارد تاسيسات آبياري زهكشي دشت ورامين و ري مي‌شود؛ پسآب تصفيه شده 8 واحد قادر به آبياري بخش اعظم زمينهاي كشاورزي دشت‌هاي پايين دست مانند دشت ري و ورامين و فشافويه خواهد بود.

در حال حاضر دفع فاضلاب در تهران به روش‌هايي همچون دفع در چاههاي جذبي، جوي خيابان‌ها، مسيل‌هاي طبيعي، قنوات و سپتيك تانكها انجام مي‌گيرد كه هر كدام از اين روش‌ها از نظر خطر آلودگي منابع آبهاي زيرزميني، شيوع بيماري‌هاي گوناگون، مشكلات و مسايل بهداشتي و آلودگي توليدات كشاورزي تهديداتي را به همراه دارد. البته از كل جمعيت حدود 13 تا 16 درصد از تاسيسات جمع‌آوري و تصفيه فاضلاب بهره مي‌گيرند. با توجه به موارد مطرح شده طرح فاضلاب تهران از سال 1373 در گستره‌اي به مساحت 70 هزار تهران در مناطق 22گانه تهران و براي پوشش 5/10 ميليون نفر از جمعيت اين شهر آغاز به كار كرد. اين طرح براساس اولويت‌هاي كارشناسي شده تهران (همچون وضعيت بستر زمين‌شناسي يا وضعيت توپوگرافي مناطق) به 5 فاز عملياتي در يك دوره زماني 20 تا 25 سال پيش‌بيني شده است و طبق برنامه حدود 9هزار كيلومتر احداث شبكه جمع‌آوري، 76 كيلومتر تونل فاضلابرو و نصب بيش از 875 هزار انشعاب فاضلاب در پروژه اجرا خواهد شد.‌

اين كارشناس مي‌افزايد: طرح فاضلاب تهران به عنوان بزرگترين طرح زيست محيطي كشور، رسالت سنگين زدودن هر نوع آلودگي را از پيكر كلان‌شهر تهران برعهده گرفته است. با اجراي اين طرح فاضلاب توليد شده در منازل مسكوني شهر تهران با استفاده از 9 هزار كيلومتر شبكه اصلي و فرعي به تصفيه‌خانه‌هاي مجهز فاضلاب انتقال مي‌يابند.

اين طرح با اعتباري بالغ بر 2650 ميليارد تومان در دست اجرا است و پيش‌بيني مي‌شود با اتمام آن حدود 875 هزار انشعاب به مشتركين واگذار گردد. نكته قابل توجه اين كه براي واگذاري انشعاب به مشتركين فقط يك‌سوم قيمت تمام شده هر انشعاب از آنها دريافت مي‌شود و بقيه مبلغ اجراي طرح از محل طرح‌هاي عمراني داخلي و اخذ وام از بانك جهاني تامين مي‌گردد.‌

در راستاي اجراي اين طرح علاوه بر شبكه‌هاي فرعي جمع‌آوري، پيش‌بيني احداث 54 كيلومتر تونل فاضلابروي اصلي در غرب و شرق تهران پيش‌بيني شده است. تونل فاضلابروي غرب به طول 30كيلومتر و تونل فاضلاب روي شرق تهران به طول 24 براي انتقال فاضلاب‌هاي خانگي جمع‌آوري شده بوسيله انشعاب فرعي را براي تصفيه‌خانه‌هاي جنوب و جنوب غربي تهران انجام مي‌دهند. هم اكنون عمليات احداث تونل فاضلابروي شرق تهران در حال اجراست كه تاكنون حدود 15 هزار متر از احداث اين تونل پايان يافته است اين تونل در مجموع در 5 قطعه مختلف تعريف شده كه قطعات صفر، يك و دو به اتمام رسيده و تحويل موقت انجام شده است و طبق پيش‌بيني انجام شده دو قطعه باقيمانده سه و چهار هم تا پايان امسال تكميل و به بهره‌برداري خواهند رسيد.

اين تونل فاضلابهاي خانگي حدود سه ميليون نفر از ساكنان شرق تهران را تحت پوشش قرار مي‌دهد و حداكثر فاضلاب خروجي از اين تونل 5/20مترمكعب در ثانيه محاسبه شده است.ويژگي منحصر به فرد ساخت اين تونل اجراي همزمان عمليات لاينينگ و بتن اصلي است كه از اين نظر جزء كم‌نظيرترين تونل فاضلاب دنيا به شمار مي‌رود و حتي هم اكنون از روش ساخت اين تونل در احداث تونل فاضلاب شهر سنگاپور استفاده مي‌شود.

اين تونل از جنوبي‌ترين نقطه كلان‌شهر تهران يعني تصفيه‌خانه جنوب آغاز مي‌شود و از مسير خيابان شهيد غيوري، پارك توسكا، بزرگراه آزادگان و بعثت، هاشم‌آباد، نبرد، پيروزي، سي‌متري نيروي هوايي و دماوند نهايتا به خيابان سبلان‌شمالي منتهي مي‌شود.

مهندس فرهاد منصوربقايي از مديران آبفاي شهر تهران نيز مي‌گويد:

ما نيز مثل همه مردم جنوب تهران منتظر تكميل و تحويل آن به معاونت بهره‌برداري آبفاي تهران هستيم و معتقديم كه با راه‌اندازي اين تصفيه‌خانه و جايگزين شدن آبهاي شربي كه اين روزها براي مصارف كشت و توسعه و نگهداري فضاي سبز در شهر ري و ديگر موارد مشابه به كار گرفته مي‌شود، قطعا مخازن آب شرب شهر تهران از وضعيت فعلي بيرون خواهد آمد و اندوخته‌هاي آبي جنوب تهران بهبود خواهد يافت.

چهارشنبه 1 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 468]