اهداف دولت از طرح تحول

واضح آرشیو وب فارسی:تابناک: اهداف دولت از طرح تحول
گفت‌وگو با مشاور رئيس‌جمهور
تابناك: اهداف و انگيزه‌هايي كه دولت از طرح كردن طرح تحول داشته چيست؟

مرتضي تمدن: دولت چند هدف عمده را در طراحي طرح تحول مد نظر داشت؛ هدف نخست، پاسخگويي به يك ضرورت اجتناب‌ناپذير بود به اين معنا كه شرايط كشور به ويژه شرايط اقتصادي و اجتماعي به گونه‌اي بود كه يك بازنگري در روش‌هاي موجود اقتصادي و اجتماعي ايجاب مي‌كند كه اين ضرورت برخاسته از شرايط داخلي و جهاني بوده است.
هدف دوم، به نتيجه رسيدن مطالعات آسيب‌شناسي اقتصاد ايران بود كه از حدود يك سال و نيم پيش كارگروه‌هايي را در داخل دولت آقاي احمدي‌نژاد تشكيل دادند هدف آن كارگروه‌ها هم شناخت آسيب‌هاي اقتصادي و آسيب‌شناسي اقتصاد ايران بود و نهايتا پس از گذشت اين يك سال و نيم، اين نتايج به دست آمد كه بنا بر اين نتايج، طرح تحول اقتصادي آماده شد.

هدف سوم، ريشه در شعارها و اهداف دولت نهم داشت. از آنجا كه توسعه عدالت اجتماعي از ابتدا از اهداف دولت نهم بوده كه يكي از مصاديق اين مهم، اقتصادي است كه ابعاد مختلف مباني عدالت‌جويانه داشته باشد و بر روند عدالت‌خواهي استوار باشد و اگر مي‌گوييم كه يارانه‌ها و ماليت‌ها عادلانه نيست، بايد در جهت عادلانه كردن آن حركت كنيم كه موارد بالا دلايل مطرح شدن طرح تحول بود.
با توجه به اين‌كه بيش از دو سال از آغاز سند چشم‌انداز بيست ساله مي‌گذرد، براي تحقق اهداف اين سند و رسيدن به جايگاه مد نظر افق ايران 1404 ضروري بود تحول در اركان اقتصادي كشور انجام شود دولت تحولات را در هفت محور زير تدوين كرد.

1. اصلاح نظام مالياتي
2. اصلاح نظام گمركي
3. اصلاح نظام بانكي
4. اصلاح نظام بهره‌وري
5. اصلاح نظام توزيع
6. اصلاح نظام ارزش‌گذاري پول ملي
7. هدفمند كردن يارانه‌ها

اهداف منطبق بر اين برنامه عبارت بود از:
1. دستيابي به اهداف سند چشم‌انداز از جمله بدل شدن اقتصاد ايران به قطب اقتصادي منطقه
2. ارتقاي بهره‌وري كه در توسعه كارايي بخش‌هاي گوناگون بسيار تعيين‌كننده است
3. آماده شدن براي اجراي قانون اصل 44 قانون اساسي
سندهايي كه در تدوين طرح تحول مورد توجه واقع بوده است عبارتند از:

1. قانون بانكداري اسلامي
2. برنامه چشم‌انداز بيست ساله
3. قانون اجراي سياست‌هاي اصل 44 قانون اساسي
4. قانون برنامه چهارم
5. قانون ماليات بر ارزش افزوده
6. قانون اصلاح قوانين گمركي
7. قانون اصلاح قانون تجارت

كه اين دو قانون (قانون اصلاح قوانين گمركي و قانون تجارت) اخير در حال پيمودن مراحل نهايي و تكميلي خود در مجلس هشتم هستند.
در هفت محور طرح تحول كارهاي مطالعاتي در سه بخش انجام شده است:
1. آنچه كه هست، آسيب‌شناسي وضعيت اقتصادي موجود
2. آنچه كه بايد باشد، وضعيت‌هاي مطلوب اقتصادي مطابق با استانداردهاي ملي و جهاني هدف‌گذاري شده است.
3. چگونگي دستيابي به اهداف برنامه كه سازوكار دستيابي به اهداف طرح است
مثلا اصلاح ساختار مالياتي، ابتدا بررسي شده است كه وضع موجود نظام مالياتي چگونه است و سپس تحقيق شده است كه يك نظام مالياتي عدالت‌محور چگونه بايد باشد و در نهايت براي دستيابي به آنچه كه بايد باشيم چگونه بايد حركت كنيم.

من مي‌خواهم به اين شبهه كه برخي مي‌گويند كه حتي هيچ پشتوانه اطلاعاتي ندارد كه بدانيم طرح تحول چيست، پاسخ گويم. اگر كمي حوصله و وقت گذاشته شود، ملاحظه خواهد شد كه طرح‌ها و مطالعات انجام شده در اختيار شهرندان و صاحب‌نظران قرار خواهد گرفت.
اما در مورد فرايند طرح تحول بايد گفت كه ابتدا چهارچوب كلي طرح تحول طراحي شده است كه همان بخش عملياتي طرح است. مثلا در بخش يارانه‌ها گفتيم كه كدام يارانه‌ها بايد بماند، كدام يارانه‌ها بايد نقدي پرداخت شود، كدام يارانه‌ها بايد به يك فعاليت جديدي اختصاص پيدا كند و اما در بخش طراحي تفصيلي همين است كه الان شروع شده است، جمع‌آوري اطلاعات اقتصادي خانواده‌ها كه بدانيم چه مبلغي را چگونه و به چه كساني بپردازيم و اين شيوه‌اي كه اشاره شد براي هر هفت محور نيز انجام خواهد شد كه تاكنون نيز در زمينه اصلاح نظام مالياتي كشور، قانون ماليات بر ارزش افزوده نيز ابلاغ شده است و يا اصلاح نظام بانكي كشور با ابلاغ بسته بانك مركزي آغاز شده است كه به نظر من رئيس‌جمهور با دستور اخير خود آن را تكميل كرد.
در طرح تحول بانك‌ها به دو دسته سرمايه‌گذار و قرض‌الحسنه تقسيم مي‌شوند، يك سري تنها به امور خدمت‌رساني و يا قرض‌الحسنه و گروه ديگر براي سرمايه‌گذاري در بخش‌هاي توليدي و زيربنايي متمركز مي‌شوند.

تابناك: بانك‌هايي كه قرض‌الحسنه مي‌شوند يا سرمايه‌گذار، مشخص شده‌اند؟
تمدن: بله، مشخص شده است ولي به علت جلوگيري از مشكلات احتمالي، از گفتن نام آنها معذورم.

تابناك: آيا اين همان طرح ادغام بانك‌ها نيست؟
تمدن: بنا بر قانون سياست‌هاي اصل 44 قانون اساسي چند بانك بايد به بخش خصوصي واگذار شود و در عين حال بانك‌هاي دولتي باقي‌مانده به همان دو دسته قرض‌الحسنه و سرمايه‌گذاري تقسيم مي‌شوند كه ممكن است در اين بين نيز برخي از بانك‌ها با هم ادغام مي‌شوند. همچنين در گمرك نيز سيستم چانه‌زني كه امروز حاكم است جاي خود را به سيستم الكترونيكي و رايانه‌اي مي‌دهد ك از اقدامات اوليه اين اصلاح تصويب كد ملي است.
در بخش بهره‌وري چندين گروه در حال تعريف استانداردهاي بهره‌وري براي منابع نيروي انساني و مالي است. طرح تحول داراي هفت محور است كه يك هم‌پوشاني محسوسي نيز دارند و بنابراين هنگامي كه مي‌خواهيم طرح تحول را بررسي كنيم، بايد همه اين محورها را با يكديگر بررسي كنيم.

به نظر من طرح تحول خواسته ملت ايران است. مردم كشور ما نبايد حسرت يك كشور ديگر همچون تركيه و مالزي را بخورند كه چرا درآمد سرانه آنها چندين برابر درآمد سرانه شهروندان ايراني است هر دولتي چه دولت نهم باشد چه دولت دهم كه بخواهد طرح تحول اقتصادي را اجرا كند، بايد از او حمايت كرد.
بنده يادم هست كه در پايان دوره پيشين رياست‌جمهوري آقاي خاتمي در گزارش برنامه سوم در مجلس گفت: اگر من مدعي شوم در هم بخش‌ها نمره قبولي گرفته‌ام اما يك جا نمره مردودي گرفته‌ام و آن طرح هدفمند كردن يارانه‌هاست.

تابناك: در زمان تبليغات انتخابات رياست‌جمهوري اخير،برخي كانديداها از جمله آقاي كروبي اعلام كردند مبلغي را به هر ايراني پرداخت مي‌كنند، آيا اين طرح هدفمند كردن دولت نهم، همان طرح‌هاي ارايه‌شده در زمان انتخابات نيست؟

تمدن: در طرحي كه آقاي كروبي اعلام كرده بود، به هر ايراني پنجاه هزار تومان مي‌دهد، از حذف كل يا بخشي از يارانه‌ها صحبتي نشده بود بلكه پولي بود كه به صورت تأمين اجتماعي در اختيار مردم قرار مي‌گرفت در صورتي كه در طرح تحول منابع مالي پرداخت‌هاي نقدي، از حذف برخي يارانه‌ها از جمله يارانه‌هاي انرژي و سوخت تأمين مي‌شود.

در طرح تحول يارانه حذف نمي‌شود و كساني كه گفته‌اند يارانه حذف مي‌شود، اشتباه گفته‌اند يارانه نوعي پرداخت انتقالي دولت براي حمايت از مصرف‌كننده است كه گاهي اوقات دولت آن را به خود مصرف كننده پرداخت مي‌كند و گاهي نيز آن را در اختيار توليدكننده قرار مي‌دهد. مثلا به جاي اين‌كه يارانه را به شركت توانير پرداخت كند، كل يارانه‌اي را كه در نظر دارد پرداخت كند، در اختيار مصرف‌كننده قرار مي‌دهد تا وي به صلاحديد و به دلخواه خود اگر خواست برق مصرف كند يا هزينه آن را صرف ديگر مايحتاج خود كند.
در طرحي كه تهيه شده، ممكن است در اوايل به طور مساوي تقسيم شود اما در ادامه روند پرداخت‌هاي نقدي، توزيع عادلانه مدنظر است به اين ترتيب كه دهك‌هاي پردرآمد كمتر و دهك‌هاي كم‌درآمد، بيشتر.

متأسفانه در برخي از افراد شايعه كرده‌اند كه فرم‌‌هاي طرح تحول براي مچ‌گيري از شهروندان است كه بايد گفت اولا هيچ دولتي كه با رأي مردم انتخاب مي‌شود بر عليه منافع ملت خويش عمل نمي‌كند كه مثلا از آمار و اطلاعات موجود عليه مردم خودش استفاده كند قصد دولت در طرح تحول كمك به مردم است پس طبق هيچ منطق و استدلالي نمي‌توان گفت كه خداي ناكرده قصد سوءاستفاده از فرم‌ها را دارد و همواره يكي از انتقادات مردم به كارگزاران خود در نظام اين بوده است كه آمار شما واقعي نيست و بنابراين مي‌توان در نهايت با جمع‌آوري اين فرم‌ها به آمارهاي واقعي‌تري دست يافت اما در نظام مالياتي بايد گفت كه روند كنوني اخذ ماليات عادلانه نيست. از سوي ديگر عرضه‌كنندگان كالاهايي كه يارانه آنها حذف مي‌شود حق ندارند به هر قيمتي كه مي‌خواهند كالاي خود را در بازار عرضه كنند.

تابناك: آيا منظور همان تعيين يك سقف قيمتي براي كالاهاست؟
تمدن: خير، سقف تعيين نمي‌شود‌، بر اساس مطالعات كاملا علمي و با رعايت اصول بهره‌وري يك واقعيتي براي كالاهايي كه از سبد يارانه‌اي دولت خارج مي‌شود تعيين مي‌شود كه در اينجا بايد اشاره كنيم كه بايد بين قيمت تمام شده و قيمت واقعي تفاوتي قايل شد. قيمت تمام‌شده كالا هزينه توليد آن است كه توليدكننده ادعا مي‌كند ولي قيمت واقعي بر اساس استانداردهاي ملي و جهاني و رعايت اصل بهره‌وري مشخص مي‌شود. بنابراين دولت پس از حذف يارانه برخي كالاها، بر قيمت عرضه‌شده آن كالا نيز نظارت مي‌كند و دولت نمي‌خواهد كه هزينه‌اي را به مردم پرداخت كند سپس توليدكنندگان به هر قيمتي كه خواستند كالاي خود را عرضه كنند به گونه‌اي كه عايدات مردم كفاف پرداخت هزينه‌هاي جديد را نكند.

تابناك: تاكنون گمانه‌زني‌هاي زيادي در مورد حجم پرداخت‌هاي نقدي كه دولت در صدد است پرداخت كند، انجام شده، اگر ممكن است برآورد دولت درباره اين حجم پرداخت‌ها را بيان كنيد.
تمدن: طيف كالاهايي كه به آنها يارانه تعلق مي‌گيرد به قدري زياد است كه در حال حاضر نمي‌توان به طور دقيق اعلام كرد كه به هر فرد، چه مبلغي پرداخت خواهد شد.
هم‌اكنون يك تيم بسيار قوي مأمور تعيين حجم يارانه‌هايي است كه دولت مي‌خواهد پرداخت كند و هر عدد و رقمي كه اعلام شده است يك گمانه‌زني بوده است و دولت هم‌اكنون به عدد و رقم خاصي نرسيده است و اميدوارم تا پايان شهريور ماه به يك عدد مشخصي دست پيدا كنيم كه اگر خواستيم از آذر ماه آغاز كنيم بر مبناي آن عدد عمل كنيم.

تابناك: هزينه ريالي كل يارانه‌هايي كه قرار است دولت به صورت نقدي پرداخت كند، چقدر است؟
تمدن: اين‌كه گفته مي‌شد در طرح تحول قرار است نود هزار ميليارد تومان به صورت نقدي پرداخت شود، اصلا درست نيست بخشي از اين نود هزار ميليارد تومان در بودجه است و بخشي از آن، مابه‌التفاوت قيمت‌هاست كه به صورت دفتري محاسبه مي‌شود و مسلما آن چيزي كه دولت مي‌تواند روي هزينه آن مانور كند، يارانه‌هاي مستقيم است و يارانه مستقيمي كه در بودجه قرار دارد و رقم است يك 4500 ميليارد تومان و يك 9000 ميليارد تومان است و دولت در نهايت مي‌تواند درباره اين 13500 ميليارد تومان تصميم بگيرد.

تابناك: بيشتر اقتصاددانان نسبت به آثار تورمي اين طرح هشدارهاي جدي دارند، در اين‌باره چه انديشه‌اي كرده‌ايد؟
تمدن: هم‌اكنون نيز اين حجم يارانه در حال پرداخت است و مثلا به جاي اين‌كه به خانوارها بدهند به دستگاه‌هاي اجرايي همچون وزارت نيرو، وزارت نفت و اتوبوس‌راني و ... پرداخت مي‌شود و در اصل اين دريافت‌كنندگان اين مبالغ تغيير مي‌كند و ميزان و حجم پولي كه به اقتصاد تزريق مي‌شود تغيير نمي‌كند و از آنجا تعريف تورم كاهش قدرت خريد اشخاص است بنابراين تورم‌زا بودن اين طرح اساسا مردود است. چون وقتي اين پول به درآمدهاي خانواده افزوده مي‌شود حتي باعث افزايش قدرت خريد خانوارها مي‌شود و هنگامي كه شما از يك سو قدرت خريد خانواده‌ها را افزايش مي‌دهيد و از سوي ديگر، قيمت كالاهايي كه عرضه شده را استاندارد مي‌كنيد ـ منظور تثبيت قيمت‌ها نيست ـ تورمي رخ نمي‌دهد.

به طور خلاصه اين‌كه مي‌گويند حجم پرداخت نقدي يارانه نود هزار ميليارد تومان است، غلط است اين‌كه مي‌گويند طرح تحول، تورم‌زاست، غلط است و يا اين‌كه مي‌گويند قيمت اجناس نجومي‌ مي‌شود، درست نيست و بنده اميدوار بودم به جاي اين آمارها و سيگنال‌هاي غلط، تمام كارشناسان و مسئولان به حمايت از اين طرح مي‌شتافتند و در كنار همراهي با دولت، با انتقادهاي سازنده خود سعي مي‌كردند نواقص و نقاط ضعف احتمالي اين طرح را اصلاح كنند.

تابناك: همانگونه كه مستحضريد، نظام يارانه در كنار حمايت از مصرف‌كنند يك هدف ديگر هم دارد و آن هم حمايت از توليدكننده و تشويق توليدكنندگان به سرمايه‌گذاري در مناطق توسعه نيافته است چشم‌انداز دولت در حمايت از توليدكنندگان چيست؟
تمدن: به هيچ وجه يارانه‌هاي بخش‌هاي توليدي، كشاورزي حذف نمي‌شود و يكي از يارانه‌هايي كه باقي مي‌ماند يارانه، بخش تسهيلات مسكن و تسهيلاتي است كه به توليدكنندگان پرداخت مي‌شود.

تابناك: سه سال است كه از عمر دولت نه مي‌گذرد، مطرح كردن طرح پرداخت نقدي يارانه‌ها در سال آخر دوره خويش شايعه سياسي بودن آن را افزايش داده است آيا بهتر نبود دولت در دوره بعدي خود كه همزمان با آغاز برنامه پنجم توسعه است در قالب اين طرح، اهداف خود را پيگيري مي‌كرد؟

تمدن: برعكس مطرح كردن طرح تحول در آخرين سال دولت نشانه صداقت دولت است. اين دولت را به تصميم شتازده و پوپوليستي متهم مي‌كردند اما همانطور كه اشاره كرديد سه سال از عمر اين دولت مي‌گذرد يك سال اول كه صرف تثبيت دولت و شناخت كلي هيأت شده است و يك سال و نيم است كه دولت در حال مطالعه علمي طرح تحول اقتصادي است و از اين رو داراي يك پشتوانه قوي علمي است.

اگر در اوايل آغاز به كار دولت طرح تحول مطرح مي‌شد، جاي ابهام بود كه چگونه دولت بدون هيچ‌گونه مطالعه و بررسي چنين طرح عظيمي را مطرح كرده است و همه مي‌گفتند كه اول بررسي و تحقيق كن، به حيطه‌هاي مسئوليت اشراف پيدا كن و سپس طرح تحول ارايه كن.
دولت‌ها در سال پاياني بيشتر به فكر تشكيل ستادهاي انتخاباتي و تدارك سفرهاي استاني رئيس‌جمهور هستند و هيچ‌گاه يك چنين طرح اقتصادي پيچيده‌اي را مطرح نمي‌كنند و معمولا دولت‌ها در سال آخر، برنامه‌ها و طرح‌ها را جمع مي‌كنند و كمتر دولتي است كه در سال پاياني يك كار سنگين و پرريسكي را آغاز مي‌كند البته دولت از اين قبيل اقدامات كه ريسك بالايي داشته را در طول اين سه سال طراحي و اجرا كرده است كه مثال بارز آن عرضه توسط كارت هوشمند بود كه از هدر رفتن و قاچاق ميلياردها تومان سوخت در كشور جلوگيري كرد و من معتقدم طرح تحولي سندي است كه نشان مي‌دهد دولت نهم منافع ملي را بر منافع خود ترجيح داده است و در اين راه، اتكاي دولت به حمايت مردم از اين طرح است و مسلما اجراي محورهاي هفت‌گانه اين طرح از جمله عادلانه كردن ماليات‌ها، اصلاح نظام گمركي، عده‌اي به مخالفت و انتقاد از دولت خواهند پرداخت و به عبارتي شمشير را از رو خواهند بست و اگر دولت نهم به فكر مصلحت خويش بود چنين طرح عظيمي را در سال انتهايي دوره خويش مطرح نمي‌كرد و اگر به فكر انتخابات سال آينده بايد الان رئيس‌جمهور به استان‌ها سفر مي‌كرد، حزبي تشكيل مي‌داد و به تشكيل ستادهاي انتخاباتي مبادرت مي‌ورزيد.

تابناك: در طرح تحول راهكارهاي اجرايي در راستاي هدفمند كردن يارانه‌ها به چه صورتي پيش‌بيني شده است؟
تمدن: مرحله اول، شناسايي اقشار اجتماعي و فعاليت‌هاي اقتصادي خانوارها كه با توزيع فرم موجود آغاز شده است و بايد تا دهم شهريور نيز جمع شود.
مرحله دوم، تدوين روش‌هاي اصلاح قيمت حامل‌هاي انرژي و ديگر كالاهاي يارانه‌اي است مثلا اگر عرضه‌كننده گفت قيمت يك كيلووات ساعت برق صد تومان مي‌شود، كارگروه پس از بررسي‌هاي كارشناسي همان قيمت واقعي را كه گفتم، استخراج مي‌كند و مثلا مي‌گويد قيمت واقعي هشتاد تومان است نه صد تومان و يا اگر يارانه مازوت را حذف كرديم در قيمت فولاد و سيمان چه تغييري ايجاد خواهد شد كه در حال بررسي و استخراج قيمت‌هاي واقعي كالاهاي هدف هستيم.

مرحله سوم، ارزيابي آثار سياست‌ها هنگام اصلاح قيمت‌هاست و مرحله چهارم، تدوين روش‌‌هاي توزيع يارانه و سياست‌هاي تكميلي است كه در طرح آن را ساختاري تنظيمي نام نهاده‌ايم كه آيا مبلغ پرداختي به طور مساوي باشد يا به صورت تبعيضي.
تابناك: اگر كسي فرم را پر كند يا به درستي پر نكند آيا او نيز از اين يارانه‌ها بهره‌مند مي‌شود؟
تمدن: در حال حاضر نگاه دولت آن است كه به تمام شهروندان پرداخت نقدي يارانه‌ها را انجام دهد و تنها به كسي كه درآمدش مكفي است يك مبلغ را پرداخت مي‌كند و به كسي كه درآمدش مكفي نيست يك پرداخت به نسبت بيشتري را دارد و اين‌كه بعضي‌ها مي‌ترسند فرم پر كنند،‌ بي‌دليل است و بنده اعلام مي‌كنم كه در بحث پرداخت نقدي يارانه‌ها دولت قصد ندارد كه عده‌اي را از گردونه حذف كند و مي‌خواهد اگر قرار شد يارانه نقدي بدهد، به هر كسي نسبت به توان اقتصادي كه دارد مبلغي را بپردازند.

تابناك: و كساني كه فرم پر نكنند، يك حلقه مفقوده هستند؟
تمدن: بهتر است مردم به دولت در تهيه و تدوين آمار صحيح و جامع كمك كنند و مسلما اطلاعات درج‌شده در فرم‌ها با اطلاعات موجود در بانك‌هاي اطلاعاتي تطبيق داده خواهد شد و سعي بر آن است تا جايي كه ممكن است داده به واقعيت نزديك شود.
چهارشنبه 23 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: تابناک]

[مشاهده در: www.tabnak.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 204]