جنبش عدم تعهد از آغاز تا پانزدهمين اجلاس وزراي امور خارجه (3)

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: جنبش عدم تعهد از آغاز تا پانزدهمين اجلاس وزراي امور خارجه (3)
تهران-خبرگزاري جمهوري اسلامي (ايرنا): جنبش عدم تعهد داراي سازمان و تشكيلات مخصوصي نيست. شايد علت اصلي آن اين بود كه بنيانگذاران جنبش چون خود عليه دسته بندي و بلوك سازي به پا خاسته بودند نمي خواستند به جنبش خود شكل يك گروه و سازمان مشخصي را بدهند.

معذالك در طول زمان، جنبش غيرمتعهدها خود به خود شكل گرفت و كم و بيش داراي سازمان و ارگاني شد كه گرچه با قالب هاي سنتي اتحاديه ها و سازمان ها منطبق نيست ولي مي توان آن را يك گروه مخصوص به خود توصيف كرد.
كشورهايي با رژيم هاي سياسي متفاوت با سيستم هاي اقتصادي ناهمگون و با وسعت، قدرت و مناطق جغرافيايي مختلف در اين جنبش گردهم آمدند كه تنها عامل پيوندشان اصل همزيستي مسالمت آميز بود.
اولين شرط اين همزيستي، عدم شركت اعضاء در دسته بندي هاي سياسي و خودداري از دادن پايگاه هاي نظامي به بلوك هاي شرق و غرب تعيين شد، هر چند به تدريج اين شرايط نيز در عمل رعايت نشد و برخي كشورهاي عضو به گروه غرب يا شرق تمايل داشتند و در هر فرصتي تلاش مي كردند به نفع آنها اقدام نمايند در حالي كه خود را همچنان غير متعهد مي خواندند.
جنبش عدم تعهد در دوره پس از جنگ سرد با چالش هاي گوناگوني مواجه بود و حتي برخي فلسفه وجودي آن را زير سوال بوده و معدودي از كشورهاي عضو از آن كناره گرفتند، اما كشورهاي فعال جنبش آن را همچنان زنده نگاه داشته و براي تقويت آن تلاش كردند. در حال حاضر 116 كشور از آسيا، آفريقا، آمريكاي لاتين و اروپا در جنبش عدم تعهد عضويت دارند و 15 كشور به عنوان عضو ناظر در اجلاس هاي مختلف آن شركت مي نمايند.
** ارگان هاي جنبش عدم تعهد
نظر به ماهيت جنبش عدم تعهد، طرز كار و عملكرد جنبش با ديگر مجامع و اجلاس هاي بين المللي تفاوت دارد. اين جنبش فاقد دبيرخانه ثابت بوده، اعضاي آن هيچ مبلغي به عنوان حق عضويت در اين جنبش پرداخت نمي نمايند و تمامي هزينه هاي جنبش عدم تعهد به عهده رياست دوره اي آن مي باشد. به تدريج و در طول زمان، اجتماعات جنبش عدم تعهد مركب از نمايندگان كشورهاي عضو در سطوح مختلف برگزار شده و امروز مي توان اجتماعات مختلف و متناوب را به عنوان ارگان هاي جنبش به شرح ذيل مورد شناسايي قرار داد.
** اجلاس سران
اجلاس سران بالاترين و عالي ترين گردهمايي جنبش عدم تعهد بشمار مي آيد كه معمولا هر سه سال يك بار در پرداخت يكي از كشورهاي عضو برگزار مي شود و از آن پس كشور ميزبان رياست جنبش را بر عهده مي گيرد.
چند روز قبل از گردهمايي سران، اجلاس كارشناسان ارشد و نشست وزراي خارجه كشورهاي عضو جهت بررسي نهايي پيش نويس بيانيه پاياني و ديگر بيانيه ها كه قبلا توسط دولت ميزبان تهيه و در دفتر هماهنگي در نيويورك مورد بررسي قرار گرفته، تشكيل مي گردد. كارشناسان ارشد، معمولا با تشكيل دو كميته سياسي و اقتصادي، اجتماعي، ضمن بحث و گفت و گو، نظرات پيشنهادي خود را به صورت اصلاحيه براي درج در بيانيه نهايي پيشنهاد مي كنند كه در صورت كسب اجماع در بيانيه درج مي گردد. كارشناسان ارشد گزارش كار خود را به اجلاس وزرا ارايه داده و وزرا نيز پس از بررسي مصوبات كارشناسان، اسناد اجلاس را براي تصويب نهايي به اجلاس سران مي دهند. اين مصوبات در صورت نظر موافق سران مورد تصويب نهايي قرار مي گيرد و به عنوان بيانيه جنبش منتشر مي گردد. لازم به ذكر است كه وزراي خارجه و سران در طول اجلاس علاوه بر بررسي مواضع و مسايل مطرح شده در جلسات عمومي به ايراد سخنراني در خصوص مسايل مختلف منطقه اي و بين المللي پرداخته و در حاشيه اجلاس نيز به انجام ديدارهاي دوجانبه و چند جانبه با ديگر اعضاء مي پردازند. تاكنون 14 اجلاس در سطح سران كشورهاي عضو جنبش عدم تعهد برگزار شده است.
معمولا در آغاز دوره سه ساله، محل اجلاس بعدي سران و ميزبان آينده جنبش تعيين مي گردد و رييس كشور ميزبان به مدت سه سال رياست جنبش عدم تعهد را بر عهده دارد اما عملا اين رياست به وزير خارجه آن كشور تفويض مي گردد. با توجه به اين كه جنبش عدم تعهد دبيرخانه ندارد، كشوري كه مسوليت رياست آن را به عهده مي گيرد الزاما بايد بخش عمده اي از وزارت خارجه خود را به جنبش عدم تعهد اختصاص دهد تا به مسايل جنبش بپردازد.
از آنجا كه اعضاي جنبش عدم تعهد به صورت مرتب براي پيگيري مسايل بين المللي در سازمان ملل با يكديگر در ارتباط بوده و به تشكيل جلسه و رايزني مي پردازند، غالبا بخش عمده فعاليت هاي نمايندگي دايم كشور ميزبان در سازمان ملل به امور مربوط به جنبش عدم تعهد اختصاص مي يابد. براي آسان تر كردن مسئوليت هاي رييس و تسهيل امور، سازوكارهاي متعددي شامل گروه هاي كاري، گروه تماس، نيروي اقدام (Task Force) و ديگر كميته هاي جنبش عدم تعهد ايجاد شده كه هدف از تشكيل آنها كسب مواضع مشترك ميان اعضاي جنبش مي باشد.
** كنفرانس وزرا
كنفرانس وزراي امور خارجه عضو جنبش عدم تعهد به منظور پيگيري و اجراي مصوبات و تصميمات اجلاس سران، 18 ماه پس از اجلاس سران برگزار مي شود. در اجلاس وزرا همچنين موضوعاتي كه از اهميت ويژه اي برخوردارند مورد بررسي قرار مي گيرند.
** دفتر هماهنگي
با توجه به عدم وجود تشكيلات منظم و ستادي در جنبش عدم تعهد، در ابتدا جنبش صرفا به برگزاري اجلاس هاي مختلف در سطح سران و وزراي خارجه اكتفا كرد ولي به تدريج به تجربه اين نقيصه آشكار شد كه امكان پيگيري مصوبات اجلاس هاي مختلف كه معمولا در فواصل زماني نسبتا طولاني برگزار مي شود وجود ندارد. مشخص نبود در صورت بروز مسايل جديد در صحنه بين المللي كه مستلزم موضع گيري و يا اخذ تصميم سريع است، جنبش با چه سازوكاري بايد در قبال آن واكنش نشان دهد. طي اجلاس هاي اول، دوم و سوم سران اقدام عملي براي رفع اين كمبود صورت نگرفت تا اين كه در اجلاس چهارم تصميم گرفته شد به منظور استمرار فعاليت هاي جنبش و ايجاد هماهنگي بين جنبش و سازمان ملل متحد، ارگان جديدي تحت عنوان دفتر هماهنگي در نيويورك تشكيل شود. دفتر هماهنگي در دو سطح شروع به كار كرد، اول در سطح نمايندگان دايم كشورها نزد سازمان ملل و ديگر اجلاس وزراي خارجه كشورهاي عدم تعهد كه هر سال يك بار در حاشيه مجمع عمومي سازمان ملل تشكيل مي شود.
دفتر هماهنگي در ابتدا 17 عضو داشت، اين تعداد به تدريج افزايش يافت و در دهه هشتاد ميلادي به 70 عضو رسيد اما در حال حاضر تمامي اعضاي جنبش عدم تعهد عضو دفتر هماهنگي نيز مي باشند.
** اجلاس فوق العاده وزرا
در صورت لزوم و به پيشنهاد دفتر هماهنگي جنبش عدم تعهد، اجلاس فوق العاده وزراي خارجه جنبش به منظور بررسي يك موضوع خاص تشكيل مي گردد كه در اين صورت دستور كار اجلاس وزراي خارجه صرفا محدود به موضوع مورد نظر خواهد بود.
اجلاس وزراء در حاشيه اجلاس سالانه مجمع عمومي سازمان ملل در نيويورك
روال بر اين است كه وزراي خارجه كشورهاي عضو جنبش عدم تعهد هر سال به هنگام آغاز اجلاس مجمع عمومي سازمان ملل در نيويورك يك اجلاس به منظور هماهنگي در خصوص موضوعات مطرح در دستور كار مجمع عمومي و مسايل مهم بين المللي داشته باشند. در اين گردهمايي معمولا كليه وزراي خارجه عضو جنبش شركت مي نمايند.
** اجلاس وزراي خارجه دفتر هماهنگي
در پي تصويب گزارش كميته متدلوژي در سال 1996، قبل از تشكيل اجلاس سران، اجلاس وزراي خارجه دفتر هماهنگي به منظور آماده سازي مقدمات امر، تهيه بيانيه پاياني اجلاس سران و در صورت لزوم بررسي موضوعات مهم بين المللي تشكيل مي شود كه آخرين آن در ماه مه 2006 (خرداد 1385) در پرتوراجايا پايتخت جديد مالزي تشكيل گرديد.
** تروئيكا
انديشه تشكيل تروييكا متشكل از روساي فعلي، گذشته و آينده جنبش عدم تعهد نخستين بار در اجلاس وزراي خارجه جنبش در آوريل 1997 مطرح شد و متعاقب آن اولين جلسه تروئيكا در اجلاس 52 مجمع عمومي به صورت رسمي برگزار شد. از آن زمان در مناسبت هاي مختلف تروييكاي جنبش با تشكيل جلسه و صدور بيانيه به بيان مواضع جنبش عدم تعهد مبادرت ورزيده كه از جمله مي توان به تشكيل جلسه تروييكا متشكل از وزراي خارجه آفريقاي جنوبي، مالزي و كوبا در زمستان 1384 در آفريقاي جنوبي و صدور بيانيه در حمايت از فعاليت هاي صلح آميز هسته اي جمهوري اسلامي ايران اشاره كرد.
**كميته دايم همكاري هاي اقتصادي
كميته دايم همكاري هاي اقتصادي در سطح وزراي خارجه، به منظور تقويت همكاري جنوب – جنوب، گفت و گوي كشورهاي در حال توسعه با كشورهاي توسعه يافته و ارتقاء نقش سازمان ملل به ويژه مجمع عمومي در همكاري بين المللي براي توسعه تشكيل شده و جلسات آن بنابر توصيه دفتر هماهنگي برگزار مي گردد.
** گروه هاي هماهنگي بين دول
غير از كميته دايم همكاري هاي اقتصادي، تعدادي گروه هاي هماهنگي براي بررسي مسايل گوناگون با شركت نمايندگان بخش هاي مختلف از كشورهاي ذي علاقه در هر مورد تشكيل گرديده كه وظيفه آنها بررسي موضوعات به طور تخصصي، تهيه گزارش هاي مربوط و تسليم آنها به كنفرانس هايي در سطوح بالاتر مي باشد. گروه هاي هماهگي كه تاكنون تشكيل شده است عبارتند از گروه مواد خام، تجارت، همكاري هاي پولي و مالي، صنعت، ماهيگيري، حمل و نقل، ارتباطات راه دور، موسسات عمومي و بهداشتي و همكاريهاي فني.
** اجلاس هاي وزرا براي همكاري بين المللي در زمينه هاي مختلف
اين اجلاس ها با توجه به زمينه هاي همكاري ميان كشورهاي عضو جنبش عدم تعهد تشكيل مي گردد و شامل اجلاس وزراي فرهنگ و اطلاعات، اجلاس اتحاديه خبرگزاري هاي كشورهاي غيرمتعهد، اجلاس وزراي فرهنگ و آموزش عالي، اجلاس وزراي ورزش، اجلاس وزراي بهداشت، اجلاس وزراي كار، اجلاس وزراي كشاورزي و اجلاس وزراي جمعيت كشورهاي غيرمتعهد مي باشد.
** كميته هماهنگي مشترك جنبش عدم تعهد و گروه 77
با توجه به عضويت بسياري از اعضاي گروه 77 در جنبش عدم تعهد، كميته هماهنگي مشترك جنبش عدم تعهد و گروه 77 (JCC)، به منظور هماهنگي و اتخاذ مواضع مشترك از سوي اين دو تشكل جهان در حال توسعه در مباحث مهم مطرح در سازمان ملل نظير پنجاهمين سالگرد، اعلاميه هزاره و يا تجديد ساختار سازمان ملل تشكيل شده است. در همين زمينه سندي تحت عنوان شرح وظايف JCC تنظيم شده و كميته هماهنگي براساس آن عمل مي نمايد.
** گروه كشورهاي عضو عدم تعهد در شوراي امنيت
نظر به لزوم هماهنگي دايم بين اعضاي جنبش كه عضو شوراي امنيت سازمان ملل مي باشند با دفتر هماهنگي جنبش عدم تعهد، در اجلاس سران كارتاهنا در سال 1995، بر ايجاد ارتباط ، مشاوره و هماهنگي دايم ميان آنها تاكيد شد. براساس اين تصميم مقرر گرديد رييس دفتر هماهنگي در نيويورك به صورت مرتب در جلسات شوراي امنيت شركت كرده و در خصوص موضوعات حايز اهميت براي اعضاي جنبش در شوراي امنيت مواضع جنبش را اعلام نمايد. وي همچنين بايد در ديدارهاي منظم با كشورهاي عضو عدم تعهد در شوراي امنيت آنها را در جريان مواضع جنبش قرار دهد. متقابلا كشورهاي عضو عدم تعهد در شوراي امنيت بايد رييس دفتر هماهنگي را از موضوعات مطروحه در شوراي امنيت مطلع سازد.
** گروه هاي كاري، گروه هاي تماس، نيروي اقدام و كميته هاي جنبش عدم تعهد
همانطور كه گفته شد به منظور كمك به رييس جنبش عدم تعهد و تسهيل امور، سازوكارهاي متعدد شامل گروه هاي كاري، گروه تماس، گروه كارشناسي ويژه (Task Force) و كميته هاي مختلف در جنبش عدم تعهد ايجاد شده كه هدف از تشكيل آنها كسب مواضع مشترك ميان اعضاي جنبش مي باشد. از جمله گروه هاي كاري ويژه گروه كار جنبش عدم تعهد براي عمليات حفظ صلح (به رياست مراكش)، گروه كاري ويژه براي خلع سلاح (به رياست اندونزي) و نيز كميته فلسطين (به رياست كوبا رييس جنبش) است. كميته فلسطين علاوه بر رييس دوره اي جنبش عدم تعهد كشورهاي عضو شوراي امنيت كه در جنبش عدم تعهد عضويت دارند، نيز براي شركت در جلسه كميته فلسطين دعوت مي شوند. بدين ترتيب در جلسه كميته فلسطين مجموعا 15 كشور به شرح ذيل شركت مي كنند: الجزاير، بنگلادش، كلمبيا، هند، اندونزي، فلسطين، سنگال، آفريقاي جنوبي، زامبيا، زيمبابوه، بوركينافاسو، ليبي، پاناما و ويتنام.
سيام. 1058 - 1535
چهارشنبه 2 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 54]