مهمترین چالش ها در انتخاب تأسیسات ساختمان

برای بررسی چالش هایی که بر سر راه انتخاب بهینه تأسیسات ساختمان وجود دارد، ابتدا باید با تعریف این ادوات آشنا شویم. به طور کلی تأسیسات ساختمان شامل تمامی دستگاه ها، سیستم ها و تجهیزاتی هستند که شرایط انسانی مطلوبی را برای زندگی (یا کار و فعالیت) در محل ساختمان فراهم کرده و نیازهای اساسی به این منظور را تأمین می کنند. سیستم های سرمایش و گرمایش، گازرسانی، آبرسانی، فاضلاب، آسانسور و... همگی زیرشاخه های تأسیسات به شمار می روند و در صورتی که از طراحی بهینه برخوردار باشند، قادرند نقش مهمی در جلوگیری از اتلاف انرژی، بالا رفتن عمر ساختمان، کاهش هزینه های تعمیر و نگهداری و بهبود شرایط محیطی بازی کنند. به مرور زمان و با پیشرفت فناوری های در دسترس، امروزه این تجهیزات و سیستم ها با وجود ارائه کیفیت بالاتر عملکردی انرژی حتی کمتری مصرف می کنند، فضای کمتری را اشغال می نمایند، گزینه های بیشتری در اختیار مصرف کنندگان قرار می دهند و به کمک هوشمندسازی هایی که انجام می شود قادرند انعطاف بیشتری برای حل مشکلات محیطی از خود نشان دهند.

اما این پیشرفت ها باعث شده است که انتخاب بهترین گزینه ها برای آنها در یک محیط با شرایط معین دشوار شود. فرض کنید در گذشته تنها تجهیزات سرمایشی موجود شامل کولرهای آبی و  پنکه های رومیزی و سقفی بودند. در این حالت انتخاب دستگاه سرمایشی بهینه کار آنچنان دشواری نبوده است و هرکسی می توانست بسته به ظرفیت مورد نیاز و ابعاد محیط خود یکی از این سه دستگاه را انتخاب کند. اما امروزه با حضور اسپلیت ها، داکت اسپلیت ها، چیلرها، فن کویل ها و... با حجم فراوانی محصول و سیستم مواجه هستید که هر کدام در شرایط خاص خود و با امکانات متفاوتی کار می کنند و اهداف گوناگونی را هم تأمین می نمایند. همین موضوع را می توانید به تمامی سیستم های مورد استفاده در ساختمانها تعمیم بدهید تا به وضوح مشخص شود انتخاب بهینه در این زمینه می تواند چقدر دشوار باشد.

نخستین گام در این مسیر، می تواند شناخت دسته بندی این سیستم ها باشد تا بتوانیم بهتر با آنها و اولویت هایتان بر اساس ویژگی هایشان آشنا شوید.

دسته بندی تاسیسات ساختمان

به طور کلی تمامی سیستم های مورد استفاده در ساختمان به دو دسته اصلی تقسیم می شوند:

• برقی (الکتریکی)
• مکانیکی

سیستم های برقی نام گمراه کننده ای دارند، چون بخش عمده تجهیزاتی که زیرشاخه سیستم های مکانیکی دسته بندی می شوند هم از الکتریسیته به عنوان منبع تغذیه بهره می برند. آنچه که به عنوان سیستم های برقی شناخته می شود در واقع تجهیزاتی هستند که عملکرد اغلب ساده ای داشته اما وابستگی کاملی به برق دارند و ویژگی های ساختمان تقریباً هیچ اثری بر روی آنها نمی گذارد. مهمترین سیستم ها در این دسته عبارتست از:

• روشنایی
• تلفن
• آنتن مرکزی
• سیم کشی
• اعلام و اطفای حریق

همان طور که مشخص است، این تجهیزات طی زمان چندان تغییری را تجربه نکرده اند و تهیه بهترین مدل از آنها بیشتر از آن که وابسته به مشخصات محیط مورد نظر شما باشد، به میزان هزینه ای بستگی دارد که قصد دارید صرف کنید. البته استانداردهای حداقلی برای مسائلی مانند سیم کشی ها و تجهیزات اطفای حریق به خصوص در ساختمان های اداری وجود دارد، اما به طور کلی قواعد کار ثابت و مشخص هستند.

اما در سمت دیگر، سیستم های مکانیکی شامل گستره وسیعی از تجهیزات و دستگاه های پیچیده می شوند که بخش اعظم یا تمام عملکرد آنها بر مبنای ساختارها و فرآیندهای مکانیکی است. اینجاست که انتخاب بهینه ترین دستگاه ها بدل به یک چالش برای افراد می شود و این چالش می تواند بسته به سیستم مورد نظر، خود را در مرحله ساخت و ساز یا بعد از آن نشان دهد.

مهمترین سیستم های مکانیکی در ساختمان عبارتند از:

• ادوات سرمایش و گرمایش
• آب و فاضلاب
• گازرسانی
• تجهیزات استخری (حوض، استخر، سونا و جکوزی)
• تجهیزات گازهای طبی (تهویه مطبوع ویژه بیمارستان ها)
• پله برقی و آسانسور

مشخصاً این تجهیزات شرایط کاری بسیار متفاوتی داشته و برای پیدا کردن سیستمی که بهترین عملکرد را داشته باشد، باید با متغیرهای متعدد در هر مورد سر و کار داشته باشید. در ادامه به طور خلاصه مهمترین این متغیرها در هر حوزه را بررسی می کنیم. به این ترتیب چالش های اصلی در حوزه مشخص شده و برای هر کدام هم راه حل خلاصه ای ارائه می گردد تا بتوانید سیستم بهتر و بهینه تری تهیه کنید.

تجهیزات تهویه مطبوع 

مهمترین و گسترده ترین سیستم ها در ساختمان هستند که بیشترین  میزان دقت و تجربه در طراحی و تهیه را هم طلب می کنند. بسته به اینکه در هنگام ساخت سازه چه سیستمی پیشبینی شده باشد، با نیازهای متفاوتی هم روبرو هستید. اگر موتورخانه داشته باشید، گرمایش باید مرتبط با آن انجام شود که گزینه های مطلوب در این حالت فن کویل یا شوفاژ خواهد بود. اگر چیلر داشته باشید، سرمایش بر عهده آن قرار می گیرد و باز هم باید از ادواتی بهره برداری کنید که بتوانند در هماهنگی با چیلرها کار کنند. اما اگر هیچکدام از این دو را نداشته باشید، انتخاب سیستم بهینه دشوار می شود.

پیشنهاد می کنیم اگر موتورخانه ندارید و از چیلر هم استفاده نمی کنید، با یک متخصص مشورت کنید. در شرایط آب و هوایی متفاوت سیستم های تهویه مطبوع عملکردهای گوناگونی از خود نشان می دهند. برای مثال در محیط گرم و خشک کولرهای آبی عملکرد بهینه دارند، اما در اقلیم های مرطوب بخش عمده توانایی سرمایشی آنها از بین می رود و بهتر است از کولرهای گازی و اسپلیت استفاده کنید. در سمت گرمایش، اگر در اقلیم گرم با میانگین هوای بالاتری زندگی می کنید به کار بردن یک سیستم یکپارچه برای تأمین گرما عملاً دور ریختن پول است. در چنین محیطی می توانید از داکت اسپلیت هایی استفاده کنید که با اتصال به بویلر قادرند گرما هم تولید کنند. این کار در محیط سرد و کوهستانی کاربردی نیست، چون داکت اسپلیت ظرفیت تولید گرمای محدودی دارد و حالا به جای آن باید از یک سیستم گرمایش قوی بهره ببرید.

پس در صورتی که در هنگام احداث ساختمان سیستم خاصی در نظر گرفته نشده است، انتخاب بهترین سیستم های تهویه و غلبه بر چالش های آن به نکات زیر بازمیگردد:

• مشورت با یک متخصص
• اولویت دهی به سرمایش یا گرمایش بر اساس اقلیم مد نظر شما
• بررسی اینکه به چه میزان توان سرمایش یا گرمایش نیازمند هستید. در اقلیم معتدل نیازی نیست از یک اسپلیت بسیار سنگین و بزرگ استفاده کنید، در حالی که آب و هوای استوایی می طلبد تا حد امکان سیستم با دوام تر و نیرومندتری داشته باشید.
• انتخاب دستگاه مناسب بسته به ابعاد و مساحت محیط

آب و فاضلاب

توسعه این سیستم ها در ساختمانها به دو هدف صورت می گیرد: تأمین آب آشامیدنی و مصرفی و خروج آب آلوده و فاضلاب. بخشی از آب ورودی به ساختمان برای شرب به کار می رود، در حالی که بخش دیگر آن از فرآیندهای تهیه آب گرم عبور می کند تا برای سیستم های مختلف به کار برود. دیگ بخار، پمپ ها، شیرهای اطمینان، منابع انبساط، منابع تحت فشار، منابع دوجداره یا کویل دار و لوله کشی ها بخش عمده ادوات این قسمت را تشکیل می دهند. در مسیر خروج فاضلاب از سازه از لوله های بزرگتری استفاده می شود تا امکان گرفتگی به حداقل برسد و بتوان برای مدت طولانی تری از سیستم بهره برداری نمود.

همان طور که مشخص است، تعداد بالای ادوات در این قسمت نیازمند تهیه یک طرح کامل از سیستم آب و فاضلاب در ساختمان می باشد. این کار اغلب توسط تیم احداث در همان زمان آغاز ساخت و ساز صورت می گیرد و به ندرت پیش می آید که پس از احداث ساختمان سیستم آب و فاضلاب آن تغییر پیدا کند. ظرفیت مورد نیاز تمامی قطعات مانند پمپ ها و منابع در این مرحله مشخص می شود و تنها باید ادواتی تهیه کنید که با این ظرفیت ها هماهنگی داشته و با یکدیگر از نظر توانایی کاری تناسب داشته باشند.

گازرسانی

قوانین و مقررات این حوزه را سازمان نظام مهندسی تعیین می کند. طبق این قوانین، مسیرهای لوله کشی و انشعابات باید ایمن سازی شده و بسته به ابعاد ساختمان، لوله کشی ها می بایست از کیفیت و ویژگی های مشخصی برخوردار باشند. چالش اصلی در این سیستم میان دستگاه ها و قطعاتی مانند علمک، رگولاتور، کنتور، شیرها و ترموستات است که باید دقت داشته باشید بسته به نیازهای ساختمانتان از مدل های متناسب و هماهنگ با یکدیگر بهره ببرید.

تجهیزات استخری

این نوع تجهیزات در هر ساختمانی وجود ندارند و در آنهایی هم که حضور آنها مشاهده می شود با گستره وسیعی از دستگاه ها روبرو هستیم. برای مثال، تجهیزات سونا با دستگاه های مورد استفاده در جکوزی تفاوت قابل توجهی دارد. با این وجود به طور کلی با مجموعه ای از ادوات روبرو هستیم که پس از اتمام ساخت و ساز هم می توان آن را به مجموعه سیستم های ساختمان اضافه نمود و تنها نیازمند تهیه پیش نیازهای این قسمت هستید که بسته به نوع دستگاه می تواند شامل دسترسی به برق، گاز و... باشد.

مهمترین ادوات و سیستم ها در این قسمت عبارتند از:

• مدار گردش آب: در تمامی انواع استخر، سونا و جکوزی برای تمیز نگه داشتن آب به کار می رود.
• آب نما و فواره: عملاً بخشی تزئینی به شمار می رود.
• هیترها: به خصوص در جکوزی ها نیازمند بهره برداری از آنها هستید..
• سیستم های اتوماتیک مواد شیمیایی: آب استخرها باید به طور مداوم به کمک موادی مانند کلر ضدعفونی شود و سیستم ها و دستگاه های خاصی برای این کار در نظر گرفته شده است.
• روشنایی: کف، دیواره و اطراف استخرها اغلب نیازمند روشنایی هستند و طبیعی است که این نوع ادوات باید به برق وصل شوند.
• سیستم های کنترلی: یک برد اصلی که بتواند فرآیندها را به طور مرکزی کنترل کند نیاز است تا بتوانید از یک نقطه سیستم های روشنایی، حرارتی، چراغ ها و گردش آب را کنترل کنید.

تجهیزات گازهای طبی

بیمارستانها به دلیل وجود مواد شیمیایی و ضدعفونی در هوای آنها نیازمند سیستم های تهویه به خصوصی هستند که بتواند با معضل تجمع مواد مضر در فضای داخلی مقابله کند. در این وضعیت سیستم های معینی پیشبینی شده است که بسته به اقلیم و ابعاد بیمارستان باید انتخاب شوند.

پله برقی و آسانسور

انتخاب پله برقی یا آسانسور بهینه بیش از هر چیز به پیشبینی شما از حجم تردد و جابه جایی در محیط بازمیگردد. یک ساختمان اداری ده طبقه به وضوح نیازمند آسانسور نیرومندتری در مقایسه با یک ساختمان مسکونی چهار طبقه است. همین موضوع قابل تعمیم به پله برقی ها هم می باشد و  مهمترین نکته میزان تردد روزانه است تا دستگاهی بادوام و قدرتمند انتخاب شود.