محاسبه BMI ( شاخص توده بدنی) با متد دکتر مهدی سلیمی

پدیده چاقی امروزه با بوجود آمدن سبک زندگی ماشینی و کم تحرک بودن و تغذیه نامناسب افراد به یکی از معضلات جدی جهان تبدیل شده است. در گذشته صرفا به دلیل تناسب اندام به مسئله چاقی و یا لاغری توجه می شد اما در چند دهه اخیر چاقی به عنوان یک بیماری که خود زمینه ساز بسیاری از بیماری های دیگر است، شناخته می شود . این مسئله بویژه امروزه که تمامی توصیه ها بر ماندن در منزل  برای جلوگیری از شیوع کرونا است و میزان تحرک کاهش یافته است، اهمیت بسیاری یافته است و افراد بسیاری تمایل دارند که بدانند دچار اضافه وزن شده اند یا خیر تا در صورت داشتن اضافه وزن در جهت رفع آن تلاش کنند. برای بررسی میزان چاقی روش های متعددی وجود دارد اما مشهور ترین روش آن که  در علوم تغذیه نیز وجود دارد، مفهومی به نام شاخص توده بدنی یا bmi  است .  BMI   مخفف کلمات Body mass index  است. Body  به معنی بدن، Mass  به معنی توده و  index  به معنی شاخص است و بطور کلی به آن در زبان فارسی شاخص توده بدنی می گویند. محاسبه این شاخص توده بدنی یا BMI   یک روش بررسی و به دست آوردن میزان تناسب وزن یک فرد نسبت به قد او است و به وسیله آن می توان لاغر بودن، طبیعی بودن و چاق بودن فرد مورد نظر را تخمین زد. محاسبه BMI به اینصورت است که اگر وزن یک فرد را بر حسب کیلوگرم تقسیم بر مجذور قد وی بر حسب متر کنیم یا به عبارتی دو بار وزن فرد بر حسب کیلوگرم را تقسیم بر قد وی بر حسب متر کنیم، عددی به دست می آید که بوسیله آن می توانیم تفسیر کنیم که یک شخص در چه وضعیت بدنی از نظر اضافه وزن یا چاقی قرار دارد.

قد (متر) × قد (متر)  / وزن (کیلوگرم)  = ( شاخص توده بدنی) BMI

به عنوان مثال چنانچه فردی قدی برابر با 172 سانتی متر دارد و وزن وی نیز 62 کیلو گرم می باشد، ابتدا قد وی را بر حسب متر به دست می آوریم که برابر با 72/1 متر می شود. حال دو بار این عدد را در خودش ضرب کرده که برابر با  95/2 می شود و 62 کیلوگرم را بر آن تقسیم می کنیم تا محاسبه BMI  برای این شخص صورت گیرد. شاخص توده بدنی این فرد برابر با 2/21 است.

2/21 = 95/2 ÷ 62 = BMI

حال به تفسیر نتایج به دست آمده از محاسبه BMI  می پردازیم. اگر عدد به دست آمده کمتر از 5/18 باشد،. فرد دچار کمبود وزن بوده و در دسته افراد لاغر قرار می گیرد. اگر شاخص توده بدنی فرد بیشتر از 5/18 و کمتر از 9/24 باشد، وزن فرد طبیعی بوده و نرمال است. اگر شاخص توده بدنی برای شخصی بین 25 تا 9/29 باشد، فرد دارای اضافه وزن است. برای شاخص توده بدنی بین 30 تا 9/34 ، اصطلاح چاقی درجه یک استفاده می شود. برای رنج بین 35 تا 9/39 چاقی درجه دو در نظر گرفته می شود. ر شاخص توده بدنی فرد بالاتر از 40 باشد، چاقی درجه سه بوده و بسیار خطرناک است.

هنگامی که عدد ناشی از محاسبه BMI  به سمت 30 و بالاتر از آن می رود، زمینه بروز بیماری های مختلفی مانند فشار خون،. چربی و بیماری های قلبی و عروقی و... می شود.

دسته بندی شاخص توده بدنی که ذکر شد برای افراد بالای 18 سال مورد استفاده است و برای کودکان این دسته بندی متفاوت است. کودکان در هنگام بلوغ دچار تغییرات ناگهانی سریع شده و به همین دلیل سن و جنسیت آن ها در محاسبه BMI  آن ها تاثیر گذار است. برای محاسبه شاخص توده بدنی کودکان از یک سری چارت های بین المللی استفاده می شود که این عدد را به صدک هایی تقسیم می کند و از قانون درصدی استفاده می کند. طبق چارت اگر محاسبه BMI   برای کودکان زیر 5 درصد باشد کودک لاغر محسوب شده و تحت نظر پزشک تغذیه باید کمی وزن خود را افزایش دهد تا به میزان نرمال و طبیعی برسد. برای افراد زیر 18 سال اگر با محاسبه BMI ، مقدار آن بیشتر از 5 درصد و کمتر از 85 درصد باشد، کودک وزنی نرمال و طبیعی دارد. اگر میزان BMI  بین 85 تا 95 درصد باشد کودک اضافه وزن داشته و اگر میزان BMI   بیش از 95 درصد باشد، کودک چاق است و باید در جهت کاهش میزان چاقی خود تحت نظر متخصص و پزشک تغذیه تلاش کند تا دیگر در معرض خطرات ناشی از چاقی نباشد.

در استفاده از شاخص توده بدنی BMI یکسری محدودیت هایی وجود دارد و ممکن است استفاده از آن با مشکلات و خطاهایی همراه باشد. به عنوان مثال افرادی که ورزشکار می باشند ، بافت ماهیچه بدن آن ها مستحکم و متراکم اند و وزن بدن آن ها کمی بیشتر از یک فرد عادی در همان وضعیت است. به همین دلیل احتمال دارد هنگام محاسبه شاخص توده بدنی یا BMI  این سنگینی بافت متراکم و مستحکم با وزن اضافه ناشی از چربی های بدن اشتباه گرفته شود و به اشتباه میزان BMI  بیشتر نشان داده شود. محاسبه BMI  برای زنان باردار دقیق به دست نمی آید همچنین برای کودکان زیر 18 سال باید از نحوه محاسبه BMI کودکان استفاده کرد.   برای سالمندان مقدار BMI  ممکن است با خطا همراه باشد. این افراد دچار کاهش بافت و تراکم ماهیچه ای هستند و ممکن است این کاهش با قرارگیری و تراکم آب و چربی جبران شده باشد و وزن این افراد به دلیل سبک بودن آب و چربی کمتر از حالت طبیعی نشان داده شود. بنابراین محاسبه BMI  به شرایطی بستگی داشته و همیشه بدون خطا نیست با این وجود برای بسیاری از افراد این روش نتیجه دقیقی به همراه داشته و با استفاده از آن به راحتی میتوان به میزان اضافه وزن پی برد و در جهت دوری و رفع بیماری های ناشی از چاقی مانند چربی خون بالا، فشار خون بالا، اختلالات تنفسی و خواب،. دیابت نوع دو، آرتروز استخوانی، بیماری های قلبی و عروقی و برخی سرطان ها تلاش کرد.