همه‌چیز درباره اعسار و تقسیط بدهی

اعسار به چه معنی است؟

به طور کلی بر اساس تعریفی که قانون از کلمه اعسار ارائه داده است اعسار حالتی است که شخصی به دلیل نداشتن دارایی و یا در دسترس نبودن اموالش توانایی پرداخت هزینه های دادرسی(هزینه های مربوط به تمبر دادخواست ) و یا چیزی که در رأی دادگاه به پرداخت آن محکوم شده(محکوم به) را ندارد. به شخصی که در حالت اعسار به سر می‌برد یعنی قادر به پرداخت این هزینه‌ها نیست معسر گفته می‌شود

بنابراین اعسار به دو دسته تقسیم می شود:

1 - اعسار از پرداخت هزینه های دادرسی: رسیدگی به امور حقوقی در دادگاه‌ها مستلزم پرداخت هزینه دادرسی یعنی ابطال تمبر برابر مقررات قانونی است. مثلاً در دعاوی حقوقی مالی مثل مطالبه وجه شخص خواهان بایستی حدود ۳ درصد از ارزش خواسته را به‌عنوان هزینه دادرسی برای رسیدگی بدوی به صندوق دادگستری پرداخت کند.

اگر شخص  خواهان توانایی پرداخت هزینه دادرسی را به‌طورکلی یا به‌صورت یکجا نداشته باشند می‌تواند با تقدیم دادخواست اعسار از دادگاه بخواهد که او را موقتاً از پرداخت هزینه دادرسی معاف نمایند تا این که پس از بررسی و رسیدگی دادگاه در صورت محکومیت خوانده هزینه دادرسی از او اخذ شود.  در این صورت دادگاه در صورت پذیرش اعسار خواهان را از پرداخت هزینه دادرسی معاف می‌کند.

2 - اعسار از پرداخت  بدهی یا محکوم‌به: اگر شخصی به‌موجب حکم قطعی دادگاه به پرداخت مبلغی به‌عنوان دین محکوم شده باشد مثلاً شخصی که به پرداخت مهریه محکوم شده است توانایی پرداخت آنچه در حکم دادگاه به آن محکوم شده است(محکوم‌به) را نداشته باشد می‌تواند بر اساس مقررات ماده ۲۷۷ قانون مدنی  و قانون اعسار تقاضا کند که برای پرداخت بدهی او با پذیرش دعوای اعسار مهلت منصفانه داده شود و همچنین بدهی او تقسیط گردد.

در ماده ۲۷۷ قانون مدنی اشاره‌شده است« حاکم( قاضی) می‌تواند نظر به وضعیت مدیون مهلت عادله یا قرار اقساط دهد ».

بدین معنی که اگر قاضی تشخیص دهد که شخصی توانایی پرداخت بدهی خود را ندارد ولی می تواند به صورت اقساط بدهی را بازپرداخت نماید می‌تواند مهلتی برای پرداخت بدهی تعیین کرده و یا  بدهکار را به پرداخت اقساطی بدهی محکوم نماید.

دادخواست اعسار در چه دادگاهی رسیدگی می‌شود؟

اعسار از پرداخت محکوم‌به: بر اساس قانون آیین دادرسی مدنی صلاحیت رسیدگی به دعوای اعسار بر عهده همان دادگاهی است که صلاحیت رسیدگی به اصل دعوا را دارد. مثلاً اگر شخصی  در شعبه دادگاه خانواده به پرداخت مهریه محکوم شده است دادگاه صالح به رسیدگی به اعسار از پرداخت این مهریه نیز همان دادگاهی است که رأی را صادر کرده است.

اعسار از پرداخت هزینه‌های دادرسی: در مورد هزینه‌های دادرسی نیز همان دادگاهی که صالح به رسیدگی به دادخواست است باید ابتدا به درخواست اعسار از پرداخت هزینه دادرسی رسیدگی کند و در صورت پذیرش و معافیت خواهان از پرداخت هزینه دادرسی رسیدگی اصلی ادامه می‌دهد. و در صورت عدم پذیرش اعسار از هزینه‌های دادرسی که خواهان اخطار می‌کند که ظرف مدت ۱۰ روزه هزینه دادرسی را پرداخت کند.

تفاوت اعسار و تقسیط چیست؟

بر اساس آنچه گفته شد اعسار به حالت شخصی گفته می‌شود که دادگاه تشخیص داده قادر به پرداخت بدهی خود نیست و او را موقتاً تا زمانی که اموال به دست بیاورد از پرداخت محکوم‌به یا هزینه‌های دادرسی معاف کرده است اما تقسیط حالتی است که دادگاه به این نتیجه رسیده است که شخص قادر به پرداخت بدهی خود به صورت یکجا نیست ولی می‌تواند آن را به صورت اقساط پرداخت کند که در این صورت بازی با در نظر گرفتن وضعیت زندگی و درآمد شخص بدهکار حکم به اقساط   بدهی می‌دهد.

اعسار چه کسانی پذیرفته نمی‌شود؟

کسانی که اموال کافی داشته باشند: در صورتی که شخصی دادخواست به اعسار دهد و بعداً  مثلاً طی استعلام‌های صورت گرفته معلوم شود که توانایی مالی پرداخت  بدهی خود را دارد یا مالی از او شناسایی شود  اعسار از او پذیرفته نخواهد شد.

تاجر: بر اساس قانون دادخواست اعسار از تجار پذیرفته نمی‌شود و تاجرها بایستی اعلام ورشکستگی به نمایند. بر اساس قانون تاجر به چه کسی گفته می‌شود که شغل معمولی خود را انجام معاملات تجاری قرار داده باشد.

تعیین میزان پیش‌پرداخت و اقساط بر چه اساسی است؟

مقرراتی که در قانون کشور ما وجود دارد پذیرش اعسار و یا حکم به تقسیط و میزان اقساط و یا تعیین میزان پیش‌پرداخت همگی به نظر و برداشت قاضی از اوضاع‌واحوال و شرایط پرونده دارد و می‌توان گفت که قاضی پرونده در این زمینه بسیار گسترده‌ای دارد می‌تواند بر اساس تشخیص و صلاحدید خود هر یک از موارد گفته شده را تعیین کند.

در حال حاضر رویه قضایی به این صورت است که در صورت پذیرش اعسار مبلغی به‌عنوان پیش‌پرداخت در نظر گرفته می‌شود که اگر شخص در بازداشت باشد با پرداخت مبلغ پیش‌پرداخت از بازداشت خارج می‌شود و بدون پرداخت پیش‌پرداخت عملاً رأی اعسار اجرا نمی‌شود.

مراحل طرح دعوای اعسار و تقسیط

تنظیم استشهادیه و معرفی شهود: مهم‌ترین دلیل و مدرکی که در هر دعوای اعسار مورد استناد قرار می‌گیرد شهادت شهود است در حال حاضر بر اساس اینکه اعسار دعوای غیرمالی محسوب می‌شود و هر دعوای غیرمالی طبق قانون آیین دادرسی مدنی با شهادت دو نفر شهود قابل‌اثبات است دادخواست اعسار بایستی مستند شهادت دو نفر شاهد باشد.

شهودی که برای دادخواست اعسار معرفی می‌شوند باید از اوضاع‌واحوال مالی شخص درخواست کننده اعسار اطلاعات کامل و دقیق داشته باشند چون ممکن است در جلسه دادرسی از جزئیات زندگی شخص درخواست کننده اعسار از آن‌ها سؤال پرسیده شود. همچنین ادای شهادت با سوگند به قرآن کریم صورت می‌گیرد.

تنظیم لیست اموال: مورد دیگری که باید به دادخواست اعسار ضمیمه شود لیست اموال شخص درخواست کننده اعسار است که در صورتی که اموالی داشته باشد که مشمول مستثنایت دین هستند مثل منزل شخصی در حد متعارف و همچنین لوازم و ابزارآلات مربوط به کار بایستی در این لیست ذکر شود.

تقدیم دادخواست اعسار: نهایتاً با تهیه مدارک فوق شخص بایستی نسبت به تقدیم دادخواست اعسار به مرجع صالح و دادگاه مرتبط اقدام نماید که در حال حاضر تقدیم کلیه دادخواست‌های حقوقی از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی صورت می‌پذیرد.

گروه وکلای ایران دادفر

نظر ‌به فنی و تخصصی بودن دعاوی احضار توصیه می‌شود کسانی که طرح دعوای اعسار می‌کنند و یا کسانی که طرفدار قرار می‌گیرند حتماً از تجربه و دانش وکلای متخصص مربوط به موضوع استفاده نمایند گروه وکلای ایران دادفر آماده ارائه خدمات حقوقی و مشاوره حقوقی توسط وکلای دادگستری معتبر در این عرضه و در کلیه دعاوی است