نگاهي به آخرين ساخته رضا مير كريمي؛ به همين سادگي؛ زندگي در سكوت

واضح آرشیو وب فارسی:قدس: نگاهي به آخرين ساخته رضا مير كريمي؛ به همين سادگي؛ زندگي در سكوت
* علي باقرلي مضمون: به همين سادگي» آخرين فيلم «رضا ميركريمي» درباره تنهايي و روز مرگي زني ميانه سال از طبقه متوسط جامعه است، زني كه اتفاقاً دغدغه نان ندارد، زندگي خانوادگي اش شكل گرفته و ظاهراً روند عادي زندگي هميشگي اش را به خوبي طي مي كند و هيچ اتفاق غير منتظره اي در آن نمي افتد و همين، باعث دلمردگي و يأس او شده است. فيلم، آيينه اي تمام نما از شرايط زندگي يك زن خانه دار طبقه ميانه اجتماع ماست. «طاهره» تمام شرايط لازم براي يك كدبانوي نمونه را داراست و پر از خصلتها و قابليتهاي مثبت است: 1- مدير و مدبر است (اداره منزل و غذا درست كردن به موقع براي بچه ها و شوهرش و حفظ آرامش فضاي خانه)، 2- آينده نگر بودن (فريزر خانه او پر از مواد غذايي تازه و طبقه بندي شده است)، 3- باهوش، فعال و اجتماعي (بياد بياوريد چطور به آن پيرمرد همسايه، طريقه نچسبيدن ماكاروني را با آب جوش و زردچوبه ياد مي دهد و مارك بهتر چايي را پيشنهاد مي كند)، 4- آدم با سليقه اي است (تزئين ظرف غذا براي بچه هايش) 5- ذوق و قريحه هنري دارد (كلاس شعر مي رود و نقاشي مي كشد) 6- در گذشته هم آدم با استعدادي بوده (آن سكانس عالي فيلم كه در زير تخت براي پسر كوچكش مي گويد كه در تيراندازي مهارت داشته و جايزه هم گرفته است) 7- علاوه بر شوهر و بچه ها، براي ديگران هم نوعي تكيه گاه محسوب مي شود (آن زن باردار همسايه كه به دليل ترس، همراه او سوار آسانسور مي شود) و ... با همه اين احوال، او در زندگي خود تنهاست و انگار فقط ديگران به او نيازمندند و همين، او را آزار مي دهد و به او احساس بيهوده بودن مي دهد. طاهره مانند آدمي است كه هويت خود را گم كرده و اين حس، همچون خوره اي در جانش افتاده و او را مي آزارد، همه به او به چشم يك حامي نگاه مي كنند ولي هيچكس او را به حساب نمي آورد. در نفوذ به دنياي دروني بچه هايش ناتوان است. پسرش كه كاملاً با او بيگانه است و دخترش هم غرق در دنياي كودكي خود است و انگار جاي ديگري سير مي كند. بياد بياوريد آن سكانس ظريف و فوق العاده اي كه او از لاي در به داخل اتاق بچه ها نگاه مي كند و دختركش را مي بيند كه روبروي آينه مشغول لب زدن يك ترانه است (كه البته اين سكانس به لحاظ زاويه دوربين و نگاه طاهره با نماهاي منقطع و سريع از لاي در، ساختار سينمايي بسيار موثر و گويايي دارد). همسرش آدمي خوب و زحمتكش اما غرق در كار خود است و بين آنها هيچ نوع سنخيتي ديده و حس نمي شود. طاهره براي ورود همسرش برنامه ريزي كرده: غذاي مورد دلخواه او را درست كرده است، براي او پيراهن خريده، حتي عطر خوش بويي هم به خودش زده، اما هيچ كدام از اينها به چشم شوهر نمي آيد و ما مي بينيم كه شوهرش پيش دستي كرده و قبلاً براي خود كت و شلوار خريده و حتي قبلاً شام هم خورده و با وجود آنكه مي گويد: «غذا كولاك است»، در ابتداي ورودش به خانه اصلاً بوي عطر را حس نمي كند و اولين چيزي كه به مشامش مي رسد بوي سوختگي است. او در دنياي ديگري سير مي كند و فقط دغدغه كاري دارد، ولي نكته جالب اينجاست كه افراد غريبه فكر مي كنند «طاهره» زن سپيد بختي است (زن همسايه به همين دليل از او تقاضاي گرفتن استخاره مي كند). فيلم حكايت پوچيها و سرگشتگي آدمهاي دنياي امروز است كه در سيستم مكانيكي خشك و بي رحم زندگي و دور از تسلسل آن غرق شده اند و روح و طراوت زندگي آنها رخت بر بسته است. ساختار:فيلم در واقع يك برش كسالت آور از يك روز زندگي طاهره است. «ميركريمي» قبلاً در «زير نور ماه» و «خيلي دور، خيلي نزديك» ثابت كرده بود كه كاملاً با فن سينما و ابزار ساختاري آن آشناست و به آن تسلط دارد. «به همين سادگي» عملاً هيچ نقطه اوج و فرود و يا گره هاي دراماتيكي فيلمنامه اي ندارد كه اين اتفاق از جانب كارگردان و فيلمنامه نويس كاملاً آگاهانه است، زيرا در اين صورت ما نمي توانستيم حالت كسالت بار زندگي طاهره را حس كنيم و به همين دليل، ساخت اين نوع فيلم ها به واسطه نداشتن تعليق، بسيار سخت است.در به بار آمدن اين نوع فيلمها، دو فاكتور از اهميت بسيار زيادي برخوردارند: 1- فضا سازي كاملاً واقعي و باور پذير 2- توجه به جزئيات فيلمنامه. مير كريمي در ساخته هاي درخشان قبلي اش مثل «زير نور ماه» و «خيلي دور، خيلي نزديك» ثابت كرده كه در پرداخت اين دو مسأله مهارت خوبي دارد. اين فيلم نمونه اي درخشان از هماهنگي فرم و محتوا بوده و به لحاظ ساختاري، فرم كاملاً در اختيار محتوا قرار گرفته است. از فيلمبرداري روي دست هنرمندانه «محمد آلارپوش» گرفته تا پس زمينه صداي «عادل فردوسي پور» در محاوره هاي روزانه افراد كه كاركردي دراماتيك در فيلم پيدا مي كند. در 20 دقيقه ابتدايي فيلم ( تا قبل از حضور بچه ها) تمامي نماها به صورت پيوسته و با دوربين روي دست فيلمبرداري شده و با اين تمهيد، ما با «طاهره» همراه مي شويم و هرچه بيشتر محيط كسالت آور زندگي او را حس مي كنيم كه كاركرد اصلي دوربين روي دست هم همين است (يعني قرار گرفتن مخاطب در متن درام و همراه با هنرپيشه). در اين سكانسها چندين «جامپ كات» هوشيارانه ديده مي شود كه به نحوي خفيف و زيركانه، كمي ريتم سريع هم به بعضي از اتفاقهاي ظاهراً خنثاي فيلم بخشيده است (پلاني كه مداد طاهره زير ماشين لباسشويي مي افتد و او خم مي شود تا آن را پيدا كند). در اين قسمت صداهاي مختلف زمينه بسيار قابل توجه اند، مثل صداي تلويزيون و يا صداي افراد پشت تلفن كه باعث طبيعي تر شدن فضاي فيلم شده است. با ورود بچه ها، فيلم جاني مي گيرد و از آن حالت يكنواختي خارج مي شود كه در اين بين، خصوصاً حضور و شخصيت پسر بچه بسيار جلب توجه مي كند. حضور بهانه گير و مخالف خوان وي و رفتار و حرفهايش كاركرد چندگانه اي در فيلم مي يابد. (او در تمام طول فيلم نظريه هايي مخالف با مادرش دارد و دايم او را مقصر مي شمارد) ديالوگهاي ساده اي چون: «تو گناه مي كني كه همه نعمتهاي خدا رو زرشكي مي كني» - « من رفتم دستشوئي، كسي نياد داخل» و يا رفتارهايي مثل پرسيدن واژه «دهان» به انگليسي و يا نظر داشتن وي به كيك شكلاتي درون يخچال، از او شخصيتي دوست داشتني ساخته كه هم به طبيعي و قابل باور بودن فضاي فيلم كمك كرده است، هم بار طنز جالبي دارد و هم در ادامه شالوده اصلي فيلم يعني تنهايي و عجز ارتباط طاهره با ديگران است. پس مي توان گفت كه جزئيات فيلمنامه اي در فضا سازي فيلم به هم تنيده شده است. از نكات جالب توجه ديگر فيلم، كم بودن حجم موسيقي در فيلم است كه فقط بعضي جاها ملودي كمرنگي از تصنيف تركي معروف (سارگلين) مي شنويم كه پاره اي از اوقات توسط «طاهره» نيز زمزمه مي شود كه هم اشاره به ترك تبار بودن او دارد و هم به نوعي فضاي شاعرانه اي به تنهايي وي بخشيده است كه انتخاب اندك موسيقي در فيلمي كه فراز و فرود فيلمنامه اي ندارد هم نقطه امتيازي مثبت براي «مير كريمي» است كه همه عوامل ساختار را در خدمت محتوا قرار داده است. فيلم چند سكانس خوب از لحاظ ساختاري دارد كه حيف است اشاره اي به آنها نشود. سكانس كليد زدنهاي پياپي طاهره و روشن و خاموش شدن اتاق كه در انتها به گريه وي ختم مي شود كه در اين سكانس بازي عالي هنگامه قاضياني قابل توجه است و يا سكانسي كه پسر بچه، گوشي در گوش غرق بازي پلي استيشن است و مادرش براي او شام آورده و در گوشش حرف مي زند كه اداي افكتهاي صوتي پسر بچه جالب توجه است و در عين حال كه در دنياي ديگري سير مي كند حواسش به بود يا نبود پياز در غذا هم هست. از نكات جالب ديگر فيلم تيتراژ متفاوت و ساده فيلم است كه دستي با مداد اسامي عوامل فيلم را مي نويسد و ما فقط افكت صداي مداد روي كاغذ را بدون موسيقي مي شنويم و انگار فيلمساز از همان اول مي خواهد فضاي يكنواخت، آرام و كم حادثه فيلم را به مخاطبش ديكته كرده و ذهن او را آماده سازد. «به همين سادگي» براي «رضا ميركريمي» يك امتياز خوب محسوب مي شود و به نوعي نشان دهنده افكار مدرن و آوانگارد او در مقوله هنر هفتم بوده ولي به هر حال براي مخاطب عام خسته كننده است و فيلم نسبت به شاهكار قبلي اش «خيلي دور، خيلي نزديك» كمي پايين تر مي ايستد.
شنبه 25 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: قدس]

[مشاهده در: www.qudsdaily.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 261]