واضح آرشیو وب فارسی:اتاق نیوز: حمام های تاریخی نقش مهمی در معماری و تاریخ سرزمین ما دارند. اکثر حمام های به جا مانده از روزگار قدیم، حالا تبدیل به موزه یا رستوران شده اند و برای بازدید گردشگران آماده هستند. حمام خان یزد یکی از این حمام ها و از مشهورترین آن هاست که معماری ساده و چشم نوااتاق خبر: دو قرن پیش اگر به بازار خان می رفتید و مسیرتان به نزدیکی حمام خان، که البته آن روزها به گرمابه ی نور مشهور بود، می افتاد، از پشت در صدای دلاک و حمامی و ریزش آب را می شنیدید. اما امروزه صدایی که به گوش شما می رسد صدای به هم خوردن قاشق و چنگال به بشقاب هاست. بله به رستوران و چایخانه ی سنتی خان خوش آمدید. افراد زیادی هستند که با تغییر کاربری مکان های تاریخی موافق نیستند و معتقدند هر بنایی را باید به شکلی که بود، حفظ کرد. اما در مقابل، عده ی زیادی هم معتقدند که تغییر کاربری مانند دمیدن جان دوباره در کالبد خاموش بناهای تاریخی است و جاهایی مثل حمام خان را که به دلیل عدم نیاز امروزی مردم، بلااستفاده مانده بودند، به مرکز توجه گردشگران تبدیل می کند. طرفدار هر کدام از این دو دیدگاه که باشیم، حالا حمام خان به سفره خانه ای زیبا تبدیل شده که با انواع غذاهای ایرانی و غذاهای سنتی یزدی پذیرای گردشگران شهر پربازدید یزد است. تاریخچه حمام خان یزد معروف به گرمخانه یا گرمابه ی نور در سال ۱۲۱۲ ه.ق به دستور محمدتقی خان بافقی، حاکم یزد، در زمینی به مساحت ۱۱۷۰ متر مربع و زیربنای ۹۰۰ متر مربع بنا گردید. محمدتقی خان سرسلسله ی خاندانی مشهور به خوانین یزد بود که در سال ۱۱۶۱ ه.ق به حکمرانی رسید. این بنا که یکی از زیباترین آثار معماری در شهر تاریخی یزد است و در سال ۱۲۲۴ هجری قمری بازسازی شد، به تدریج ساخته و تکمیل شده است. حمام خان مربوط به دوران ناصرالدین شاه قاجار است و به علت اینکه بیشتر بزرگان شهر از آن استفاده می کردند، به حمام خان مشهور شده است. البته نوع معماری این حمام که ترکیبی از سادگی و زیبایی است، طوری طراحی شده است تا برای استفاده ی عوام هم مناسب باشد و مردان و زنان کم درآمد هم بتوانند از آن استفاده کنند. حمام خان هم مثل سایر حمام های قدیمی، در گذشته تنها محل استحمام نبوده، بلکه مردم برای اهدافی مثل گذراندن اوقات فراغت، گفتگو و تبادل نظر، رفع خستگی و حتی عبادت، گرد آمدن دوستان و حل و فصل مسائل زندگی به آن مراجعه می کردند. معماری حمام خان که در خیابان قیام شهر یزد قرار دارد، دارای سه مسیر دسترسی است: میدان خان، بازارچه کاشی گری و بافت مسکونی مجاور حمام. بنای این حمام هم مثل اکثر حمام های تاریخی مشتمل بر ورودی، دالان، سربینه، میان در، گرمخانه، قرینه، تون، گاورو، فضای پشتیبانی سرویس و طویله است. در ادامه توضیح مختصری از این فضا را برای شما می آوریم: دالان فضایی است که سلسله مراتب ورود و خروج و سربینه را ایجاد می کند. سربینه فضایی است که از لحاظ مساحت و تزئینات نسبت به سایر بخش های حمام بارزتر بوده و دارای سکوهایی برای نشستن، رختکن و جاکفشی است. کاربرد اصلی این مکان ایجاد فضایی برای پوشیدن لباس و آماده شدن برای ورود به گرم خانه (محل شستشو و تطهیر بدن) است. سربینه ی حمام خان دارای نورگیر زیبایی است که در گنبدش تعبیه شده و وظیفه ی تامین نور حمام در روز را دارد. دیوارهای داخلی سربینه در گذشته با نقاشی های زیبایی منقوش شده بودند که حالا متأسفانه بخش اندکی از آن ها باقی مانده است. به فضای بین سربینه و گرم خانه میان در می گویند. خود گرمخانه نیز فضایی مثل سربینه دارد و دارای چهار ستون در وسط، ستون هایی در کنار و دو سقف گنبدی شکل است. بعد از گرم خانه استخر قرار دارد که با فضایی سرپوشیده و نسبتاً بزرگ، مکان اصلی برای استحمام است. شاه نشین، گرمخانه و استخر را به هم وصل می کند. روی دیوارهای شاه نشین، نقاشی هایی از داستان های شاهنامه دیده می شوند که مربوط به دوران قاجارند و در بازسازی این بنا به آن اضافه شده اند. خزینه نیز فضای سرپوشیده ی پر از آب گرمی است که گرمخانه و تون (زیرزمینی دخمه مانند و در کنار قرینه ی آب گرم که برای سوزاندن هیزم برای ایجاد گرما استفاده می شد) را به هم وصل می کند. و در پایان گاورو، فضای باریک، دراز و شیب داری است که برای حرکت گاو و کشیدن آب از چاه استفاده می شده است. جنس دیوارهای حمام از سنگ یا آجر با اندود شفته ی آهک است. به طور کلی برای ساخت حمام، از سنگ در شالوده، کف سازی، قرنیزها، حوض ها و قرینه ها، آجر در ساختمان، ستون ها، دیوارسازی، جرزها و تیغه های سقف و خشت در ساختن دیوارها، سقف فضای پشتیبانی، گاورو و طویله استفاده شده است. گرمابه ی نور طوری ساخته شده است تا در سطحی پایین تر از سطح زمین قرار بگیرد و این موضوع علاوه بر آسان کردن دسترسی به آب سالم، باعث خنک شدن هوای حمام هم می شود به گونه ای که در تابستان های بسیار داغ این سال های یزد، دمایش به ۲۰ درجه هم می رسد. و امروز: رستوران سنتی و چایخانه حمام خان که به تازگی ثبت ملی شده، امروز دیگر به یکی از جاذبه های گردشگری یزد تبدیل شده است و مسافرانی که برای بازدید از میدان و بازار خان می آیند، حتماً برای استراحت و تازه کردن گلو و یا خوردن یک وعده ی غذایی به این بنای تاریخی زیبا سر می زنند. کاشی های لاجوردی زیبایی که روزی فضای حمام را آرام می کردند، حالا فضایی آسوده برای غذا خوردن شما فراهم می کنند. راه پله ی دیروزی حمام که تاریک بود، حالا چراغانی شده و با پاگردهای تزئین شده اش شما را به سمت چایخانه و رستوران هدایت می کند. شما حالا روی همان سکوهایی می نشینید که روزگاری مردم یزد برای استراحت رویشان می نشستند و می توانید به مخده های زیبای آن تکیه داده و نوشیدنی سفارش دهید. با همه ی این اوصاف دلنشین تر آن بود که حمام دیروزی ما که زمانی در آن استحمام جان و تن می شد، امروز نیز برای استفاده ی عموم بود و نه یک رستوران! چرا که هرگز هیچ حمامی نمی تواند در ذات خود رستوران یا کافه شود و در عین حال به تمامی فضاهایی که زمانی کاربری خاص خود را با تناسبات فضایی خود تعریف می کردند، به دقت توجه شود. رستوران خان که هر سه وعده ی غذایی را به مراجعانش ارائه می دهد، هر روز از ساعت ۹ تا ۱۱ به روی گردشگران باز است و با منویی شامل غذاهای ایرانی و یزدی از میهمانانش پذیرایی می کند. مهم ترین غذاهای سنتی یزد که اینجا سرو می شوند، عبارتند از: شولی، قیمه ی یزدی، دیزی یزدی، کشک بادمجان و آش سنتی. علاوه بر این اگر خواستید بعد از غذا هم چای میل کنید، کنار آن شیرینی های یزدی برای شما می آورند. برای رسیدن به حمام خان دو راه را به شما پیشنهاد می کنیم: یا اینکه در تقاطع جنوبی خیابان امام خمینی که شاهراه امروزی بافت تاریخی است، وارد بازار مسگرها شوید و بعد از پشت سر گذاشتن بازار، به میدان خان بروید، در انتهای میدان هم با کوچه ای مواجه می شوید که حمام در سمت چپش قرار گرفته؛ یا اینکه از سمت خیابان قیام وارد شوید و سراغ مسجد ملا اسماعیل را بگیرید که حمام در نزدیکی اش قرار دارد. منبع: کجارو 94104
دوشنبه ، ۱۰اسفند۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: اتاق نیوز]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 15]