تبلیغات
تبلیغات متنی
محبوبترینها
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
دلایل زنگ زدن فلزات و روش های جلوگیری از آن
خرید بلیط چارتر هواپیمایی ماهان _ ماهان گشت
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1835774320
آسیب شناسی کم جانی علم اقتصاد در آکادمی ایران
واضح آرشیو وب فارسی:تین نیوز: وبلاگ تین نیور، محسن رنانی | این مقاله را من (محسن رنانی) و دکتر محمد فاضلی (جامعه شناس) به عنوان یک مقاله میان رشته ای، مشترکاً با هم نوشته ایم. به این صورت که اول ایشان کل مقاله را نوشته است و بعد من یکبار مقاله را به طور کامل کنترل کرده ام و هر جا که ایشان به اشتباه واژه «جامعه شناسی» را به کار برده بود، یا تایپیست آن را اشتباه تایپ کرده بود، اصلاح کرده ام و آن را به «علم اقتصاد» تغییر داده ام و البته تعدادی ضمیر و فعل را نیز از حالت مفرد به جمع تبدیل کرده ام (نمی دانم چرا دکتر فاضلی یادش رفته بود ضمایر و افعال را جمع به کار ببرد). لاجرم باید این زحمت را هم ذکر کنم که نام یک کتاب که اشتباها از کتابهای جامعه شناسی ذکر شده بود را هم به نام یک کتاب اقتصادی تغییر داده ام، دو سه تا عبارت هم در [قلاب] اضافه کرده ام و نام چند جامعه شناس را هم با نام چند اقتصاددان برجسته جایگزین کرده ام. بنابراین فکر نکنید سهم من اندک بوده است. ضمن این که اگر همین تغییرات به قول شما اندک نیز اعمال نمی شد، این مقاله با عنوان بالا قابل انتشار نبود. بنابراین بپذیرید که بالاخره مقاله به صورت مشترک نوشته شده است. و البته باید تاکید کنم که این اقدام من در راستای کمک به سیاست توسعه علمی است که این سالها از سوی سیاستگذاران فرهنگی کشور دنبال می شود و در راستای همین سیاست است که این روزها بسیاری از مقالاتی که در اقتصاد و احتمالا سایر علوم انسانی و ایضاً غیر انسانی نوشته می شود از این ویژگی منحصر به فرد، و یگانه در همه دنیا، برخوردار است که دانشجو آن را می نویسد و استاد هر چه می گردد به جز چند غلط ویرایشی چیز دیگری که نیاز به تصحیح داشته باشد در آن پیدا نمی کند و بنابراین همان اغلاط ویرایشی را اصلاح می کند و بعد مقاله برای مجلات علمی داخلی و خارجی ارسال می شود و با پرداخت یا بدون پرداخت پول چاپ می شود و این نشان از ظرفیت عظیم علمی ما ایرانیان دارد که هر سال می توانیم به تعداد هر دانشجوی تحصیلات تکمیلی مان چند مقاله علمی تولید کنیم و به همین شیوه و البته با حمایت سیاست های علمی دولت در سالهای اخیر توانسته ایم رتبه علمی خود را درجهان نیز ارتقا دهیم! و در همین راستا من به سایر همکارانم در سایر رشته های علوم انسانی – و به طور اولی غیر انسانی – پیشنهاد می کنم که آنها هم همین مقاله را با جایگزین کردن کلمه «جامعه شناسی» با نام رشته خودشان، به عنوان یک مقاله جدید منتشر کنند تا هم کمکی به توسعه کیفی علم در کشورمان شده باشد و هم کمکی به ارتقای کمی رتبه علمی کشورمان در جهان. راستش مدت ها بود دوست داشتممقاله ای تقریبا – و شاید هم دقیقا - با همین کلمات و همین استدلالها برای تبیین وضعیت آموزش علم اقتصاد در ایران بنویسم. اما فرصت و «کمی هم جرات» نمی کردم. تا این که امروز دیدم دکتر محمد فاضلی آستین بالا زده و جسارت کرده و نوشته و بار را از روی دوش من برداشته است. بنابراین ضمن این که به دکتر محمد فاضلی دستمریزاد می گویم که به جای همه ما یکجا اندیشید و نوشت و دعا می کنم که قلمش مستدام باشد، همچنین اعلام می کنم که مسئولیت محتوای این مقاله با دکتر محمد فاضلی است و مسئولیت من در حد مسئولیت یک ویراستار و اصلاح چند غلط املایی است! بنابراین پیشاپیش به همکاران اقتصاددانم اعلام می کنم که هر ایرادی هست به دکتر فاضلی است. راستی نمی دانم چرا دکتر محمد فاضلی پیش از آن که من مقاله را ویراستاری کنم، آن را در نشریه اندیشه پویا (شماره ۲۹) با عنوانی اندک متفاوت و به نام خودش منتشر کرده است و بدتر آن که متن مقاله را در سایت خودش هم گذاشته است (لینک آن را در پایان همین مقاله آورده ام). علی رغم این که او خیلی کوشید تا مقاله را تنهایی به اسم خودش به چاپ برساند اما بالاخره دست غیب درکار شد و به محض انتشار مقاله، من تصادفا آن را دیدم و پس از ویرایش و با تغییر اندکی در عنوان، آن را به نام مشترک دو نفرمان منتشر کردم. احتیاطا تغییرات مهمی که من با زحمت در مقاله اعمال کرده ام را زیرش خط کشیده ام تا همه بدانند که سهم من خیلی هم اندک نبوده است و حق پیگیری قضایی هم از دکتر فاضلی سلب شود. مقدمه پرونده ویژه اندیشه پویا به کم جانی آکادمی علوم انسانی می پردازد اما ما حداکثر بتوانیم سخنی درباره کم جانی اقتصاد بگوییم. پس این گفتار علی القاعده ناظر بر هیچ رشته علوم انسانی غیر از اقتصاد نیست و ادعایی نیز درخصوص تعمیم به سایر رشته ها ندارد، حتی آن جا که به اشاره درباره بقیه علوم انسانی با ذکر مصداق سخنی آمده، مدعای تعمیم پذیری ندارد. اما قبل از ورود به بحث باید کم جانی را تعریف کرد. ما معتقدیم واقعیت کم جانی در چند شاخص آشکار می شود و البته ارزیابی این شاخص ها در وضعیت فعلی جامعه شناسی ایران، مسأله ای مناقشه برانگیز است. 1. کلاس های درس برای دانشجویان برانگیزاننده و مملو از هیجان و شور آموختن نیستند. 2. مباحث کلاس ها معطوف به مسائل واقعی جامعه ایران نیستند یا به اندازه کافی از حد آن چه درک متعارف شهروندان قادر به شناخت آن است فراتر نمی روند. 3. چگالی کنش علمی فعالانه در اجتماع علمی اساتید بسیار رقیق و گاه توأم با بی تفاوتی محض استادان نسبت به یکدیگر است. 4. مشارکت اجتماعی اکثریت قاطعی از اساتید در فضای اجتماعی، رسانه ای و کنشگری اندیشمندانه، بسیار اندک یا هیچ است. 5. مسائل جامعه، اقتصاد، سیاست و روابط بین الملل ایران عوض شده اند ولی کلاس ها و حرف ها در سطح آکادمی – و نه الزاماً فضای روشنفکری یا کتاب هایی که منتشر می شود – تغییری نکرده و انگیزه ها برای پرداختن به آن ها کاسته شده است. انبوهی از مخاطبان نه ایده نویی می یابند و نه شوری در استادان می بینند. 6. آکادمی و مستأجرانش بسیار بوروکرات شده اند. ارتقا هدف است و ملزومات آن انتشار مقالات و کتبی است که گاه نبودشان برای کاستن از مصرف کاغذ و در نتیجه کاهش قطع درختان و مقابله با تغییرات آب و هوایی مفیدتر است. 7. کثیری از کنشگران علم اقتصاد نه سودای تبیین نظم دارند و نه انگاره ای از تغییر؛ نه دلمشغول نظریه اند نه نگران روند تحولات اقتصادی؛ به افت کیفی آموزش اقتصاد به اندازه گرم شدن کره زمین و اثر آن بر خرس های قطبی نمی اندیشند. 8. ارتباط کنشگران اجتماع علمی با کتاب های کلاسیک و متأخر به یک اندازه قطع است. «اقتصاد و جامعه» ماکس وبر، «تغییرات نهادی و عملکرد اقتصادی» داگلاس نورث (برنده نوبل اقتصادی ۱۹۹۳)، و پیشرفت های روش شناختی در پژوهش تطبیقی به یک اندازه خوانده نمی شوند. 9. دلمشغولی اصلی نگارش پایان نامه هایی است که دانشجویانش صاحب علائق علمی نیستند بلکه از بد حادثه به پناه آمده اند. استادان شان نیز بیش از محتوای پایان نامه ها و این که در دنیای نظر و عمل چه سهمی خلق می کنند، به همان انتشار مقاله مشترک و داستان ارتقا می اندیشند. پایان نامه هایی که 14 سال قبل جلسه دفاعیه کثیری از آن ها را به صحنه ای از داستان پادشاه لخت هانس کریستین آندرسن تشبیه کردیم. دانشجویی که تحت فشار زمان، کم کاری، صوری بودن روال های علمی، بی توجهی استاد راهنما و عوامل دیگر، خود می داند که پایان نامه اش هیچ اندوخته ای برایش فراهم نمی کند و چیزی بر هویتش نمی افزاید. استاد راهنما و مشاور هم می دانند، داوران هم می دانند. اما در توافقی بین همه کنشگران، مراسم با دقت و جزئیات برگزار می شود، تمجیدها، نقدهای اغلب بی اثر، شیرینی و گل رد و بدل می شوند و یک کنشگر دیگر، مرده زاده می شود، بی هویت و بدون برنامه پژوهشی. فقط کودک جسوری نیست که فریاد بکشد این پادشاه لخت است. تصویر سیاه و طعنه آمیزی است، اما به گمانم بهره آن از حقیقت اندک نیست. همه این شاخص های کم جانی با هم ارتباط تنگاتنگ دارند و به زبان آمار، همبستگی آن ها با هم زیاد است. بگذارید تا فقط یک جدول و شاهد آماری برای همه آن چه برشمردم ارائه کنم. دو سال قبل پرسشنامه ای را در میان اعضای انجمن جامعه شناسی ایران ]فرض کنیم منظور پژوهشگران، انجمن اقتصاددانان ایران بوده است؟![با پست الکترونیک ارسال کردیم و در کنار سایر سؤالات، نظرشان را درباره کیفیت پایان نامه های جامعه شناسی ]فرض کنیم اقتصادی[پرسیدیم. جدول شماره 1 حاصل این پرسش را نشان می دهد. جمع دو ستون مخالف و کاملاً مخالف، و مقایسه آن با جمع دو ستون موافق و کاملاً موافق، نکات زیادی درباره وضعیت پایان نامه ها بیان می کند. 63.6 درصد پاسخ گویان که از اعضای انجمن جامعه شناسی [فرض کنیم انجمن اقتصاددانان] ایران هستند، با این ایده که پایان نامه ها استانداردهای کیفیت مناسب دارند و کنشگران درگیر در پایان نامه به اندازه کافی وقت صرف پایان نامه می کنند و آن را جدی می گیرند مخالف یا کاملاً مخالف بوده اند. موافقان نیز کمتر از 15 درصد پاسخ گویان را شامل می شده است. به سختی می توان باور کرد که اظهار نظر درباره پایان نامه ها این گونه، و کلاس های درس یا مشارکت اجتماعی استادان در فضای اجتماعی خیلی متفاوت از این وضعیت باشد. در ضمن این وضعیت مربوط به کنشگرانی در همه دانشگاه هاست و وضعیت در برخی دانشگاه ها می تواند از این هم بدتر باشد. اگرچه این تصویر سیاه طعنه آمیز را باور داریم، اما منکر وجود کنشگران کوشا و پرکار، کلاس های پرهیجان، مشارکت کنندگان فعال در فضای اجتماعی،اقتصاددانان مردم مدار و دانشجویان پرمسأله و علاقمند نیستم. اما در فضای کلی علم اقتصاد، این گروه در اقلیت اند. جدول شماره 1. نظر پاسخ گویان درباره وضعیت پایان نامه ها در رشته جامعه شناسی [فرض کنیم اقتصاد] گویه کاملا مخالفم مخالفم نظری ندارم موافقم کاملا موافقم نمیدانم میانگین از5 تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد تعداد درصد پایان نامه ها کیفیت و استاندارد قابل قبولی دارند 33 16.3 97 48 24 11.9 25 12.4 2 1.0 12 5.9 2.78 نقش موثر بر آموزش توانمندی علمی 24 11.9 83 41.1 30 14.9 40 19.8 5 2.5 10 5.0 3.04 وقت کافی و دیالوگ علمی بین استاد راهنما و دانشجو 54 26.7 81 40.1 27 13.4 26 12.9 2 1.0 3 1.5 2.52 وقت کافی و دیالوگ علمی بین استاد مشاور و دانشجو 69 34.2 80 39.6 21 10.4 16 7.9 3 1.5 3 1.5 3.37 جدیت علمی داوران پایان نامه 37 18.3 78 38.6 33 16.3 32 15.8 4 2.0 9 4.5 2.84 انگیزه یادگیری و اخلاق علمی در نوشتن پایان نامه در دانشجو 43 21.3 92 45.5 26 12.9 21 10.4 6 3.0 5 2.5 2.62 رعایت استاندارد علمی در نمره 46 22.8 88 43.6 34 16.8 14 6.9 1 0.5 8 4.0 2.63 کارکرد پایان نامه در هویتبخشی 42 20.8 82 40.6 30 14.9 27 13.4 4 2.0 7 3.5 2.75 میانگین 21.5 42.13 13.9 12.4 1.56 3.55 چرا اقتصاد آکادمیک کم جان است ما به تبعیت از طرح مسأله ای که برای این پرونده شده است، مایلیم بر کنشگری ها تأکید کنیم، اما نمی شود عوامل ساختاری را نادیده گرفت. بنابراینناگزیر باید برخی ویژگی های ساختار آکادمیک را بررسی کرد تا درکی روشن از کل مسأله آشکار شود. اول . نظام ارزیابی و ارزشیابی عملکرد دانشگاه در ایران هیچ ارتباطی به نظام تأمین مالی آن ندارد. کل ناکارآمدی های دانشگاه هم نمی تواند تأمین مالی دانشگاه را با مشکل مواجه کند و فقط کسری درآمدهای دولت و اعتبارات بودجه است که بر عملکرد دانشگاه تأثیر معنادار دارد. دانشگاه ها بودجه مصوبی دارند که به سیاق بقیه دستگاه ها هر ساله درصدی بر آن افزوده می شود (واقعیت البته کمی پیچیده تر است، سرانه های دانشجویی و عوامل دیگری هم دخیل هستند.) اساتید الزامی به حفظ کیفیت آموزش ندارند، و برخی الزام ها هم نادیده گرفته می شوند. به کارگیری و برکناری اساتید نیز تابع معیارهایی اغلب غیرعلمی است. تأکید سال های اخیر بر اهمیت پژوهش و انتشار مقالات به تضعیف آموزش نیز انجامیده است و وقتی آموزش تضعیف شد، اندیشه تضعیف می شود. واقعیت این است که جولان اندیشه های نو، بازاندیشی درباره خوانده ها و نوشته ها، و یافتن شرکای علمی و همکاران در فرایند آموزش رخ می دهند. وقتی الزامی به ارائه دانسته های جدید در کلاس نباشد و بتوان با همان اندوخته های اندک کلاس را پیش برد، فکر جدیدی زائیده و دانشجویی برانگیخته نمی شود. رندال کالینز معتقد است پیشبرد علم به دو سرمایه نیاز دارد: سرمایه فرهنگی و انرژی عاطفی. این دو سرمایه، یکی برای/و در کلاس درس، و دیگری در جریان درس و ارتباطات پس از آن خلق می شوند. سایر صورت های ارتباط علمی نیز در آفرینش هر دو نقش دارند. برترین دانشجویان و اساتید، بهترین همکاران خود را در خلال کلاس های درس یافته و با هم کار کرده اند. وقتی آموزش به حاشیه می رود، سرمایه فرهنگی برای غنا بخشیدن به کلاس و انرژی عاطفی برای شور بخشیدن به دانشجو، اولویت نخواهند داشت. بقا در دانشگاه را می توان به شیوه های دیگری تضمین کرد. دوم . دانشگاه ایرانی به دو جهت نظامی غیررقابتی است. دانشگاه غیررقابتی است زیرا نظام تأمین مالی دانشگاه، فشاری برای کارآمدی وارد نمی کند. از این منظر، با پدیده «ایران خودرویی شدن دانشگاه» در ایران مواجه هستیم. تعرفه های گمرکی، حمایت سیاسی دولتی و لابی های سیاسی حامی شرکت ایران خودرو یا سایر انحصارات، متناظرهایی در عرصه آکادمی دارند. منطق هر دو عرصه یکسان است: تولیدکننده انحصاری و تحت حمایت است، بدون تضمین کیفیت یا رقابت در بازار. بنابراین یکی از ما قبلا در مطلبی با عنوان «حباب آموزش عالی بالاخره می ترکد» خالی ماندن صندلی های دانشگاه را با بی مشتری ماندن محصولات ایران خودرو مقایسه کرده است. اهل دانشگاه بهتر می دانند که میزان غیررقابتی بودن ارائه دروس در گروه های آموزشی چه اندازه است و داستان تقسیم دروس و تنظیم برنامه درسی تا چه اندازه می تواند ماجراهای مضحک و مبتذل خلق کند. دانشگاه به وجه دیگری نیز غیررقابتی است. سال هاست که هیچ رقابت معناداری میان دانشگاه ایرانی و دانشگاه سایر کشورهای جهان توسعه یافته وجود ندارد. مبادله استاد، ورود اساتیدی از سایر کشورها برای فرصت مطالعاتی، و سایر صورت های مبادلات علمی برای مقایسه شدن و برانگیختن رقابت وجود ندارد. سیستم ها در انزوا رشد نمی کنند و نظام منزوی آکادمیک در ایران نیز دچار همین وضعیت است. سوم . سیاست علمی کشور مشوق وضع فعلی است. پذیرش انبوه دانشجو توأم با سیاست تأکید بر افزایش کمی تعداد مقالات، بر منافع کنشگران منفعل تطبیق یافته است. هر استاد می تواند چندین دانشجوی کارشناسی ارشد و دکتری داشته باشد و در تکثیر پادشاهان لخت سهیم شود و از حق التدریس، رانت انتشار مقاله مشترک، امتیاز ارتقا و لذت مراتب آکادمیک برخوردار شود. تعداد فزاینده مقالات نمایه شده را دیگرانی می شمارند و آمار دولتی منتشر می کنند. ظاهراً کسی نمی پرسد خیل اقتصاددان به چه کار مملکت می آید و انبوه سازی در این عرصه برای چه مقصود است. شعار پژوهش محوری که بیشتر به انتشار مقالات مشترک مأخوذ از پایان نامه های پادشاهان لخت انجامیده است، نقطه تعادلی است که استاد، دانشجو، آمارمداران دولتی، و سیاستمداران همگی از آن منتفع می شوند. این وضع، مشوق هیچ اندیشه جدیدی نیست، انرژی عاطفی ای برنمی انگیزد، و به تدریج همگان می آموزند که سربه زیر باشند و تماشاگران سربه راه داستان آندرسن باشند. همین سیاست علمی است که اقتصاددانان فعال در فضای اجتماعی و رسانه را به انگ «ژورنالیست» می راند و «شیرِ عَلَم» برخی مقاله های علمی-پژوهشی با وزش «باد ارتقا» می غرد. چهارم . آکادمی علوم اجتماعی به دلایل مختلف پای بر زمین واقعیت اجتماعی جامعه ایران ندارد. این را از تعداد اندک مصادیق و شواهدی که اکثریت استادان سر کلاس های درس از جامعه ایران بیان می کنند می شود فهمید. ارتباط برقرار کردن با مسائل واقعی نیازمند صرف وقت و البته الزام به رعایت اصولی برای بقا در دانشگاه است. برای آن که اقتصاددان آکادمیکی باشید که می تواند سرمایه فرهنگی و انرژی عاطفی مناسبی به دانشجویان منتقل می کند، باید دائم بخوانید، فکر کنید و بنویسید. یک استاد دانشگاه اگر فقط روزی 15 صفحه از کتاب های کلاسیک اقتصادی را بخواند (مثلا ۲4 اثر از بزرگان اقتصاد از آغاز تا دهه ۶۰ میلادی و یک اثر از هر کدام از ۷۶ برندگان نوبل اقتصاد)، و هر سال کاری 200 روز باشد، می تواند هر سال 3000 صفحه آثار کلاسیک بخواند و ظرف 10 سال 30000 صفحه آثار کلاسیک اقتصادی را خوانده است. اگر هر اثر کلاسیک اقتصادی 300 صفحه (به طور متوسط) باشد، 10 سال زمان مناسبی برای خواندن همه آثار کلاسیک اقتصادی است. آیا وضع آکادمی ما با این محاسبه سازگار است؟ ارتباط برقرار کردن با واقعیت اجتماعی جامعه، و بیان شواهدی که به کار سیاست گذاری اقتصادی بیاید، یا ارزشی برای اقتصاد مردم مدار داشته باشد، مستلزم محشور بودن با واقعیات اجتماعی از مسیر آمارها، داده های دولتی، گزارش های اقتصادی-اجتماعی، گزارش های اندیشکده ها و بسیاری مجاری دیگر است که در ایران ما چنین داده ها و شواهدی یا تولید نمی شوند و در دسترس نیستند، یا با مهر محرمانه از دسترسی خارج می شوند، یا به همه دلایلی که در این نوشتار برمی شماریم آکادمیسین ها تمایلی به بهره برداری از آن ها ندارند. دانشگاه فعلی وظیفه خواندن استادان را به دانشجویان کارشناسی ارشد و دکتری منتقل کرده است. کلاس های کارشناسی ارشد و دکتری به طرز مضحکی شاهد تکرار این جمله است: «در سطح ارشد و دکتری، استاد و دانشجو همکار هستند و باید از یکدیگر بیاموزند.» جلسات ارائه بین دانشجویان تقسیم و وظیفه خواندن از استاد ساقط می شود. وظیفه نوشتن هم در هم نویسی رانت جویانه استاد و دانشجو از استاد ساقط می شود. بدیهی است که وقتی نمی خوانید و نمی نویسید، لاجرم فکر کردن هم ضرورتی ندارد. نخواندن، ننوشتن و فکر نکردن، استاد را از زمین واقعیت دور می کند. سازوکارهای سیاسی، فقدان تولید داده های بزرگ که معمولاً دولت ها متولی تولید آن ها هستند، و آموزش ناکارآمدی که به اصحاب اقتصاد یاد نمی دهد منابع داده های رشته ای و بین رشته ای کجاست و شیوه کار با آن ها چیست بر شدت مسأله می افزایند. پنجم . ذهن جوال علاوه بر بسیار خواندن، نوشتن و فکر کردن، و وارد شدن در مجادلات و مباحثات علمی، نیازمند تربیت و تأمل بین رشته ای است. آدام اسمیت دائره المعارفی از حقوق، اقتصاد، تاریخ و فلسفه؛ مارکس ذهنی انباشته از فلسفه، تاریخ، اقتصاد و سیاست؛ و از معاصران کسانی نظیر فردریش هایک، گری بکر، داگلاس نورث، آمارتیا سن، اولیور ویلیامسون و سایرین ذهن هایی تربیت شده بر اساس تأمل و مداقه در جامعه شناسی، فلسفه، تاریخ، اقتصاد، سیاست، روان شناسی و روان کاوی، حقوق، جغرافیا و حتی ادبیات داشته و دارند. این تعامل بین رشته ای ذهنی پویا و خلاق می آفریند و سرمایه فرهنگی فراوان و هم افزایی پرسش ها و پاسخ ها شخصیت هایی بزرگ در عالم اندیشه به ظهور می رساند. آکادمی ایرانی از پس آموزش همان تک رشته اقتصاد هم بر نمی آید، آموزشجامعه شناسی، تاریخ، فلسفه و حقوق که جای خود دارد. لاجرم ذهن های ما جوال، پویا و شورانگیز نیست، و دست آخر متن های کم جانی نوشته و سخنرانی هایی ارائه می شوند که حیات آکادمی را جان نمی بخشند. ششم . فروریزی سرمایه اجتماعی و احساس مسئولیت اجتماعی، انگیزه های آدمیان برای کار کردن را از بین می برد. استاد واقعی آکادمی علوم اجتماعی بودن وظیفه دشواری است. هر روز خواندن متن های تخصصی، روزنامه های مهم، مداقه در اخبار، پیگیری آمارهایی که در حوزه تخصصی فرد منتشر می شوند، ملاحظه کردن شرایط بین المللی مؤثر بر واقعیت های اجتماعی، درگیر شدن در مباحثات اجتماع علمی، شرکت در سخنرانی ها، ارائه سخنرانی، نقد نوشتن و نقد شدن، فعالیت در فضای مجازی به قصد تأثیرگذاری بر عرصه عمومی، راهنمایی رساله ها و نوشتن متون آکادمیک و مشارکت رسانه ای کارهای دشوار، زمان بر و اغلب کم دست آوردی به لحاظ مادی هستند. کم پاداش بودن این کارهای دشوار و اغلب پراسترس به همراه آن چه در برخوردهای سیاسی با استادان مشاهده شده، ترکیبی از ناامنی و بهانه ناامنی فراهم ساخته که به سقوط سرمایه اجتماعی و احساس مسئولیت اجتماعی انجامیده است.عده قلیلی واقعاً هزینه ارائه تحلیل های خود را پرداخته اند و کثیری سرنوشت ایشان را درس عبرت خود ساخته اند یا اساساً چیزی هم برای گفتن ندارند اما از بهانه این برخوردها به بهترین وجه برای پوشاندن همه کاستی ها بهره می برند. تناقض جالب آن جاست که بسیاری از قربانیان برخوردهای سیاسی و گاه برآمده از حسادت های آکادمیک، به رویه خوایش ادامه داده اند و کماکان بسیار می خوانند، بسیار می نویسند و پرشور به کار خویش ادامه می دهند. اعضای این گروه پرشمار نیستند اما همین گروه هستند که نه فقط در اقتصاد بلکه در علوم سیاسی و فلسفه بر اندیشه ورزی مداوم اصرار دارند. بنای ما در این نوشتار بر ذکر مصادیق نیست، اما حیفمان می آید از سیدجواد طباطبائی نام نبریم. جفایی به دانشجویان و دانشگاه تهران شد وقتی ایشان را از تدریس در دانشگاه بازداشتند. اما کیست که منصفانه اذعان نکند تاریخ اندیشه سیاسی در ایران دو دهه گذشته به شدت تحت تأثیر فعالیت علمی وی بوده است. جفایی که دانشگاه تهران در حق خویش کرد، از بزرگی سیدجواد طباطبائی – صرف نظر از این که با آراء وی موافق یا مخالف باشیم – نکاست، قلم و زبانش هم از پویایی نیفتاد. بسیاری اما یا از پس سیدجواد طباطبایی شدن برنمی آیند یا بیم آن دارند که عاقبتی چون وی داشته باشند، و آب اندیشه ای هم از اجاق ایشان گرم نمی شود. فضای سیاسی آکادمی برای آن ها که درونمایه ای دارند مانع می تراشد اما دل پرشور و ذهن جوال شان را این چیزها بازنمی دارد، اما همین فضا برای سلب مسئولیت کردن آن عده ای که روزی 15 صفحه خواندن را دشوار می یابند و به رانت های فضای آکادمیک خو کرده اند، بهانه یا خوش بینانه اگر بنگریم، بیم قانع کننده ای است. سری را که درد نمی کند، در آکادمی هم دستمال نمی بندند. جمع بندی می توانم فهرست شش دلیل کم جان بودن آکادمی را طولانی تر کنم اما مدل های تبیین گر خوب است که بر متغیرهای تبیین کننده اندکی دست بگذارند. ترکیبی از نظام تأمین مالی دانشگاه، فقدان نظام ارزیابی و ارزشیابی مؤثر در دانشگاه ها، سیاست علمی کشور که بیشتر بوروکراتیک و ظاهرگرا است، غیررقابتی بودن فضای آکادمی و قطع ارتباط آن با دنیای آکادمی بین المللی، فقدان مطالعات و فعالیت های بین رشته ای، برخوردهای سیاسی و فروریزی سرمایه اجتماعی که به فضای ناامیدی در کل جامعه نیز انجامیده است، ترکیب بسیار مؤثری خلق کرده که کنشگران آکادمی علوم اجتماعی را بی تحرک و کم جان ساخته است. نظام گزینش اساتید در یک دهه گذشته نیز بر گستره و عمق این مسأله افزود. این سیستم به تدریج نظام خودتقویت شونده ای خلق کرده که دائماً خود را بازتولید می کند. این استادان، دانشجویانی شبیه خویش تربیت می کنند و همکاران جدیدی شبیه خویش برمی گزینند که فضای آرام و بی تنش شان را به هم نزند. سکوت پاداش می گیرد و مُردگی، ممد حیات این آکادمی است. معدودی در این میان، برآمده از قابلیت های شخصی خود، مسیر تربیت حرفه ای که داشته اند، رخدادهایی در مسیر زندگی که ایشان را برانگیخته کرده، انگیزه های میهن دوستانه که دارند، مسئولیت دینی که احساس می کنند، میل به شناخته شدن و کسب شهرت، تلاش برای بین المللی شدن، یا انگیزه هایی که همواره اندیشه ورزان را به حرکت درآورده است، گونه ای دیگر رفتار می کنند. پارادوکس بزرگ این است که آکادمی بیشتر با این گروه سر منازعه دارد تا با کثیری که به نامی بسنده کرده اند. جریان اندیشه ای آکادمی بر عهده همین معدود است و کسانی نظیر سیدجواد طباطبائی در علوم سیاسی یا یوسف اباذری نشان داده اند که فراسوی همه مشکلات ساختاری، می توان اندیشه ورزی مؤثر داشت و آکادمی را از کم جانی رهانید. شمارشان بیش باد.
یکشنبه ، ۱۰آبان۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تین نیوز]
[مشاهده در: www.tinn.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 17]
-
گوناگون
پربازدیدترینها