واضح آرشیو وب فارسی:قانون: گویی سنت با مد رنیته ترکیب شد و اتفاق خوشایند ی به بار آورد . د ر سال 1340 شمسی آن زمان که پاپ آرت د ر غرب نفس های آخر خود را می کشید و هنر جنبشی تازه طلب می کرد آن هنگام ایران بود که مکتبی نو د ر هنر های تجسمی به جهان عرضه کرد . مکتبی که به سرعت به یکی از جنبش های مهم هنری د رجهان تبد یل شد و تاثیرات ژرفی بر تاریخ هنر گذاشت. به ند رت می توان آثار هنری ملی را مخصوصا از نوع تجسمی د ر مکتبی خاص گنجاند . مکتب سقاخانه را می توان سرآمد شکل گیری مکتبی نو د ر ایران نامید البته مکتبی که رنگ و بوی مد رن د ارد و سنت های ملی _ مذهبی را نیز د ر خود جای د اد ه. د ر این د وران عد ه ای از هنرمند ان آشنا به جنبش های هنری مد رن و با شناخت از فرهنگ ملی _ مذهبی ایران سبکی را بنا نهاد ند که د ر عرصه تحولات هنر معاصر بسیار پر اهمیت است. این مکتب یا جنبش هنری بعد ها به نام مکتب سقاخانه شهرت یافت که نخستین بار کریم امامی د ر توصیف آثار حسین زند ه رود ی نام «سقاخانه» را برای آن به کار برد .این جنبش و مانیفست آن بر اساس بازگشت به استفاد ه از عناصر سنتی، ملی و مذهبی و اد غام آنها با هم با توجه به مفهوم گرایی د ر هنر مد رن پد ید ار گشت.د ر واقع هنرمند انش زیبایی های نهفته د ر د ل سنت های کهن ایرانی را د ر قالب نو عرضه کرد ند و چه بسا مرد م که این عناصر را به خوبی می شناختند ارتباط موثر و عمیقی با این آثار برقرار کرد ند . د ر اینجا هنر مد رن به عنوان یک جنبش وارد اتی د ر ایران به یک جنبش ایرانیزه تبد یل شد که نقش مایه های مذهبی شیعی را د ر د ل خود د اشت. نقوش و عناصر بصری استفاد ه شد ه د ر سقاخانه ها که ریشه ای عمیق د ر فرهنگ اسلامی شیعی د ر ایران د ارد مورد استفاد ه مجد د قرار گرفت و این باعث ارتباط بسیار سریع با تود ه جامعه شد و پیام هنرمند را هر چه سریع تر به مخاطب و مخاطبان بیشمار رساند . د ر این روند مستشرقین بیشماری نیز جذب آثار خلق شد ه د ر این مکتب شد ند و موجبات معرفی این مکتب ملی د ر سطح جهان را فراهم آورد ند . گرد همایی بزرگان د ر مکتب سقاخانه حسین زند ه رود ی ، قند ریز ، پیلارام و پرویز تناولی یک اتحاد واحد را تشکیل د اد ند و بسیار هماهنگ به خلق آثار با محتوای غنی پرد اختند . هنرمند ان این مکتب که د انشجویان د انشکد ه هنرهای زیبا بود ند با آشنایی عمیق خود از هنرهای اصیل تزئینی آثاری را خلق کرد ند که با توجه به ترکیب مد رن آنها بسیار مفهوم و گیرا بود ند . ناصر اویسی، یکی از نقاشان سقاخانه به صراحت د ر این مورد می گوید : «من به عنوان نقاش معاصر همیشه سعی د اشته ام کارهایم شناسنامه ایرانی د اشته باشد .» عناصر بصری مورد علاقه این هنرمند ان همان ابزارها و هنرهای کاربرد ی سنتی مذهبی است. د رها، قفل ها و کلید ها، ضریح های اماکن متبرکه و سقاخانه ها، نگین های انگشتری ، حرزها( د عا ها) ، کاسه ها و الواح شمایل هایی بود که د ر مجموع از د یرباز مورد استفاد ه مرد م جامعه سنتی بود ه است . استفاد ه از نشانه های مذهبی و عناصر به کار رفته د ر هنر سنتی و فرهنگ مذهبی شیعه که مشهورترین آنها نماد های عاشوراست به عنوان یک وجه مشترک فکری د ر آثار هنرمند ان این مکتب خود نمایی می کند . همچنین استفاد ه از زیبایی شناسی فرهنگ عاشورایی همچون استفاد ه از رنگ های سنتی قد یمی، د عاها و نقش های به کار رفته د ر عزاد اری ها خود د ر ارتباط موثر با عامه مرد م نقش مهمی ایفا کرد ه است ،چنانکه با د ید ن بسیاری ازآثار مخاطب حس آشنا و نزد یکی به آنها د ارد . د ر اد امه نیز به کارگیری د ستمایه هایی چون پنجه، علم، ضریح، د خیل، پرچم و حتی طلسم، اسطرلاب، جام چهل کلید و... که هر کد ام نشانگر مفاهیم تاریخی – فرهنگی بود ه و د ر بستر سنتی _ آیینی نقش خاصی د اشته اند با ترکیب این نماد های انتزاعی، جد ای از فرم واقعی آنها، فضایی نوین را پد ید آورد ند . همچنین به کارگیری خوشنویسی د ر این آثار بسیار بر قوت بصری و اصالت هنری آن افزود .هنر خوشنویسی به صورت کالیگرافی به ند رت به خود ی خود به عنوان یک اثر هنری مستقل به کار می رفت ، همانا استفاد ه از خوشنویسی بیشتر جنبه گرافیک و تبلیغاتی د اشته. د ر این مورد از هنرمند انی که بسیار استفاد ه بجا و مناسبی از خوشنویسی و سیاه مشق کرد حسین زند ه رود ی است. «او د ر آثارش خطاطی را اما نه د ر بعد خوشنویسانه اش که د ر حال و هوای کلی ترکیب بند ی حروف منفرد و کلمات و جملات بی آنکه بخواهد معنا و مفهومی اد بی را د ر آن میان تعقیب کند ، د نبال کرد و د وراد ور سرسپرد ه سیاه مشق های قد یمی شد .»د ر واقع زند ه رود ی به تک تک حروف د ر خوشنویسی به عنوان عنصر بصری موثر پرد اخت و استفاد ه فرم گرایانه از این حروف هرگز بار معنایی آثارش را تحت الشعاع قرار ند اد . هنری بر مبنای اصالت نقطه های قوت مکتب سقاخانه را می توان د ر اصالت هنری آن د انست. از آنجایی که هنر مد رن بر اساس مفهوم گرایی بنا شد ه و به د نبال تاثیر گذاری از طریق جذب مخاطب با تاثیر گذاری سریع است لذا اثر هنری ای که بتواند مخاطب بیشتری را به سمت خود بکشاند می تواند به انتقال مفاهیم مورد نظر هنرمند نیز کمک کند . د ر این میان هر اند ازه هنر مفهومی تر باشد مخاطب به د نبال کنکاش د ر اثر است و این خود از جذابیت های هنر مد رن محسوب می شود . ولی اینکه چقد ر هنر مد رن د ر این مسیر موفق بود ه و موضوعات به کار گرفته شد ه د ر آثار جذابیت بصری و محتوایی لازم را د اشته اند را با نگاهی به نمایشگاه های آثار هنری می توان د ریافت. عد م استقبال قاطبه مرد م از حضور د ر نمایشگاه های هنری نشان از نامأنوس بود ن فضای بصری کار و شناخته نشد ن محتوا د ارد . لیکن با شکل گیری مکتب سقاخانه آثار هنری آن بد ون آنکه از ارزش معنایی و مفهومی اش کاسته شود مورد استقبال منتقد ان و عموم جامعه قرار گرفت. این ارتباط موثر به آشنایی قشر وسیعی از مرد م با هنر مد رن انجامید .این خود موکد این مطلب است که جذابیت های بصری و محتوایی لازم د ر آثار این مکتب موجب ترقی بسیار زود هنگام آن شد . روند رو به رشد مکتب سقاخانه د یری نپایید چون سرعت به کار گیری عناصر سنتی که د ر هنرمند ان این مکتب وجود د اشت موجب شد این عناصر به ترکیبی نامأنوس برسد .« استفاد ه از طلسمجات د ر کنار اد عیه مقد س خود نمی توانست به باور مرد م خوش آید . د ر واقع هرگونه استفاد ه از شمایل مذهبی د ر کنار حرزها نمی تواند ترکیبی خوشایند باشد زیرا اعتقاد مرد م به سنت هایشان را می شکند . شخصیت های مقد س و شکل های مذهبی هر کد ام ترکیب نا مناسبی د ر برخی آثار با طلسم ها و نسخه های جاد وگری پید ا کرد ند و این منافات با ریشه های اعتقاد ی جامعه مخاطب د ارد .» مسیر پرتلاطم یک مکتب هنری سیمین د انشور د ر مقاله ای به مناسبت سومین بی ینال تهران، د ر خصوص حسین زند ه رود ی از نقاشان سقاخانه ای می نویسد :«متحیرم که آیا زند ه رود ی سبک فعلی خود را، که بی شباهت به بزرگ کرد ن گوشه ای از اد عیه و طلسمات قد یم نیست، و ضمناً بیشتر به د رد پرد ه و چاد ر تعزیه می خورد ، باز د نبال خواهد کرد و د ر صورت اد امه، کارش به یکنواختی نخواهد انجامید و بعد مرد م ساد ه د ل، برای د عانویسی به او رجوع نخواهند کرد ؟ نباید گذاشت سوژه اینچنین هنرمند را د ر طلسم خود به حصار کشد .» البته این واکنش تنها برای مرد می که نقوش و عناصر ملی _ مذهبی خود را می شناسند صد ق می کند نه مخاطبانی که تنها به ترکیب رنگ ها د لخوشند و تمام عناصر به کار رفته د ر اثر را د ر ترکیب با هم و از جنس معنوی یکسان می بینند . موارد د یگری نیز د ر افول این جنبش موثرند .این برد اشت از آیین های سنتی که د ر تضاد با فرهنگ عامه است به گفته رویین پاکباز د ر کتاب نقاشی ایرانی تبد یل به یک برد اشت تفننی از نقش مایه های کهن و تزیینی توسط هنرمند ان بعد ی شد . این سو ءبرد اشت ها همگی منجر به از د ست د اد ن مخاطب و بی پایه شد ن محتوای آثار شد . د ر اد امه این روند ، مکتب سقاخانه با توجه به اینکه هنرمند ان مطرح آن هر کد ام کار هنری خود را فارغ از مانیفست ابتد ایی مکتب سقاخانه د نبال کرد ند بسیار شکنند ه شد و د ر نهایت به یک سکون رسید و هنرمند ان د یگر که د ر اد امه راه بود ند به سمت تکرار مکتب های معاصر د ر د نیا رفتند . د ر اواخر د هه 50 هنر بسیار فضای سیاسی به خود گرفت که نمی توانست د ر قالب فرم های مذهبی بگنجد لذا تحت تاثیر نقاشی د یواری های روسی و مکزیکی و هنر اعتراضی اد امه راه د اد و متاسفانه بعد از آن مکتب اصیل سقاخانه به د ست فراموشی سپرد ه شد . به جرأت می توان گفت که پس از بررسی هنر معاصر ایران بعد از مکتب سقاخانه هنر ایرانی د ر قالب مکاتب هنری د نیا تنها به تکرار سبک های مد رن پرد اخته و چند ان د ر روند شکل د هی به هنر معاصر قد می برند اشته است .
چهارشنبه ، ۲۹مهر۱۳۹۴
[مشاهده متن کامل خبر]
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: قانون]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 25]