واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: کي بود گفت بُعد چهارم؟!يکي از اسرارآميزترين مفاهيم فيزيک، که نقش مهمي در نجوم و کيهان شناسي ايفا کرده و مي کند، بُعد چهارم و ابعاد بالاتر است. در ذهن عوام وقتي از بعد چهارم سخني رانده شود بلافاصله تصويري از آلبرت اينشتين و زمان تداعي مي شود. اما به راستي نخستين کسي که بعد چهارم و ابعاد بالاتر را معرفي کرد چه کسي بود؟

پاسخ به اين پرسش را بايد با واقعيتي پيوند داد که گرچه فراموش نشده اما مورد بي اعتنايي قرار گرفته است. واقعيتي که شايد اساس نظريه هاي مهمي چون نسبيت عام را تشکيل مي دهد اما به همين علتِ اساسي بودنش، همچون فونداسيون ساختمان، از ديده ها پنهان است؛ واقعيتي به نام رياضيات. مفاهيم رياضي که رياضي دانان خلق کرده اند و مي کنند و بي سر و صدا موجب دگرگوني علم مي شوند. بُعد چهارم يکي از همين مفاهيم است که نخستين بار در حوزه ي رياضيات مطرح شد و سپس ابزاري شد در دست فيزيک دانان و کيهان شناسان.تولد بعد چهارم و ابعاد بالاتر باز مي گردد به دهم جون سال 1854 ميلادي؛ زماني که رياضي دان جوان و نامي اما فقير و بيمار، به نام برنهارت ريمان، پس از يک دوره چند ماهه بيماري عصبي، سخنراني عجيبي را در اين روز به ياد ماندني در دانشگاه گوتينگن آلمان ارايه کرد. در اين روز بزرگ بود که هندسه ي کلاسيک اقليدسي با همه تقدس و قدمت دو هزار ساله اش، چونان نظريه ي زمين مرکزي، فرو ريخت و ريمان را، مانند کپرنيک، شهره ي تاريخ علم کرد. هندسه ي اقليدسي، که بيش از دو هزار سال جهان را فقط در قالب سه بُعد طول و عرض و ارتفاع بيان کرده بود، در همين يک روز به يک باره فرو ريخت و از خرابه هاي آن نظريه ي ابعاد بالاتر با انديشه ي جادويي رياضي داني جوان شکل گرفت.همه ي ما با قضيه ي فيثاغورث آشناييم؛ راهي براي پيدا کردن طول قطر مربع، اين قضيه را مي توان براي محاسبه ي طول قطر يک مکعب، يعني فضاي سه بُعدي، تعميم داد. اما ريمان جوان در همين جا متوقف نشد و اين قضيه را در بُعد چهارم براي يک ابَرمکعب اثبات کرد و سپس آن را به فضاي N – بعدي نيز تعميم داد و اين گونه بود که رياضيات باور کرد مي توان به ابعاد بالاتر هم فکر کرد.امروزه، ابعاد بالاتر اميدهايي براي توجيه وجود جهان هاي موازي، و رويدادهاي متافيزيکي به وجود آورده است. رويدادهايي که اهالي علم، به سبب نداشتن توجيهات عقلاني براي اثبات آن ها، با نااميدي منکرشان مي شدند.اينک، در حدود 160 سال پس از اين واقعه، فيزيک دانان هنوز در تلاش اند تا با توسل به ابعاد بالاتر راهي براي ساده کردن قوانين فيزيک و رسيدن به آرزوهاي بزرگي چون آشتي نظريه ي نسبيت عام و کوانتوم، يا اتحاد بزرگ، پيدا کنند. امروز فيزيک دانان پي برده اند که قوانين فيزيک در ابعاد بالاتر ساده تر مي شوند و راه هاي فرار بسياري براي خلاصي از بن بست هاي فيزيک و کيهان شناسي ايجاد مي شود و اين محور انديشه هاي ريمان بود که 160 سال پيش، حتي تا سر حدّ بيماري، به آن فکر مي کرد.اما به لحاظ فيزيکي بُعد چهارم زماني جدي تر مورد توجه قرار گرفت که شعبده باز و مدعي احضار ارواح، به نام هنري سليد، دادگاهي را که براي رسيدگي به جرايمش تشکيل شده بود با اعمال عجيب و غريب و تکرار ادعاهايش به سُخره گرفت و همه را در حيرت فرو برد.

اين گونه بود که دادگاه دست به دامن فيزيک دانان سرشناسي چون يوهان زولئر، ويليام کروکس (مخترع لامپ اشعه ي کاتدي که اساس کار تلويزيون هاست)، ويلهلم وِبِر، جي تامسون (کاشف الکترون)، و لُرد رايلي شد و البته آن ها هم مبهوت از شعبده بازي هاي سليد دست به دامان بُعد چهارم شدند با اين توجيه که راز همه ي آنچه سليد انجام مي دهد دستيابي به بُعد چهارم است.امروزه، ابعاد بالاتر اميدهايي براي توجيه وجود جهان هاي موازي، و رويدادهاي متافيزيکي به وجود آورده است. رويدادهايي که اهالي علم، به سبب نداشتن توجيهات عقلاني براي اثبات آن ها، با نااميدي منکرشان مي شدند.نظريه ي ابعاد بالاتر، با همه ي اسرارآميز بودنش، نقش ويژه اي در جديدترين نظريه هاي بيان کننده ي آفرينش و خلقت چون نظريه ي ابَر ريسمان دارد و هنوز هم بايد منتظر ماند و ديد اين راه را براي درک بيشتر انسان از لحظات اوليه ي انفجار بزرگ و ساز و کارهاي فعلي جهان خلقت و سرنوشت نهايي جهان هستي هموار مي کند؟ عمران مراديبرگرفته از: ماهنامه نجومتنظيم براي تبيان: م.ح.اربابي فر
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 371]