محبوبترینها
دانلود آهنگ های برتر ایرانی و خارجی 2024
ماندگاری بیشتر محصولات باغ شما با این روش ساده!
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
بارش‌های سیل‌آسا در راه است! آیا خانه شما آماده است؟
قیمت انواع دستگاه تصفیه آب خانگی در ایران
نمایش جنگ دینامیت شو در تهران [از بیوگرافی میلاد صالح پور تا خرید بلیط]
9 روش جرم گیری ماشین لباسشویی سامسونگ برای از بین بردن بوی بد
ساندویچ پانل: بهترین گزینه برای ساخت و ساز سریع
خرید بیمه، استعلام و مقایسه انواع بیمه درمان ✅?
پروازهای مشهد به دبی چه زمانی ارزان می‌شوند؟
تجربه غذاهای فرانسوی در قلب پاریس بهترین رستوران‌ها و کافه‌ها
صفحه اول
آرشیو مطالب
ورود/عضویت
هواشناسی
قیمت طلا سکه و ارز
قیمت خودرو
مطالب در سایت شما
تبادل لینک
ارتباط با ما
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
مطالب سایت سرگرمی سبک زندگی سینما و تلویزیون فرهنگ و هنر پزشکی و سلامت اجتماع و خانواده تصویری دین و اندیشه ورزش اقتصادی سیاسی حوادث علم و فناوری سایتهای دانلود گوناگون
آمار وبسایت
تعداد کل بازدیدها :
1840267476
نگاهي به فيلم «وقتي همه خوابيم»
واضح آرشیو وب فارسی:نیک صالحی: جام جم-خالق اثر هنري در فرآيند زايش اثرش بيگمان از بدهبستان و تاثير متقابل با پيرامون خود بهرهبرداري ميكند تا نگاه نقادانه يا منعطفانه خود را نسبت به رخدادها در گوشه و كنار اثرش بازتاب دهد. به هر روي، هنرمند يا فرزند زمانه خود هست يا نيست. اما تعميم دادن منويات يا معضلات شخصي در لواي اثري هنري به بهانه نقد مناسبات منفي و گاه كاسبكارانه مرسوم در هرم جامعه در نگاه نخست و زودگذر به اثر شايد مقبول به نظر آيد. اما پنهان شدن پشت شخصيتهاي داستان براي تسويه‌حساب و انتقام‌جويي، وجاهت و منزلت اثر را تحت‌الشعاع خود قرار داده به نوعي اين‌گونه هجوم گازانبري به افراد و مناسبات مرسوم بيشتر در جهت عكس و ضد خود عمل كرده و تمام اعتبار و تشخص محصول هنري و ايضا خالق اثر را زير منگنه پرسش‌هاي خرد و كلان قرار مي‌دهد. «وقتي همه خوابيم» اثر واپسين كارگردان كهنه‌كار و معتبر سينماي ايران از آفت راس هرم نشستن و خودبزرگ‌بيني مولف كار و كوچك ديدن و ايضا تمسخر و استهزاي ديگران رنج فراوان مي‌برد. اين كه بخواهيم به جاي نقد واقع‌بينانه مناسبات سينماي بيمار، انتقام و تسويه‌حساب شخصي را چاشني كنيم، از انصاف دور است. در اين گفتار نقبي به فراز و نشيب‌هاي ساختاري و محتوايي اين فيلم زده شده است. حاشيه همان‌گونه كه جزء جدايي‌ناپذير پديده‌اي چون فوتبال است، سينما نيز ازآن هم سود برده و هم آسيب ديده است. «وقتي همه خوابيم» زاييده رخدادهاي حاشيه‌اي سينماست كه سازنده آن به جاي نقد مناسبات ناپسند جاري، خود را در جبهه حق قرار داده و مابقي سينما را در جبهه باطل! سازنده اثر، شهرزاد قصه‌گويي را در فيلمش علم كرده كه مانند شخصيتهاي تعزيه براي اين و آن رجز مي‌خواند و حكم صادر ميكند. شهرزاد اين فيلم در رداي چكامه چماني، پرند پايا و ايضا مژده شمسايي (بازيگر) در جناح اولياي اين تعزيه جولان مي‌دهد و مابقي كه از منظر نگاه بازيگر نويسنده و كارگردان كه كاسبكار و ابله، فاقد شعورند در جناح اشقيا قرار داده مي‌شوند. چكامه چماني به دليل زنده ماندن در تصادف كذايي شوهرش براي خلاص شدن از زندگي پوچش، يك ايل و تبار را به‌هم مي‌ريزد تا در انتحاري تمسخرگونه و كذايي جلوي سينمايي كه آجر‌هاي آن در حال سقوط است، به نوعي تقدس پيدا كند و شهيد راه هنر اصيلي شود كه فيلمساز مدعي آن است. در پروسه 2 ساعته‌اي كه سازنده فيلم با خشم و عصبانيت به ديگران مي‌تازد، اين شهرزاد غصه‌خوار در رداي دوگانه چكامه چماني پرند پايا، چنان بر اسب حقيقت‌جويي و نگاه از بالاي خود مي‌تازد كه جاي تنفس، مكث و تامل سكوت و اظهار نظر براي طيف اشقيا نمي‌گذارد. چون قاطبه اشقيايي كه جلو دوربين فيلمساز رژه مي‌روند، فاقد شعور دانايي و تشخص اجتماعي هستند. فيلمساز كهنه‌كار وطني ما كه از مريدان استاد تاريخ سينماي داستان‌پرداز، هيچكاك كبير هستند و در آثار متعدد خود اين ارادت را به اثبات رسانده‌اند، از ياد برده‌اند كه اشقياي فيلم‌هاي استاد بزرگ سينما به اندازه اولياي قصه‌اش صاحب هوش، منزلت و دانش هستند، اوليا و اشقياي آثار هيچكاك در ترازوي داستان هم‌سنگ و متعادل پيش مي‌آيند. بيضايي در لايه بيروني و پوسته‌اي آثارش در اجرا و ساختار مولفه‌هاي ديداري هيچكاك را در چينش نماها بسيار مقبول، گرته‌برداري و اجرا ميكند؛ اما به لايه داستاني و محتوايي كه نزديك مي‌شويم بويژه در اين فيلم آخر با شهرزاد عصباني و غصه‌خواري مواجه مي‌شويم كه تمام حسرت‌ها و ناكامي‌ها و نارو خوردن‌هاي فيلمساز پير ما را مسلسل‌وار به گوش خلايق مي‌دوزد. شهرزاد قصه وقتي همه خوابيم در فضاي سوءتفاهم و ابهام‌آميزي كه در بدو داستان پرسه مي‌زند، آنقدر نجات شكوندي فلك‌زده را با اطلاعات فرعي و گول‌زنك مي‌پيچاند كه خودش از گردابي كه ساخته به واسطه فيلم ديگري كه به اين تريلر سنجاق مي‌شود، نجات پيدا ميكند. سانس سوم سينما فرهنگ، چند تماشاگر جلوي نگارنده نشسته‌اند. 20 دقيقه از فيلم گذشته، يكي از صندلي جلو مي‌پرسد: قرار است ما چي بفهميم؟ ديگري پاسخ مي‌دهد: هيچي، به هر روي تماشاگر دنبال قلابي است كه فيلم بايد آن را به سوي مخاطب رها كند. جالب است كه در همين 20 دقيقه ابتداي فيلم عده‌اي عطاي لقاي فيلم را بخشيده از سالن خارج مي‌شوند. وقتي دقيقه 40 فيلمساز با سكانس قهوه‌خانه، فضاي داستان را عوض ميكند، تماشاچي از منگي و گيجي اين همه ابهام و ايهامي كه شكوندي و چماني در آن بالا و پايين مي‌پرند خلاص مي‌شود و نفسي براحتي مي‌كشد. ايراد اصلي بخش نخست و به نوعي بخش دوم فيلم در اين نكته است كه همه آدم‌هاي درگير ماجرا مانند يكديگر حرف مي‌زنند. با تغيير رداي شهرزاد قصه در بخش دوم در شمايل پرند پايا، مناسبات آدم‌ها در تعزيه‌اي كه راه انداخته‌اند وارد مرحله نويني مي‌شود. نيرم نيستاني مانند يك تعزيه‌گردان، گرد صحنه و پيرامون اوليا و اشقياي اين بخش داستان مي‌تازد و سرانجام خود يك‌تنه به منازعه با اشقياي داستان مي‌پردازد. تركيب ميزانسن‌هاي متحرك و قاب‌هاي هيچكاكي با اجراي اگزجره و تئاتري آدم‌هايي كه رداي قهرمان و ضد قهرمان را به تن كرده‌اند فضاي نامتجانس و لايتچسبكي را در بخش دوم داستان به وجود آورده كه بيشتر باعث تفريح تماشاچي در سالن نمايش مي‌شد. به هر حال، تماشاگر معاصر حق دارد به اين عصا قورت‌دادگي اجرايي و نخ‌نما شده كه در سالن‌هاي تئاتر داراي اجر و قرب و منزلت است در سالن سينما بخندد و كف بزند. نكته بامزه نامي است كه نويسنده براي قهرمان‌ها و ضد قهرمان‌هاي داستان خود در نظر گرفته است. اين خط‌كشي بين آدم‌هاي بد و خوب قصه در نامگذاري شخصيت‌ها به شكل باسمه‌اي و گل‌درشتي مراعات شده است. آدم‌هاي حق به جانب قصه در نام‌هايي چون نجات شكوندي، ماني اورنگ، چكامه چماني، پرند پايا، كمند جويباره‌اي (منشي صحنه و نامزد ماني اورنگ ، نيرم نيستاني (هدايت هاشمي كارگردان تريلر كذايي)، جهانگير سروش (شوهر پرند پايا ) به مخاطب معرفي مي‌شوند. ضد قهرمان‌ها هم در اسامي: شايان شبرخ (حسام نواب صفوي)، خاطره مقبول (شقايق فراهاني) و اشتهاريان! در محضر قضاوت تماشگران قرار مي‌گيرند. اين‌گونه نامگذاري براي آدم‌هاي مثبت و منفي و نشاني دادن به تماشاگر براي شيرفهم كردن برخي مسائل در هزاره سوم ديگر تاريخ مصرفش سپري شده و مخاطب هم براي اين گونه اسم‌گذاري‌ها تره هم خرد نمي‌كند. شما در كدام‌يك از فيلم‌هاي هيچكاك كبير ديده‌ايد كه قهرمان‌ها و ضد قهرمانان اين گونه رجز بخوانند و پنبه يكديگر را بزنند. ايجاز و انعطاف اجرايي در تمام فيلم‌هاي هيچكاك قابل لمس است. از روي تصادف و اتفاق آنهايي كه در جناح اشقياي «وقتي همه خوابيم» قرار دارند و با شهرزاد قصه كلنجار مي‌روند، خيلي طبيعي و باورپذيرتر رفتار مي‌كنند و درجه غلو و گل‌درشتي آنان در مرتبت پايين‌تري است. در بخش دوم فيلم تمام آدم‌هاي حاضر در منازعاتي كه فيلمساز بين هنرمند متعهد و هنرمند كاسبكار راه انداخته به سان عروسك‌هاي خيمه‌شب‌بازي حركت داده مي‌شوند. اين عروسك‌ها در اين پروسه تسويه‌حساب و انتقام‌جويي مولف اثر كنار قبري مي‌چرخند و مرثيه‌سرايي مي‌كنند كه مرده‌اي در آن نيست! خيال روي خط خنجر وقتي همه خوابيم مواد و مصالحي را در اختيار ما مي‌گذارد كه همزمان مي‌توان به نقد اثر و موثر آن پرداخت چون در اين فيلم بخصوص اين دو شاخصه بشدت به‌هم چسبيده‌اند و امكان جداسازي آن نيست. به هر روي، نيكو و پسنديده است كه در تجسس و گمانه‌زني در زوايا و منافذ فيلم، تحليلگر فقط به خود اثر بپردازد نه موثر آن...! اما حكايت فيلم آخر فيلمساز كهنه‌كار وطني از يك رخداد حاشيه‌اي و معمول و عادي سينما جوانه زده است؛ پديده‌اي كه هر سال باعث به‌هم خوردن پروسه توليد فيلم و گاه راه‌اندازي مجدد آن مي‌شود. فيلمساز مسائلي را پيش مي‌كشد و لبه پرتگاهي را نشان مي‌دهد كه خودش اولين نفري است كه مي‌خواهد از آن پايين بپرد‌مناسبات تهيه‌كننده با كارگردان، چالش‌ها و منازعات آنان بخشي مهم از فرآيند ساخت فيلم در تمام نقاط دنياست. اين كه بخواهيم خود را تافته جدابافته فرض كنيم و بر اوج دانايي و توانمندي قرار بگيريم و قاعده‌بازي را مراعات نكنيم و با پيشداوري و پيش‌فرض‌هاي ذهني از شرايط و ديگر فعالان در اين حرفه تابو و كابوس ترسيم كنيم از انصاف و واقع‌بيني دور هستيم. در همين شرايط كه بيضايي كار ميكند، هم‌نسلان او چون مهرجويي، كيميايي و فرمان‌آرا هم در حال فعاليت هستند. مهم اين است كه فيلمساز كاربلد ما مانند هم‌نسلانش قاعده بازي را رعايت كرده و به نفع فيلم سالم خود تمام كند. فيلمساز صفات و شاخصه‌هايي را با طعنه و تهمت در فيلم به ديگران سنجاق ميكند كه در اثرش تاثير بعكس دارد. او پديده سفارش از بالا و تحميل هنرپيشه بازاري را در سينماي بيمار در مسير ساخت فيلم به سخره مي‌گيرد كه خود او نيز از همين آفت نيز رنج مي‌برد. مژده شمسايي همان مسيري را در اين سال‌ها در فيلم‌هاي بيضايي طي ميكند كه خاطره مقبول (شقايق فراهاني) مشابهش را به صورت فانتزي ارائه مي‌دهد. فيلمساز كاركشته ما طي سال‌ها‌ي اخير در يك خودشيفتگي و ايضا نسبت خانوادگي تمام نقش‌هاي نخست آثارش را به شخصي سپرده كه در سابقه‌اش فقط گريموري چند فيلم پررنگ است. كافي است به كلوزآپ‌ها و ميزانسن‌هايي كه كارگردان براي بازيگر همسرش در آثارش طراحي كرده در فيلم‌هاي اخير نظري موشكافانه بيندازيم. تمام شخصيتهاي داستان و بازيگران در فيلم‌هاي اخير كارگردان به نوعي فدا مي‌شوند تا بازيگر نقش اصلي بهتر ديده شود حتي در عكس‌هايي كه سازندگان فيلم در ايام جشنواره به خبرگزاري‌ها دادند، فقط تصوير همسر كارگردان در شمايل بازيگر نقش نخست پررنگ بود. بله! حاشيه جزءلاينفك سينماست و اين حواشي جزو ابزاري است كه آدم‌هاي متعهد و فرهنگي و ايضا بازاري و كاسبكار به گمان فيلمساز پير ما از آن بهره مي‌برند، اما مشكل اين است كه خود ما در رداي فيلمساز متعهد و منورالفكر از همين حواشي و قواعد زيركانه بهره ببريم و به ديگران با تهمت و افتراي ناجوانمردانه بتازيم و پشت آدم‌هاي قلابي و بدلي داستان خود پنهان شويم و به قول محسن مخملباف مسووليت را گردن ديگران بيندازيم. فيلمساز كاركشته ما حصاري دور خود كشيده و بر برج عاجي جلوس كرده كه هر كه با داشته‌ها و انديشه‌هاي او همسو نباشد، مي‌شود آدمي چون اشتهاريان كه فقط خواجه حافظ شيرازي و بچه‌ها نفهميدند منظور كارگردان كيست؟! خشم و عصبيتي كه از جاي جاي فيلم بيرون مي‌زند، با هيچ متر و مقياسي قابل پذيرش نيست. تحقير ديگران و تزريق اين موضوع كه همه سينماي ايران در حال توطئه و پنبه‌زني هستند از اين پيرمرد دنياديده بعيد است. اگر فردي از نسل جوان فيلمسازان ما چنين معجوني را در شمايل فيلم جمع و جور مي‌كرد، همه اين غفلت‌ها را به حساب جواني، گرمي و حرارت اين نسل مي‌گذاشتيم؛ اما شمشير از رو كشيدن و ساحت درام را با خنجر خراش دادن و پنهان شدن پشت آدمك‌هاي متظاهري كه خيلي براي منزلت و اعتبار منورالفكري‌شان هندوانه مي‌برند، حركتي است كه متاسفانه بر ضد انديشه فيلمساز در نقد مناسبات بيمار عمل ميكند. فيلمساز مسائلي را پيش مي‌كشد و لبه پرتگاهي را نشان مي‌دهد كه خودش اولين نفري است كه مي‌خواهد از آن پايين بپرد. در اين كه بيضايي تعدادي از بهترين فيلم‌هاي تاريخ سينماي ايران را ساخته و در ادبيات نمايشي آثار رفيعي به يادگار گذاشته كه چند فرسنگ از فيلم‌هايش پيش هستند، شكي نيست. اما وقتي همه خوابيم حاصل يك اتفاق و چالش معمولي در مناسبات سينماي ايران است كه براي هر فيلمسازي در اين وطن مي‌افتد، كارگردان پير ما به جاي اين كه تمام مشكلات را گردن ديگران بيندازد اي‌كاش واقع‌بينانه مي‌نگريست كه مشكل خودش كجاست؟ او با ساختن اين فيلم بيشتر جا خالي داده و ميدان را براي ديگران باز كرده كه به او بتازند. به هر روي، قرار نيست هميشه فيلمسازان معتبر ما فيلم مطلوب بسازند. در پرونده كاري كارگردان‌هاي طراز اول دنيا نيز آثار متوسط و ضعيف فراوان است. كافي است به آثار ضعيف و رنگ به رنگ هيچكاك، ولز، فرد زينه‌مان و ديگر غول‌هاي تاريخ سينما نظري دوباره بيندازيم. اما نكته مهم اين است اين فيلمسازان معتبر تاريخ سينما هيچ‌گاه براي انتقام‌جويي و تسويه‌حساب شخصي، اعتبار و منزلت خود را زير سوال نبرده‌اند...!
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: نیک صالحی]
[مشاهده در: www.niksalehi.com]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 167]
-
سینما و تلویزیون
پربازدیدترینها