واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: تجلی آیات و روایات در اشعار سعدی6 تلمیخ دینی در شعر سعدی
چو كنعان را طبیعت بیهنر بود پیـمبر زادگی قـدرش نیـفـزود هنر بنمای اگر داری نـه گـوهـر گـل از خار است و ابراهیم از آزر این ابیات، به آیات 47ـ 46 از سوره هود اشاره دارد كه در آن ماجرای كنعان،فرزند كافر حضرت نوح(ع) مطرح شده است،وقتی پدرش به او گفت:«با ما در كشتی نشین و با كافران مباش».كنعان گفت:به سر كوه میروم و بدین سان آب به من نمیرسد.ولی آب آمد و او را غرق كرد و نوح گفت:«خدایا ،این پسر من است و تو وعده فرموده بودی كه دودمان مرا هلاك نكنی!» خدای تعالی فرمود:«ای نوح، این پسر از دودمان تو نیست؛چرا كه او كارهای ناشایست انجام داد».همچنین،به آیه 74 از سوره انعام اشاره میكند،آنجا كه ابراهیم به«آزر» میگوید:آیا بتان را خدا میگیری؟ ولی پدر پس از بحثی طولانی،به پسر میگوید:اگراز بدگویی از بتان معبود من دست برنداری،ترا سنگسار كنم. اول دفــتـر بـه نـام ایـزد دانـا صـانـع پـروردگـار حی دانـا از درخـشنـدگی و بندهنـوازی مرغ هوا را نصیب و ماهی دریا از همگان بینیاز و بر همه مشفق از همهعالم نهان وبرهمه پیدا كه اشاره است به آیات زیادی از جمله «صنع الله الّذی اتقن كلّ شیء…؛قدرت الهی را [بنگرید] كه هر چه را محكم و استوار پدید آورد».(سوره نمل،آیه 88) پروردگار،ترجمه «ربّ»، از صفات الهی میباشد و بیش از 697 بار در قرآن مجید آمده است.«حی» نیز،از صفات خداوند،به معنی «زنده» كه نوزده بار در قرآن مجید آمده و «توانا» ترجمه «قادر و قدیر» میباشد كه هر دو از صفات الهی هستند،اولی(10) بار و دومی (39) بار در قرآن مجید یاد شده است. بخشندگی ترجمه «عفو»،بنده نوازی ترجمه «رحمت»،بینیاز ترجمه «غنی»،نهان به معنی «باطن» و پیدا ترجمه «ظاهر» است كه همگی،در قرآن از صفات خدا هستند.«هو الاول و الآخر و الظّاهر و الباطن…».(سوره حدید،ایه 3) «مرا شكیب نمیباشد ای مسلمانان ز روی خوب «لكم دینكم ولی دین»
كه برگرفته از آیه 6،سوره كافرون(109) است كه می فرماید:«[بگو: ای كافران] دین شما برای خودتان و دین من هم برای خود من».معمولاً،در اصطلاح شاعران و عموم مردم،«دین» به معنی «آیین» و «راه و رسم عبادت» به كار میرود، ولی مفسران زیادی «دین» را،در این آیه به معنی «عقوبت» گرفتهاند. شكر و سپاس و منّت و عزّت خدای را پـروردگـار خـلـق و خـداوند كـبریا دادار غیـب دان و نـگـهدار آسـمـان رزّاق بـنـده پــرور و خـلاّق رهـنـما سبـحـان مـن یمیت و یحیی و لا الـه الا هـو الـذی خـلق الارض و السّـما گـر جمله را عذاب كنی یا عطا دهی كس را مجال آن نه كه آن چون و این چرا در كمترین صنع تو مدهوش ماندهایم مـا خـود كجا و وصـف خداوند آن كجا بیتهای فوق برگرفته از آیات زیر است:«لا اله الا هو یحی و یمیت فآمنوا بالله و رسوله…؛معبودی جز او نیست، زنده میكند و میمیراند. پس،به خدا و فرستاده او ایمان آورید ».(سوره اعراف،ایه 158)«خلق السّموات و الارض بالحق تعالی عمّا یشركون؛آسمانها و زمین را به حق آفریده است، او والاتر از آن است كه چیزی را شریك او سازند».(سوره نحل،ایه 3)و آیههای «سبحانه و تعالی عما یصفون؛خداوند منزه از آنچه كه او را بدان وصف میكنند، میباشد».(سوره انعام، ایه 100) «فسبحان الله رب العرش عمّا یصفون؛پس خدا،فرمانروای جهان هستی، از آنچه او را به ناروا وصف میكنند [و برای او شریك میپندارند] پاك و منزه است».(سوره انبیاء، ایه 22) چه نیك بخت كسانی كه اهل شیرازند كـه زیـر بـال همای بلند پـروازنـد بـلاغتِ یـدِ بیضای مـوسی عـمـران به كید سحر چه ماند كه ساحران سازند؟
بیتهای فوق اشارهای به 5 ایه از قسمتهای گوناگون قرآن مجید در رابطه با معجزه موسی(ع) دارد.از جمله :«و نزع یده فإذا هی بیضاء للنّاظرین؛و [حضرت موسی(ع)] دستش را [از گریبان] بیرون كشید پس،ناگهان،آن برای بینندگان سفید و نورانی گردید».(سوره اعراف،ایه 108) و نیز داستان ساحری سامری و گوساله ساختن او در غیبت موسی(ع) كه سه بار در قرآن مجید (سوره طه،ایات 85 و 87 و 95) ذكر آن آمده است. عیب آنان مكن كه پیش مـلوك پشت خم میكنند و بالا راست هـر كـه را بـر سـمـاط بنشستی واجب آمد به خدمتش برخاست چـو مـكافات فضل نتوان كـرد عـذر بیچارگـان ببایـد خواست كه اشاره به سخن معروف حضرت امیرالمؤمنین،علی(ع) دارد:«لاتجتمع ولیمة و عزیمة؛ولیمه خوردن و داوری درست كردن،با هم جمع نمیشوند».علی قلی زاده اندیتهیه و تنظیم : بخش ادبیات تبیان
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 1409]