واضح آرشیو وب فارسی:تبیان: نزاع سکولارها و وهابی هااین روزها روزهای عجیبی در تاریخ منطقه خاورمیانه است.هر روز آرایش نخبگان حاکم در منطقه در حال تغییر است.بالا گرفتن کار حماس در غزه، بن بست سیاسی در اسراییل و حالا اتفاق بسیار مهمی در عربستان شکل گرفته است.عربستان سعودی مهمترین کشور عرب منطقه و بزرگترین صادرکننده نفت می باشد .
رقیب ایدئولوژیکی اسلام انقلابی ایران، جنبش سلفی وهابی است که از سوی عربستان حمایت می شود. از سال 1932 میلادی که سلطنت سعودی ایجاد شد ، این کشور پادشاهی مطلقه داشتهاست . در این کشور حزب سیاسی ، پارلمان ، و انتخابات وجود ندارد . ساختار دینی وهابی از قدرتمندترین نهادهای جامعهاست و نظام قضایی وابسته به دولت و نیروی انتظامی(شرطه) آن کشور موظف به اجرای قوانین امربه معروف و نهی از منکر برگرفته از قرائت وهابی از فقه حنبلی است. خانواده سلطنتی همواره خواستار سلطه کامل سیاسی بر عربستان بودهاند . هم اکنون نیز قدرت در عربستان سعودی در دو قطب کبارالعلما و پادشاه متمرکز است.این روزها در عربستان پادشاه عربستان ملک عبدالله سعودی تغییرات زیادی را در برنامه دارد.اگرچه تغییر هیات حاکمه در کشورهایی که سابقه دموکراتیک و شفافتری دارند نشانه پویایی و تحول مثبت محسوب می گردد وامری معمول است،اما در کشورهایی که دارای ساختار حکومتی بسته، محافظه کار و سلطنتی هستند لزوما نشانه تحول مثبت نیست.در این حالت تغییر دسته جمعی به معنای شدت یافتن رقابتهای خانوادگی و یا تحول مثبت یامنفی سیاستهای کلان است.در ابتدا این نوشتار ابعاد این تغییر مورد بررسی قرار گرفته و سپس به دلایل احتمالی آن خواهیم پرداخت.ابعاد تغییر: تغییرات ساختاری ملك «عبدالله بن عبدالعزیز»، شامل چند وزارت خانه و نهادهای مهم مذهبی و مالی و حتی نظامی عربستان می شود. این تغییرات عبارتند از:تغییرات در دستگاههای دینی و قضایی: - بركناری شیخ «صالح اللحیدان»، رئیس شورای عالی قضایی و از وهابیان تندروی عربستان و نیز تعیین رؤسای جدید دیوان اجرایی و دیوان عالی كشور- بركناری شیخ «ابراهیم الغیث»، روحانی تندروی وهابی و رئیس «هیئت امر به معروف و نهی از منكر» عربستان. این هیئت كه نظارت شدید دینی را بر عهده دارد،که به «مطوعین» یا «پلیس دینی» نیز موسوم است.- تعیین نمایندگان همه 4مذهب اهل سنت در شورای «كبار العلماء» متشكل از رهبران بزرگ دینی عربستان برای نخستین بار. تا پیش از این، تنها علمای مذهب حنبلی (مذهب رسمی عربستان و پایه تفكر وهابیت) در این شورا عضویت داشتند.تغییرات در دستگاه اداری و دولتی:
- تغییر وزیران آموزش و پرورش، دادگستری، اطلاعات و فرهنگ و بهداشت- تغییر رئیس هیئت مشاوران - تغییر رئیس بانك مركزی- انتصاب یك زن به عنوان معاون وزیر آموزش و پرورش در امور دختران برای نخستین بار در تاریخ عربستان- معرفی رئیس جدید كمیسیون حقوق بشر عربستانتغییرات در دستگاه نظامی:-تغییر معاون رئیس ستاد مشترك -معرفی جدید نیروی زمینی ارتشاین موج از تغییر صرفا نمی تواند دلایل کاری و فنی داشته باشد،بلکه می تواند ریشه های سیاسی عمیقی داشته باشد که به صورت اصیل سه گونه جریان تحلیلی در این زمینه وجود دارد.این سه جریان تحلیلی عبارتست از:1-حرکت ملک عبدالله از علمای تندرو و خشن وهابی به سمت تکنوکراتهای سکولار:برخی از صاحب نظران این تغییرات را در راستای اصلاحات سیاسی و اجتماعی در عربستان در نظر می گیرند. این سناریو بر این باور است ، با توجه به اینکه ملك عبدالله در دوران پادشاهی برادرش ملك «فهد بن عبدالعزیز» و به ویژه در سال
های پایانی آن كه به دلیل بیماری فهد، عملا اداره امور را در دست داشت، نگاه متفاوت خود را در اداره كشور نشان داد و به ویژه در برخورد با زائران شیعه كه سال ها در موسم حج وعمره با مشكلات زیادی رو به رو بودند، آزادی های بیشتری قائل شد.در سالهای ابتدایی حکومت وی این تساهل نسبی ادامه داشت اما با تغییر دولت در ایران از یک سو ومقاومت برخی مفتیان این تساهل پایان یافت. رویکرد عمومی ملک عبدالله حرکت به سمت تکنوکراتهای سکولار بوده و با طیف سنتی وهابی سروکاری ندارد.وی همچنین در دوران پادشاهی اش به اصلاحات دیگری نیز در زمینه های اقتصادی، اجتماعی و حقوق زنان دست زده است كه اگر چه به اندازه تغییرات اخیر، عمده نبوده اما نشان از نگاهی مدرن تر از اكثریت خاندان سعود نسبت به مسائل مختلف دارد.اهم اقدامات اخیر در بخش قضایی عربستان و ناشی از درگیری ها میان روحانیون تندرو و اقدامات متعصبانه آنها در زمینه امر به معروف و نهی از منكر می باشد . در اصلاحات جدید تلاش شده است نیروهای قدیمی كه بیشتر بر بسته بودن فكری - مذهبی در جامعه تاكید می كردند كنار گذاشته شوند .علمای تندرو وهابی کنار گذاشته شده و انحصار فقه حنبلی شکسته شده و علمای سایر مذاهب اهل تسنن نیز پایشان به تصمیمات دینی باز شده است.در این راستا در شورای قضایی جدید بیشتر مذاهب سنی وارد شده و گروه های حنابله در اقلیت قرار گرفته اند . علمای تندرو وهابی کنار گذاشته شده و انحصار فقه حنبلی شکسته شده و علمای سایر مذاهب اهل تسنن نیز پایشان به تصمیمات دینی باز شده است.شاید یکی دیگر از اقدامات مهم عبدالله ،دادن پست سیاسی به یک زن بوده که کمی تا قبل از این زنان حق داشتن شناسنامه یا گواهی نامه نداشتند.این اقدامات به شدت وهابیون مرتجع را خشمگین کرده است.2-درگیری ها و رقابتهای خانوادگی آل سعود مربوط به مساله ولایتعهدی:سناریو دوم بر برجسته سازی رقابتهای خانواده سلطنتی تاکید می کند.شاید بتوان تغییرات انجام شده را در راستای تلاش ملك عبدالله برای تحکیم قدرت خود و هم فكران خود در نظام سیاسی عربستان تعبیر كرد. عبدالله در برابر جریانی قوی در دستگاه اداری سعودی قرار دارد كه از آن به عنوان «سدیری ها» یاد می كنند. این نام برگرفته از «سدیر»، قبیله
مادر ملك فهد و 6برادر دیگر تنی وی است كه به شدت طرفدار سلطه وهابیون بر کشور هستند. امیر «سلطان بن عبدالعزیز»، ولیعهد بیمار عربستان نیز متعلق به خانواده سدیری هاست و اكنون پادشاه در غیاب وی، كه برای درمان در خارج از كشور به سر می برد، دست به این تغییرات زده است. یکی از احتمالات جدی نزدیک بودن مرگ ولی عهد 85 ساله و برنامه شاه برای خلاصی از خانواده و یاران اوست. سلطان بن عبدالعزیز، ولی عهد سعودی در سال 2005 میلادی یك عمل جراحی سرطان را پشت سر گذاشت و در آوریل 2008 میلادی برای انجام آزمایشهای پزشکی به ژنو بازگشت. اگر این ولیعهد 85 ساله پیش از پادشاه 86 ساله این كشور بمیرد، باید ولیعهدی جدید، منصوب شود..بعد از تحولات سابق و جابجایی یكسری از مسئولان دولتی عربستان ملك عبدالله به دنبال لحظه مناسب برای گماردن تیم خود در دولت كنونی و رهایی یافتن از سدریی ها یا برادران فهد در چارچوب اصلاحاتی كه از روز اول وعده داده بود، میگشت و این ایام بهترین فرصت برای این تغییرات بود.آیا ولیعهدی از خاندان سدیری خارج شده است؟یکی از احتمالات جدی نزدیک بودن مرگ ولی عهد 85 ساله و برنامه شاه برای خلاصی از خانواده و یاران اوست.3-ترمیم وجه دولت سعودی در جهان اسلام پس از بحران غزه:عربستان سعودی در جریان جنگ 22روزه غزه كارنامه قابل قبولی از خود ارائه نداد و موج خشم ملت های عرب، علاوه بر اسرائیل، بر عربستان و مصر هم سایه افكند. از این رو ممكن است اصلاحات عبدالله را در راستای بهبود چهره عربستان پس از جنگ غزه ارزیابی كرد. هر چند ترمیم كابینه دامنگیر وزارت خانه های مهمی چون وزارت خارجه، كشور و دفاع (كه در
دست سدیری هاست) نشده است، ولی اگر پشت پرده این تغییرات را پوششی بر رسوایی عربستان در قبال غزه بدانیم، باید این تحولات را نیز به پیروزی های بزرگ مقاومت اسلامی در جنگ 22روزه افزود. به نظر می رسد مهم ترین قربانی و مجازات شده ی جنگ غزه در عربستان صلاح اللحیدان باشد.او در حال از پستش عزل شد که در نظری عجیب درباره تظاهرات مردم در حمایت از مردم غزه گفت: مشاهده کرده تظاهرات باعث غفلت از یاد خداوند می شود، علاوه بر اینکه امکان بوجود آمدن تخریب می شود.وی در توضیح فتوای خود گفت اولین تظاهراتی که اسلام شاهد آن بود تظاهراتی بود که در زمان عثمان برگزار شد که به ادعای این مفتی باعث بلا و شر برای امت اسلامی شد!او استفاده از تظاهرات برای بیان اعلام نظر مردم را اعتراض غوغاسالارانه و تظاهر کنندگان را انسانهای بی عقل نامیده بود.مهم ترین قربانی و مجازات شده ی جنگ غزه در عربستان صلاح اللحیدان باشد.او در حال از پستش عزل شد که در نظری عجیب درباره تظاهرات مردم در حمایت از مردم غزه گفت: مشاهده کرده تظاهرات باعث غفلت از یاد خداوند می شود، علاوه بر اینکه امکان بوجود آمدن تخریب می شود.نتیجه: در تحلیل های سیاسی هرگز یک پدیده دارای یک عامل نبوده و علل متنوعی باعث شکل گیری یک پدیده می گردد.درباره تغییرات سیاسی جدید در عربستان نیز این امر صادق است.به نظر می رسد مجموعه ای از عوامل دست در دست هم باعث شکل گیری این تحول شده و درگیری درون خانوادگی آل سعود،تنازع سلفیون و تکنوکراتها و در عین حال سیاست ترمیم وجه عربستان در جهان اسلام دلیل این تحولات باشد.ضمنا می توان نیاز به همسویی با سیاستهای باراک اوباما را نیز به این علل افزود.سید حسین زرهانیگروه جامعه وسیاست
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: تبیان]
[مشاهده در: www.tebyan.net]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 269]