نقش قرض الحسنه بر توزيع درآمد

واضح آرشیو وب فارسی:کيهان: نقش قرض الحسنه بر توزيع درآمد
توزيع مناسب درآمد يكي از اهداف نظام اقتصادي اسلام است و مكتب اسلام ريشه اصلي بسياري از مشكلات اقتصادي را توزيع ناعادلانه درآمدها مي داند؛ از اين رو در اين مكتب عنايت ويژه اي به رفع اين معضل اجتماعي ــ اقتصادي شده است. قرض الحسنه از جمله نهادهايي است كه نظام اقتصادي اسلام توجه ويژه اي به آن مبذول داشته و مسلمانان به صورت اختياري و بدون توقع هيچ سودي، اقدام به انجام آن مي كنند و مي تواند نقش مؤثري در دست يابي به توزيع عادلانه داشته باشد.
در اسلام، مردم به دادن قرض الحسنه تشويق شده اند و بدين وسيله بين دنيا و آخرت آن ها پيوند ايجاد شده است. اجر اخروي اين كار به عنوان يك انگيزه قوي در پرداخت قرض الحسنه نقش بسيار مهمي ايفا مي كند. قرض الحسنه به عنوان يك امر مستحب مطرح است و چنان چه بيشتر رعايت شود از دامنه فقر كاسته شده و به توازن اقتصادي نزديك تر مي شويم.
در قرض الحسنه، ثروتمندان بخشي از درآمد قابل تصرف خود را جدا مي كنند و در يك دوره زماني معين به فقيران اختصاص مي دهند. اگر اين فعاليت استمرار يابد مي توان جريان مداوم ثروت از توان گران به نيازمندان را پيش بيني كرد. پس در هر مقطع زماني ، بخشي از درآمد ثروتمندان در اختيار نيازمندان قرار مي گيرد؛ هر چند در مقطع بعد بايد بازپرداخت شود. با چنين نگرشي مي توان گفت: در قرض الحسنه، نوعي انتقال واقعي قدرت خريد به گروه هاي كم درآمد و خرج كردن آن در اقتصاد ملي وجود دارد.
البته اين روند زماني در تحقق عدالت اجتماعي، آثار مثبت از خود بر جاي مي نهد كه بايد با كشش پذيري عرضه و قابليت ظرفيت توليدي آزاد، در زمينه كالاهاي ضروري همراه باشد وگرنه با بالا رفتن تقاضا براي اين كالاها، سطح قيمت ها فزوني مي يابد و آثار توزيعي قرض خنثي مي شود. با توجه به اهداف دولت اسلامي در زمينه عدالت اجتماعي، دولت موظف است چنين قابليت هايي را پديد آورد.
طبق اصل پيگو و براساس قانون نزولي بودن مطلوبيت نهايي درآمد، آخرين واحدهاي درآمدي براي افراد پر درآمد از مطلوبيت كم تري برخوردار است. در مقابل، آخرين واحدهاي درآمدي براي افراد كم درآمد از مطلوبيت بيش تري برخوردار است؛ بنابراين صاحبان درآمدهاي بالا در جدا شدن بخش مزبور از درآمد شان و انتقال آن به گروه هاي پايين درآمدي، حساسيت چنداني نشان نمي دهند. حال با توجه به پاداش معنوي اي كه براي قرض الحسنه در نظر گرفته شده است، ثروتمندان انگيزه بيش تري در پرداخت قرض الحسنه از خود نشان مي دهند. پرداخت قرض الحسنه در اين شرايط ضمن اين كه مطلوبيت كل جامعه را افزايش مي دهد، كاهش فقر و بهبود وضعيت توزيع درآمد را به دنبال خواهد داشت.
آن چه در قرض الحسنه اهميت پيدا مي كند، نقش بيش تر بخش خصوصي و اتكاي كم تر به دولت در تأمين نيازمندان و ايجاد توازن اقتصادي است. در واقع نهاد قرض الحسنه را مي توان جزء نهادهاي خصوصي مشاركت مردم در تأمين اهداف اقتصادي دانست. در اين نهاد، قرض گيرندگان كساني هستند كه اولاً: به پول يا سرمايه غير نقدي يا كالا، نيازمندند و ثانياً: قدرت بازپرداخت قرض خود را در اينده، دارند. بر خلاف صدقه گيرندگان كه قدرت بازپرداخت را به هيچ وجه ندارند. قرض دهندگان نيز كساني هستند كه با مازاد درآمد روبرو بوده و مايلند بدون انگيزه سود، منافع اين مازاد را ايثار كنند. قرض دهندگان هم چنين مي توانند شامل كساني باشند كه از توان مالي لازم براي قرض دادن برخوردار نيستند و با ايجاد صندوق هاي تعاون قرض و هم ياري، امكان قرض دادن را فراهم مي آورند. بر اين اساس اين نهاد براي تحقق دو هدف اعتلاي معنوي و عدالت اقتصادي، وضع شده است.
چون قرض بعد از تحقق توزيع درآمد توسط مكانيسم بازار و نيز بعد از اجراي سياست هاي مالي دولت و سياست هاي توزيع مجدد درآمدها مطرح مي باشد، وام دهنده به تخصيص درآمد قابل تصرف يا همان درآمد شخصي خود اقدام مي كند. از سوي ديگر در بررسي مسئله نابرابري توزيع درآمد، تنها با توزيع شخصي يا مقداري درآمد سر و كار داريم. بنابراين بهتر است براي بررسي الگوي توزيع درآمد از درآمد قابل تصرف استفاده گردد.
مكانيسم عملكرد صندوق هاي قرض الحسنه و توزيع درآمد
نهاد قرض الحسنه مي تواند در دو سيستم مختلف به اجرا درايد كه از جهت كيفيت و كميت آثار، تفاوت هاي بسيار دارند.
1. صندوق تعاون قرض: در اين سيستم، قرض دهندگان كه از يك طبقه درآمدي هستند، وجهي را به عنوان سپرده در اختيار صندوق قرار مي دهند تا پس از جمع آوري، در صورت تحقق شرايط معين به اعضا وام داده شود.
2. صندوق معاونت قرض: در اين سيستم، قرض دهندگان از طبقات درآمدي بالاتري هستند و جهت ياري رساندن به طبقات پايين تر درآمدي، با مسدود كردن موقت يا دائمي نقدينگي خود، آن ها را در اختيار صندوق قرار مي دهند تا به افراد خاص يا به افرادي كه صندوق تشخيص مي دهد، قرض بدهند.
صندوق تعاون قرض به افراد عضو اين امكان را مي دهد كه پس اندازهاي كوچك را به صورت كارايي در جهت رفع نيازهاي اساسي خود به كار گيرند. به همين سبب با اتخاذ چنين شيوه اي، طبقات كم درآمد امكان استفاده بيش تر از امكانات موجود را پيدا مي كنند و فاصله بين فقير و غني كاسته مي شود. بنابراين صندوق مزبور از اين جهت در كاهش فقر نسبي مؤثر است.
در نهاد معاونت قرض با توجه به اين كه ثروتمندان اقدام به قرض دادن مي كنند، رفع فاصله طبقاتي و ايجاد توازن اقتصادي از دو جهت صورت مي گيرد. نخست اين كه با اين اقدام امكان تصرف اغنيا كاهش يافته و در نتيجه از روند تشديد فاصله طبقاتي كاسته مي شود. دوم اين كه با استفاده وجوه در ايجاد امكانات براي طبقات كم درآمد در واقع از مقدار فاصله طبقاتي موجود كاسته مي شود. از اين جهت صندوق هاي معاونت قرض در زمينه فقرزدايي مي توانند تأثير بيشتري داشته باشند.
همان طور كه گفته شد، قرض با رعايت احترام به مالكيت خصوصي اعطا كننده وجوه و اختيار و انتخاب او صورت مي گيرد. در واقع مصرف كننده مسلمان، درآمد خود را با توجه به مطلوبيت هاي مختلف به مصرف خود و خانواده، سرمايه گذاري و مصرف نيازمندان جهت بهره مندي از ثواب معنوي و اخروي تقسيم مي كند.
اثر قرض بر توزيع درآمد از دو نگرش خرد و كلان قابل بررسي است. در نگرش خرد به جنبه مصرفي قرض توجه مي شود كه بر طبق آن، شخص با در اختيار داشتن مبلغ قرض در ابتداي دوره به زمان مصرف خود مي افزايد و در انتهاي دوره نسبت به بازپرداخت قرض اقدام مي كند. در صورتي كه اگر قرض وجود نمي داشت فرد بايد با پس انداز كردن در انتهاي دوره اقدام به رفع نياز خود مي كرد كه به اين ترتيب از دوره مصرفي او كاسته مي شود. توجه به استفاده قرض الحسنه توليدي، به خصوص قرض دادن ابزار توليد در امور توليدي كوچك و هم چنين تأمين سرمايه در مورد سرمايه هاي كوچك براي آغاز توليد و تجارت، نيز مي تواند مطرح گردد.
در نگرش كلان بايد به نوع سيستم قرض توجه نمود. چنان چه صندوق تعاون قرض بين افرادي تشكيل شود كه داراي سطح درآمد يكساني هستند، مي توان انتظار داشت كه اثر آن به صورت افقي باشد. در واقع اين سيستم باعث مي شود، درآمدي كه در هر دوره به طبقات كم درآمد اختصاص مي يابد در اثر تبديل به كالاي با دوام در همان طبقه تثبيت شده و به طبقه ديگر منتقل نگردد.
اما صندوق هاي قرض الحسنه كه اثر طولي بر توزيع درآمد دارند و داراي سيستمي هستند كه در آن اغنيا قسمتي از اموال خود را جدا كرده و به فقرا اختصاص مي دهند، همواره امكان استفاده بخشي از اموال اغنيا را به نيازمندان مي دهند. بنابراين در صورت استمرار فعاليت اين صندوق ها، جريان مداوم ثروت از اغنيا به نيازمندان و طبقات كم درآمد برقرار مي شود و در هر مقطعي مشاهده مي شود كه سهمي از درآمد ثروتمندان در اختيار نيازمندان قرار دارد؛ اگرچه در مقطع بعد بايد بازپرداخت شود. به اين ترتيب در هر دو نگرش كلان، وضعيت توزيع درآمد به نفع طبقات پايين درآمدي رقم مي خورد؛ چراكه حتي در انتقال افقي هم بهره مندي از آن گروه هاي پايين درآمدي است وگروه هاي پايين درآمدي هم طبقه از نظر درآمدي، اين صندوق هاي تعاوني را جهت استفاده بهتر از منابع درآمدي تشكيل داده اند كه به تثبيت درآمد بين اين طبقات كمك مي كند.
حسن محمد غفاري

چهارشنبه|ا|24|ا|اسفند|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: کيهان]

[مشاهده در: www.kayhannews.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 133]