انجمن¬هاي علمي در حوزه

واضح آرشیو وب فارسی:جمهوري اسلامي: انجمن¬هاي علمي در حوزه
(قسمت اول)
مقدمه
انجمن‌ نهادي علمي است كه متخصصان با هدف توليد، تعميق، تقويت دانش تخصصي، نظريه پردازي و آزادانديشي آن را به وجود مي‌آورند. بي‌ترديد اين هدف در ساختارهاي رسمي و نهادهاي مرسوم به ديوان‌‌سالار كه از نوعي تصلب برخوردار هستند، قابل تحقق نمي‌باشد. بسياري از محققان در دوره معاصر با پي بردن به اين كاستي‌ها، همفكران خود را در بيرون از ساختار جستجو كرده تا با هم افزايي و همفكري راه‌هاي دستيابي به توليد انديشه را فراهم و با تبادل افكار زمينه پيدايش گروه‌هاي علمي را ايجاد نمايند. در همين راستا متخصصان، به منظور آموزش و انجام ساير فعاليت‌هاي علمي جمعيت‌هايي را به وجود آوردند تا گروه‌هاي علمي خود‌جوش با دغدغه تخصصي براي مساعدت به باروري دانش‌هاي تخصصي و ايجاد شبكه‌هاي ارتباطات علمي و پژوهشي در امور علمي ايجاد گردد.
وجهة بي‌طرفانة اين نهادهاي علمي موجب شده است تا موقعيت ويژه و منحصر‌به ‌فردي به عنوان "شاهراه ارتباطي" كسب كنند و حلقة اتصال دانشگاهها، بخش توليد، بخش تجارت، بخش خدمات و دولت باشند.اين موقعيت ويژه كاركردهاي مهمي را براي انجمنها به وجود آورده است كه در جاي خود قابل توجه مي‌باشد.
تاريخچه
تاريخچه انجمن‌هاي علمي در ايران به قبل از سال 1340 بر مي‌گردد. در اين دوره به علت وجود تعداد اندك متخصصان در يك رشته، فعاليت‌ها فقط شامل نشست چند متخصص بود. در اين دوره انجمن‌هايي نيز وجود داشتند كه علاوه بر كارهاي صنفي در كارهاي علمي نيز فعاليت داشتند و نشرياتي نيز منتشر مي‌كردند كه از ميان آنها مي‌توان جامعة شيميدان‌هاي ايران، كانون مهندسين ايران، مجمع وكلاي دادگستري و انجمن ماماهاي ايران را نام برد. از سال 1340 نقش وزارت علوم در تشكيل انجمن‌هاي علمي محسوس‌تر شد و اكثر انجمن‌ها با كمك اين وزارت تشكيل گرديد. اين امر ناشي از آگاهي از نقشي بود كه انجمن‌ها مي‌توانستند در پيشبرد علم داشته باشند. در اين مدت انجمن‌هايي مانند رياضي، مديريت، حسابداري و روان‌شناسي تأسيس شدند. در سال 1349 با پيشنهاد وزارت علوم و آموزش عالي طرح تشكيل انجمن‌هاي علمي ايران به تصويب شوراي هماهنگي دانشگاه‌ها رسيد و تا سال 1357 انجمن‌هاي علمي در گروه‌هاي علوم پزشكي، علوم پايه، كشاورزي، فني و مهندسي، و علوم انساني به تعداد 78 انجمن رسيد. در سال 1353 اساسنامه شوراي ملي انجمن‌هاي علمي ايران به منظور هماهنگي امور انجمن‌ها به تصويب رسيد و اولين هيئت مديره اين شورا انتخاب شد.
بعد از پيروزي انقلاب اسلامي و در سال 1362 فعاليت شورا مجدداً آغاز و هيئت مديره شورا انتخاب شد. در اين سال مسئوليت انجمن‌ها و مجامع علمي كشور به وزارت فرهنگ و آموزش عالي واگذار و دفتر همكاري‌هاي علمي و بين‌المللي زير نظر معاونت پژوهشي عهده‌دار امور مربوط به انجمن‌ها گرديد
دوره اخير انجمن¬هاي علمي در ايران از سال 1370 شروع مي‌شود. اين دوره با مصوبه شماره دويست و شصت و دو مورخ 7/8/70 شوراي عالي انقلاب فرهنگي شروع مي‌شود كه به موجب آن، كار صدور مجوز تأسيس وتجديد پروانه و نظارت بر حسن انجام كار آنها بر حسب مورد بر عهده وزارت‌خانه‌هاي فرهنگ و آموزش عالي، بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و فرهنگ و ارشاد اسلامي سپرده شده است و صدور مجوز تأسيس انجمن‌هاي علمي ايران توسط كميسيون انجمن‌هاي علمي ايران صادر مي‌گردد.
بايد اذعان كرد كه در سال‌هاي پس از انقلاب اسلامي، انجمن‌هاي علمي در كشور نتوانسته‌اند كاركردهايي در حد قابل قبول ايفا كنند. دلايلي عمده‌اي همچون، ديدگاه سياست‌گذاران كشور در دولتي كردن بيش از حد مراكز علمي، ضعف زيرساخت‌هاي علمي و اقتصادي، فقدان سياست علمي مشخص، اشتغالات فراوان اعضاي هيئت‌ علمي دانشگاه‌ها، تشريفات اداري دست و پاگير براي اعطاي مجوز و ثبت انجمن‌ها، كم بودن تعداد دانشمندان و صاحب‌نظران رشته‌هاي مختلف علمي، بي‌توجهي به نقش انجمن‌ها و عدم ارتباط با انجمن‌ها در زمينة آموزش و پژوهش را مي‌توان در عدم موفقيت انجمن‌ها بر شمرد.?
انجمن‌هاي علمي حوزه
بعد از طرح درخواست‌هايي مبني بر تشكيل انجمن علمي در حوزه در آغاز دهه80، شوراي عالي حوزه‌هاي علميه بر اساس مصوبه شماره428 مورخه 4/11/1382 اقدام به تأسيس كميسيون انجمن‌ها و قطب‌هاي علمي در معاونت پژوهشي حوزه‌هاي علميه نمود تا به امور انجمن‌ها بپردازد و درتاريخ 4/11/1382 دبيرخانه‌اي با عنوان دبيرخانه انجمن‌هاي علمي حوزه در معاونت، تأسيس گرديد كه سامان بخشي انجمن‌ها را بر عهده دارد. بر اساس ماده 9 اساس نامه شوراي اعطاي مجوزها و امتيازهاي علمي، انجمن‌هاي علمي حوزه با اهداف ذيل تشكيل مي‌گردند:
تعميق و توسعه مباحث تخصصي؛ تقويت و گسترش نظريه‌پردازي، پرسش¬گري، آزادانديشي، نقد و مناظره مبتني بر آموزه‌هاي اسلامي؛ ارتقاء شأن و منزلت علمي و معنوي پژوهشگران و استادان؛ بهره‌برداري بهينه از ظرفيت‌هاي تخصصي موجود؛ تقويت ارتباط ميان عالمان برجسته و فضلاي حوزه؛ صيانت از سنت حوزوي؛ شناسايي استعدادها و ذخاير حوزه.
اينك كه هشت سال از اين از مصوبه مي‌گذرد، 15 انجمن علمي با نام انجمن اديان و مذاهب، اقتصاد اسلامي، تاريخ پژوهان، تعليم و تربيت اسلامي، روان شناسي اسلامي، قرآن پژوهي، قلم، كلام اسلامي، مديريت اسلامي، مطالعات سياسي، معرفت شناسي، مهدويت، حديث، مطالعات اجتماعي و فقه در حوزه علميه قم مجوز گرفته و تا كنون توفيق داشته‌اند تا در فرآيندي آرام گفتگوي عالمانه ميانه متخصصان را سامان بخشند و در همين راستا موفق به دستاوردهاي زير شدند:
برگزاري بيش از 1000 نشست علمي تخصصي، 10 همايش تخصصي ملي و بين المللي، برگزاري 50 جلسه نقد نظريه و كتاب، نكوداشت و تجليل از 20 شخصيت علمي پيشكسوت، چاپ و نشرحدود 500 مجلد كتاب تخصصي، جذب بيش از 2500 متخصص در انجمن‌ها، برگزاري 60 مجمع عمومي با حضور بيش از 44000 نفر از اعضاي پيوسته، برگزاري 45 مجمع عمومي براي انتخاب اعضاي هيأت مديره و بازرسان 11 انجمن كه در آن بيش از 230 نفر به عضويت هيأت مديره و بازرس انجمن‌ها انتخاب گرديده‌اند.
اينك به معرفي دبيرخانه اين انجمن‌ها و خود آنها به تفصيل مي‌پردازيم:
دبيرخانه و ساختار تشكيلاتي
دبيرخانه انجمن‌هاي علمي حوزه به عنوان بخش ستادي، يكي از زير مجموعه¬هاي وابسته به معاونت پژوهش حوزه‌هاي علميه مي‌باشد كه به منظور تشكيل، توسعه و حمايت از انجمن‌هاي علمي حوزوي تشكيل ‌گرديد.
دبيرخانه‌انجمن‌هاي علمي حوزه به لحاظ تشكيلاتي داراي ساختار ذيل مي‌باشد:
مسئول دبيرخانه؛ شوراي اداري؛ شوراي برنامه‌ريزي؛ دفتر دبيرخانه؛ واحد ارتباطات و همكاري‌هاي علمي؛ واحد اطلاع رساني؛ واحد نظارت و برنامه‌ريزي و واحد پشتيباني و امور عمومي.
"زمينه‌سازي و اقدام براي تأسيس، تقويت و توسعه انجمن‌هاي علمي حوزه" مأموريت اصلي مسئول دبيرخانه انجمن‌هاي علمي حوزه مي‌باشد كه هم اكنون به عهده حجت الاسلام دكتر محسن مهاجرنيا مي‌باشد.
برنامه‌ريزي و اقدام در راستاي تأسيس، تقويت و توسعة انجمن‌ها؛ پي‌گيري مصوبات و انجام مأموريت‌هاي ابلاغي شوراي عالي و مديريت حوزه علميه قم؛ هماهنگي برگزاري جلسات كميسيون، پي‌گيري مصوبات آن و انجام كارشناسي‌هاي لازم؛ پشتيباني مادي و معنوي از انجمن‌ها؛ نظارت بر عملكرد انجمن‌ها و ارزيابي كارشناسانه فعاليت آن‌ها؛ پيشنهاد برنامه، بودجه و نيروي انساني مورد نياز؛ زمينه‌سازي براي گسترش و تقويت ارتباط و تعامل انجمن‌ها با مراكز علمي و اجرايي؛ اطلاع‌رساني از وضعيت و عملكرد انجمن‌ها؛ تهيه و پيشنهاد ضوابط و مقررات مربوط به انجمن‌ها و پي‌گيري تصويب آن‌ها؛ تهيه دستورالعمل‌ها و ضوابط اجرايي دبيرخانه؛ تهيه و ارايه گزارش‌هاي دوره‌اي از فعاليت انجمن‌ها؛ از جمله وظايف و اختيارات مسؤل دبيرخانه مي‌باشد.
دبيرخانه انجمن‌هاي علمي حوزه با توجه به 7 سال تجربه فعاليت انجمني و نيز با استفاده از نظرات كارشناسان و متخصصين انجمن‌هاي علمي حوزه، موفق گرديد، سند چشم انداز بيست ساله را تدوين نمايد.
انجمن‌هاي علمي حوزه در چشم‌انداز بيست ساله: "نهادي است پيشرو و هدايت¬گر در آزاد انديشي و توليد علوم ديني در حوزه علوم اسلامي و انساني با هويت مكتبي و الهام بخش در روابط و مناسبات علمي جهان اسلام و با تعامل سازنده و مؤثر در مجامع و مراكز علمي جهان."
انجمن‌هاي علمي حوزه در افق اين چشم‌انداز چنين ويژگي‌هايي خواهند داشت:
مرجعيت علمي جهان اسلام، در دانش‌هاو رشته‌هاي مربوط؛ بازسازي علوم اسلامي انساني و جهت¬دهي به آن بر اساس قرآن و سنت با توسعه مباحث ميان رشته¬ايي؛ برخوردار از پايگاه علمي حوزوي مقبول و نقش‌ بي‌بديل در تعميق و توسعه علوم اسلامي و انساني با تحفظ بر صيانت از سنت‌هاي انديشگي حوزوي؛ نهاد برتر، شناخته شده و آزاد انديش با شاخصه علمي و معاونت در توليد دانش در ساحت‌هاي مناظره، نقد، نوآوري و نظريه‌پردازي؛ برخوردار از پژوهشگران نوانديش و دانشمندان توانمند پر شمار و داراي منزلت علمي و معنوي با ظرفيت برتر در محقق پروري؛ توانايي بهره‌برداري از ظرفيت‌هاي تخصصي موجود؛ نقش سازنده در ايجاد ارتباط، تعامل و رقابت علمي سالم ميان عالمان و پژوهشگران و مراكز علمي در سطح داخل وخارج حوزه؛ نقش الگويي الهام بخش، فعال و مؤثر در جهان اسلام.
* انجمن‌ نهادي علمي است كه متخصصان با هدف توليد، تعميق، تقويت دانش تخصصي، نظريه پردازي و آزادانديشي آن را به وجود مي‌آورند
* بايد اذعان كرد كه در سال‌هاي پس از انقلاب اسلامي، انجمن‌هاي علمي در كشور نتوانسته‌اند كاركردهايي در حد قابل قبول ارائه نمايند
* اينك كه هشت سال از آغاز فعاليت انجمن‌هاي علمي در حوزه مي‌گذرد، 15 انجمن علمي در حوزه علميه قم مجوز گرفته و فعال مي‌باشند و توفيق داشته‌اند تا در فرآيندي آرام گفتگوي عالمانه ميانه متخصصان را سامان بخشند

يکشنبه|ا|30|ا|بهمن|ا|1390

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جمهوري اسلامي]

[مشاهده در: www.jomhourieslami.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 279]