درس هايي كه بايد از زلزله بم بگيريم جلوگيري از ساخت وساز در حريم گسل ها

واضح آرشیو وب فارسی:ايرنا: درس هايي كه بايد از زلزله بم بگيريم جلوگيري از ساخت وساز در حريم گسل ها
اين مساله كه در نزديكي گسل شهرك سازي و زندگي آيا منطقي و ايمن است يا نه، هنوز بحث محافل تخصصي است. شايد اين يكي از مهم ترين درس هايي باشد كه بايد از زلزله بم مي گرفتيم، كه ظاهراً نگرفته ايم. پهنه گسل بم و منطقه پيراموني آن به ويژه در سوي فراديواره گسل بم، متحمل بيشترين تخريب در جريان زمين لرزه 1382 بم شد. به هر حال به نظر مي رسد هنوز مساله حريم گسل فعال در كشور ما جدي نيست. بعضي با استناد به برخي ساختمان ها در نزديكي گسل هاي زمين لرزه يي كه پس از زلزله هاي مهم نظير منجيل، ايزميت، نورت ريج و... و رخداد گسل زمين لرزه يي سالم مانده اند، يا اين مساله كه در نزديكي گسل نوع حركت هاي شديد زمين با مناطق دور از گسل متفاوت است، معتقدند با طراحي هاي متفاوت مي توان ساختمان مقاوم ساخت. به اين ترتيب بعضي افراد در اصل موضوع تشكيك مي كنند. به هر حال مي توان در بدترين شرايط ساختمان يا تاسيساتي ساخت كه در مقابل شديدترين زلزله ها مقاوم باشند. ولي آيا اين شرايط ويژه را- با كاربرد فناوري هاي ويژه و بسيار پرهزينه - مي توان در ساخت و ساز معمول و زندگي عادي مردم و توسعه شهرها و حاشيه آنها نيز رعايت كرد؟ با طرح اين مباحث مي توان براي دادن مجوز به ساخت و ساز روي گسل هاي فعال حجت گرفت؟ در محدوده گسل هاي فعال احتمال حركت هاي شديد زمين بيشتر است و علاوه بر آن احتمال گسيختگي مستقيم هم وجود دارد. تجربه زمين لرزه بم نشان داد در بخش شرقي شهر بم و در محدوده نزديك تر به گسل، تلفات و خسارت شديدتر بود. نبايد اصل قضيه را زير سوال ببريم. حريم گسل يك واقعيت است و مساله به نحوي جدي است كه در ايالات متحده قانوني به نام اي-پي اكت (به نام يك سناتور امريكايي، آلكوئيست پريولو، كه متخصص زمين شناس بود و قانون حريم گسل را از سناي امريكا گذراند) براي همين مساله تدوين شده و اجرا مي شود.

هر چقدر مساله اقتصادي و قيمت زمين در شمال شهرهاي تهران و تبريز توجيه گر ادامه ساخت و سازهاي خطرناك در حريم گسل هاي فعال در اين نواحي باشد، اما نبايد در قبال اين موضوع -لااقل با طرح مباحث علمي- كوتاه آمد. بايد اهميت حياتي اين مساله را همواره گوشزد كرد.

تلاش همه جانبه براي پيش بيني زلزله

زلزله بم زمين لرزه يي بود كه چند پيش لرزه داشت. اما چرا با وجود اين پيش لرزه ها امكان پيش بيني زلزله اصلي وجود نداشت؟ شايد زلزله مهيب بم بايد اتفاق مي افتاد تا تلاش هايي به صورت تاسيس مركزهاي پژوهشي در دانشگاه ها و پژوهشگاه ها و سازمان هاي پژوهشي كشور براي پيش بيني زلزله آغاز شود. رخداد زلزله هاي كوچك تا متوسط توجه خاص متخصصان را به زلزله هاي مهم و احتمال زلزله خيزي در نواحي با پتانسيل بالاي رخداد لرزه يي بر انگيخته است. از سوي ديگر بعضي از فيزيكدان ها به اهميت پديده هاي نجومي كيهاني و آب و هواشناختي- نظير دوره هاي خشكسالي و ترسالي مهم- و رابطه احتمالي آنها با رخدادهاي زمين لرزه باور دارند. حتي تغييرات مهم آب و هوا شناختي و پديده هايي نظير خورشيدگرفتگي و ماه گرفتگي را از اتفاقاتي مي دانند كه مي توان در پي آن رخداد زلزله هاي متوسط تا شديد را در نقاط مختلف زمين دنبال كرد. از سوي ديگر در چند سال اخير اهميت ابرها و تغييرات آنها در تعيين مكان رخداد زلزله هاي شديد مورد توجه گروهي از فيزيكدانان و متخصصان آب و هواشناسي بوده است. آنچه پيش يابي تعييني و قطعي را تاكنون ناممكن ساخته، در دسترس نبودن تمامي اين شواهد و رخدادها و امكان ناپذير بودن مدل سازي با عدم قطعيت كم بوده است. به هر حال، لزوم بررسي هاي بيشتر در چنين زمينه هايي حس مي شود چرا كه به هر حال بعضي رابطه ها بين پديده هاي فيزيكي در زمين ديده شده است. آنچه به عنوان دستاورد بشر قابل طرح است پيش يابي احتمالي رخداد زلزله بر اساس آنومالي هاي ياد شده است. هم اكنون رصد چنين آنومالي هايي ادامه دارد.

ہ معاون پژوهشگاه زلزله شناسي و رئيس مركز پيش بيني زلزله

مهدي زارع*
پنجشنبه 5 دي 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: ايرنا]

[مشاهده در: www.irna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 204]