ليپوزوم.ها

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: ليپوزوم.ها

لیپوزوم.ها وزیکول.های میکروسکوپی شامل دو لایه.ی فسفولیپیدی هستند که فضای مائی را احاطه می.کنند و اندازه.ی آن.ها بین 30-20 میکرون متغیر است.این وزیکول.ها به دلیل خصوصیات آمفی پاتیک، امکان دارو.رسانی جهت دارو.های هیدروفیل و لیپوفیل را فراهم می نماید.بسیاری از ویژگی.های لیپوزوم.ها، نظیر سمیت ذاتی پایین، زیست تجزیه پذیری و فقدان ایمونوژنیسیته، سبب شده است که به عنوان یک سیستم دارو.رسانی مورد.توجه واقع شوند.

آیا می.دانید لیپوزوم.ها با وجود ساختار ساده.اشان دارای چه کاربرد.های مهمی هستند؟

لیپوزوم.ها درواقع وزیکول.های لیپیدی ساده.ای هستند که از مولکول.های فسفولیپیدی تشکیل شده.اند و شامل یک هسته.ی آبی هستند که در میان یک یا تعداد بیشتری لایه.ی فسفولیپیدي احاطه شده است.

مولکول.های فسفولیپیدی - که از گروه چربی.ها هستند - از دو بخش «آب.دوست» (Hydrophilic) و آب.گریز (Hydrophobic) تشکیل شده.اند:

• دم: یک ساختار غیرقطبی بلند و آب.گریز، متشکل از دو زنجیره.ی هيدروكربنی.. (Hydrocarbon) (یک رنجیره.ی اشباع و یک زنجیره.ی غیراشباع)

• سر: ساختار قطبی و آب.دوست (متشکل از گروه گلیسرول، گروه فسفات و گروه کولین)
بدین.ترتیب فسفولیپید...ها دارای انتهای قطبی و غیرقطبی هستند.

در.صورتی.که فسفولیپیدها را در آب پخش کنیم، به.سرعت به یکدیگر متصل شده و به.صورت غشایی دو.لایه درمي.آيند؛ هر کدام از اين.ها شامل دو لایه.ی صفحه.ای لیپیدی است که سطوح غیرقطبی (آب.گریز) آن در تماس با یکدیگر و سطوح قطبی (آب.دوست) در تماس با محیط آبی هستند.

غشاها قسمت.هایی آبی را – به.همان صورتی که غشای سلول فضای داخلی سلول را احاطه می.کند - دربرگرفته و ساختاری کره.مانند ایجاد می.کنند.
این بدان علت است که یک.سر هر.کدام از مولکول.ها، محلول در آب است، درحالی.که سر دیگر در آب نامحلول است. در واقع این غشای دولایه اساساً همان غشای سلول است که فاقد قسمت.های پروتیینی است. لیپوزوم.ها معمولاً برای مطالعه.ي خصوصیات لیپید.های دولایه استفاده می.شوند. ویژگی لیپوزوم.ها با تکنیک.های متفاوتی نظیر پراش پرتو ایکس شناخته شده است.

کشف لیپوزوم.ها بر این واقعیت مبتنی بود که با مخلوط کردن لیپید.ها و دارو.ها و تکان دادن سریع مخلوط به.دست آمده توسط دستگاه.های تکان.دهنده.ی فراصوت، قرص.های بسیار ریزی از قطره.هاي بسیار کوچک چربی به.دست آمد که در آن، لایه.های داروی محلول در آب بین لایه.های چربی قرار گرفته بودند. هدف آن بود که با تزریق لیپوزوم.ها به درون دستگاه گردش خون، آن.ها توسط سلول.های توموری انتخاب و جذب شوند؛ به.دنبال شکسته شدن در محل سلول.های توموری روی سلول.های سرطانی پاشیده شده و آن.ها را - بی.آن.که به سلول.های سالم بدن آسیبی وارد سازند - نابود کنند.

پژوهشگران تلاش کرده.اند با استفاده از لیپوزوم.های حامل داروی ضد.تومور که از دید سلول.هاي مهاجم سیستم ایمنی فرد مبتلا در امان باشد محموله.ی دارویی كشتن سلول را بر روی تومور.های سرطانی بریزند. آزمایش...های. صورت گرفته با این لیپوزوم.ها در حیوانات مبتلا به سرطان، موفقیت.امیز بوده است. طبیعتاً در صورت موفقیت. کاربرد این لیپوزوم.ها در سرطان.های انسانی، گام بلندی در راه درمان سرطان برداشته شده عوارض شیمی درمانی سرطان کاهش خواهد. یافت.

لیپوزوم.ها برای اولین بار در سال 1340 (1961 ميلادي) توسط دكتر «الك بنقام» (Alec D. Bangham FRS) – که روی فسفولیپید.ها و لخته شدن خون مطالعه کرده بود - در انگلستان تولید شد.
برخي از دلايل اصلي كه اساس کاربرد.های وسیع ليپوزوم.ها را در پژوهش.هاي درمانی و زیستی پی.ریزی کرده است به.شرح ذيل است:

• تشابه ساختمان.های دو.لایه.ی لیپوزوم با غشای سلول و توانایی محدود.سازی مواد آب.گریز و آب.دوست به.وسیله.ی آن.ها.
• ليپوزوم.ها مي..توانند دارو.ها را به محل مورد نظر در بدن برسانند و نيز مانع از رسيدن آن..ها به قسمت.هاي حساس بدن شوند كه آن دارو براي.شان سمي است.
• ليپوزوم.ها مي..توانند به.عنوان منبع ذخيره عمل كرده و ماده.ي به.دام افتاده درون.شان را به.آرامي و طي زمان مشخص آزاد نمايند؛ بدين.طريق در بازه.ي زماني معين، ميزان دارو را در جريان خون كنترل كنند.
• دارو.هايي كه درون ليپوزوم.ها جاسازي مي.شوند – به.ويژه آن.هايي كه در قسمت آبي دروني به.دام مي.افتند - از تأثير فاكتور.هاي مضري كه در بدن ميزبان وجود دارد در.امان مي.مانند؛ اين امر موجب مي.شود بيمار از تأثيرهاي مضر دارو در.امان باشد.
• لیپوزوم.ها مي..توانند با تأثيرهاي متقابلي كه به شيوه.هاي مختلف روي سلول.ها.ي هدف دارند به ورود دارو.هايي كه در حالت آزاد قادر نيستند به سلول داخل شوند كمك كنند.• ليپوزوم.ها باعث افزايش اثر دارو مي.شوند.
البته باید توجه داشت که ساختار لیپوزوم.ها محدودیت.های خاص خود را دارد که توضیح آن از این بحث خارج است.

لیپوزوم.ها دارای حالت پویا (دینامیک)اند و با توجه به نوع بار، اندازه و ... ساختار.های مختلفی به خود می.گیرند. در.واقع ليپوزوم.ها داراي ساختار.هاي متفاوتي هستند و به.تناسب ساختارشان عملكرد.هاي ويژه.اي دارند.
مثلاً به.عنوان ابزار.های بیوشیمیایی و بیوفیزیکی استفاده.های بسیاری دارند. براي مثال:
- به.عنوان ناقلی برای رساندن مواد محلول در آب و هم.چنین مواد محلول در چربی به سلول هدف
- به.عنوان «كمك.كننده.ي ايمونولوژيكي» (Immunological Adjutants)
- به..عنوان پیش.ماده برای مطالعه.ی ویژگی.های غشا.

لیپوزوم.ها برای رساندن واکسن.ها، آنزیم.ها یا دارو.ها (مثل انسولین و دارو.های ضد.سرطانی) به بدن استفاده می.شوند. وقتی لیپوزوم.ها برای رساندن دارو.ها به.کار می.روند از سلول.های سالم دربرابر سمیت دارو.ها حفاظت كرده و از تمرکز دارو.ها در بافت.های آسیب.پذیر (مثل کبد و کلیه) جلوگیری می.نمايند. استفاده از این روش، تأثیرهايی نظير حالت تهوع، خستگی و کوفتگی و ریزش مو را کاهش داده و یا حذف می.کند. لیپوزوم.ها به.خصوص در درمان بیماری.هایی مؤثرند که روی فاگوسیت.کننده.های دستگاه ایمنی تأثیر می.گذارند. این امر به این علت است که لیپوزوم.ها تمایل دارند در فاگوسیت.هایی که آن.ها را به.عنوان مهاجم خارجی تشخیص داده.اند تجمع یابند. لیپوزوم.ها هم.چنین در ژن.تراپي اهميت ويژه.اي دارند و به.طور آزمایشی برای حمل. ژن..های نرمال به داخل سلول.ها به.منظور جایگزینی ژن.های ناقص، معیوب و بیماری.زا به.کار برده .شده.اند؛ بدين.صورت كه از طریق لیپوزوم.ها می.توان «دي.ان.اي» (DNA) را تقریباً به.طور اختصاصی به بافتی ویژه از بدن انتقال داد.

لیپوزوم.ها گاهی اوقات در لوازم آرایشی نیز استفاده می.شوند. (مثلاً در یک سری کرم.های بهداشتی، برای مثال در نوعی کرم پوست از لیپوزوم استفاده شده است؛ کرم حاوی لیپوزوم ویتامین سي (Vitamic C) نمونه.ای از این محصولات است.
نمونه.اي از نحوه.ی عملکرد این.ها به صورت زير است:
مواد (مثلاً دارو هاي) محلول در آب، به محلول مائی.ای اضافه می.شوند که بین توده و تجمع سر.های آب.گریز به دام افتاده است. مواد محلول در چربی در لایه.ی فسفولیپیدی جا داده. می.شوند. . ( خصوصیات فیزیکی لیپوزوم.ها از طرفی به نوع
محصورسازی نیز ارتباط پیدا می.کند. هنگامی که دارو.های محلول درآب در لیپوزوم.ها محصور می.شوند، تغییری در خصوصیات فیزیکی لیپوزوم ایجاد نمی.کنند و تأثیر متقابلی بین دارو و لیپوزوم وجود ندارد؛ ولی هنگامی.که دارو.های چربي.دوست (Lipophilic) در غشای لیپوزوم قرار می.گیرند ، در خواص فیزیکی آن.ها مانند «تی سی» (TC) (دمایی را که در آن زنجیره.های لیپوزوم از حالت منظم جامد به حالت نا منظم بلور مایع تبدیل می.شود، دمای تغییر فاز می گویند (..تی سی..)؛ که با افزایش آزادی زنجیره.های در چرخش و افزایش سطح غشا به ازای هر مولکول، همراه می.باشد.) تغییرات قابل ملاحظه.ای ایجاد.می کنند.) پس از قرار.دادن مواد (مثلاً دارو) مورد.نظر درون لیپوزوم.ها، روی سطح آن.ها مولکول.های پادتن ویژه قرار. داده. می شود که بافت یا اندام مورد.نظر را شناسایی کند و به آن ملحق شده و مواد دارویی را در آن سلول.ها آزاد. کند

سیستم.های دارو.رسانی عبارتند از رساندن دارو در زمان معین و با دوز کنترل.شده،به اهداف دارویی خاص در بدن.این کار به نحو چشم.گیری ایمن.تر، و بسیار مؤثرتر از پخش دارو در تمام بدن است.یکی از مشکلاتی که وجود دارد این است که این اهداف در بدن ممکن است بسیار کوچک و پراکنده باشند.استفاده.ی بهتر از دارو.رسانی می.تواند اجازه.ی استفاده از روش.های جدید درمانی را بدهد و مثلاً استفاده از دارو.هایی که غیر از مورد مصرف آن، بسیار سمی باشند.سیستم.های دارو.رسانی برای اینکه قادر به رساندن دوز مورد.نیاز دارو در زمان معین به سطح هدف باشند،از سیستم.های طراحی.شده.ی نانومتری فعال یا غیرفعال استفاده می.کنند. وسایل نانومتری نیز ممکن است به صورت دقیقی قادر به رساندن مواد به سلول.ها می.باشند.

پایداری و ذخیره سازی ليپوزوم.ها:

1.پایدای شیمیایی لیپید.ها ( به طور کلی فسفولیپید.های اشباع.شده در مقایسه با فسفولیپید.های غیراشباع،کمتر در معرض تخریب و اکسیداسیون قرار می.گیرند و لیپوزوم.های پایدارتری ایجاد.می کنند. کلسترول در کاهش پایداری لیپوزوم.ها نقش دارد.
2.پایداری اندازه.ی لیپوزوم
3.پایداری ساختماني
4.نگهداری محتویات محصورشده
5.تأثیرات مایعات بیولوژیکی بر نفوذ پذیری لیپوزوم.ها

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 628]