افسانه ديوانگي

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: افسانه ديوانگي
نقاشي- ترجمه - زهرا صابري:
ونسان ونگوگ (1890-1853) هنرمند صاحب نام كه آثار وي، به‌ويژه تابلوي «گل‌هاي آفتابگردان» از شهرتي جهاني برخوردار است، نقاشي است هلندي كه گفته مي‌شود در كنار نبوغ سرشار هنري در برهه‌هايي از عمر خويش به بيماري‌هاي عصبي و اختلالات رواني مبتلا شده ؛ به‌ويژه كه وي قسمتي از گوش خود را بريده و در پايان نيز خودكشي كرده است.

موزه البرتيناي شهر وين در اتريش كه از چندي پيش ميزبان نمايشگاهي بزرگ از آثار نقاشي اين هنرمند جهاني است مي‌كوشد با اثبات اين موضوع كه آثار جسورانه ونگوگ با تسلط و هوشياري كامل خلق شده‌اند، افسانه ديوانگي اين نقاش را پايان ببخشد.

در همين رابطه مطلب پيش رو را كه با عنوان «ونسان ونگوگ نقاش، ديوانه نبود!» از روزنامه آلماني «ولت» ترجمه شده است از نظر مي‌گذرانيم:

اوايل آوريل سال 1888 ونسان ونگوگ كه باز تمامي پولش را صرف خريد وسايل نقاشي كرده است با نگراني به برادرش تئو چنين مي‌نويسد:« اگر تا يك ماه يا 14روز ديگر نتوانستي پولي تهيه كني به من خبر بده تا طراحي كنم.» ونسان ونگوگ كه به شدت نگران روزهاي پيش‌رو است به حمايت‌هاي مالي برادرش نياز دارد چرا كه تمامي پول خود را در خريد وسايل مورد نياز براي كشيدن سري تابلوهاي باغ ميوه خرج كرده است. رنگ و بوم بسيار گران است و بسياري از نقاشي‌هاي پيشين او نيز هنوز فروخته نشده نزد برادرش باقي مانده است. آن‌روزها هيچ‌كس سراغي از هنر او نمي‌گرفت در حالي‌كه امروزه نمايشگاه‌هاي آثار ونگوگ همواره يكي از گرانترين و در عين حال تاثيرگذار‌ترين نمايشگاه‌هاي جهان است. ونگوگ در دوران حيات خويش جزو طبقه كارگر به شمار مي‌رفت.

طراحي حيرت انگيز

كارشناسان معتقدند هر چند كه ونسان ونگوگ در طول حيات خويش از شرايط مالي مساعدي برخوردار نبوده است با اين حال نمي‌توان گفت كه طراحي‌هاي وي از روي اجبار و در حقيقت به‌منظور صرفه‌جويي در خريد لوازم نقاشي خلق شده‌اند چرا كه وي در خلق آثار خويش هيچگاه بدون هدف، مداد، قلم ني و يا گچ به دست نگرفته است. به گفته «كلاوس البرشت اشرودر» مدير موزه البرتيناي وين كه موزه وي يكي از بزرگترين موزه‌هاي گرافيك جهان است، طراحي‌هاي ونگوگ نقطه ثقل آثار نقاشي و به عبارت بهتر مجموعه آثار او محسوب مي‌شود. گفتني است در نمايشگاه وين براي نخستين بار در جهان آثار خلق شده روي كاغذ اين هنرمند نيز در شرايطي يكسان در كنار تابلوي‌هاي نقاشي او قرار داده شده است.

امروزه از ونسان ونگوگ به‌عنوان استاد مسلم استفاده از رنگ مايه‌هاي بسيار تند ياد مي‌شود. در حقيقت وي مي‌كوشيد با بهره گيري از رنگ‌هاي تند در آثار خويش، تفاوت و تكامل را در موازات يكديگر قرار داده و به «تمايزي تكميلي» دست يابد. بهترين مثال در اين زمينه تابلويي است كه وي از گل‌هاي گندم آبي رنگ در مزارع نارنجي رنگ گندم كشيده است. هنگام چينش آثار ونگوگ در موزه البرتينا تلاش شده است نقاشي مشهور گل‌هاي گندم به‌عنوان نقطه مقابل تئوري «وجود رابطه متقابل ميان نقاشي و طراحي» قرار گيرد. در حقيقت هنگام تماشاي آثار به نمايش درآمده در اين نمايشگاه اين تصور در ذهن بيننده ايجاد مي‌شود كه اين نقاش دگرگوني‌هاي عظيم هنري را با قلم ني آماده كرده و به انجام رسانده است. او در حقيقت بيش از آنكه نقاش باشد يك طراح بي‌نظير بوده است.

ونسان ونگوگ در مارس سال 1886 به پاريس آمده و در كنار برادرش تئو كه در يك گالري نقاشي كار مي‌كند، ساكن مي‌شود. شهر پاريس در آن زمان به كانون دنياي هنر تبديل شده بود. ونسان ونگوگ پس از اقامت در پاريس و برقراري رابطه دوستي با «هنري تولوز- لوترك» نقاش و گرافيست فرانسوي( -1901 1864 ) به همراه او و ديگر دوستان نقاشش در كافه «مونت مارت» پاريس به بحث و گفت‌وگو پيرامون تئوري‌هاي رنگي سبك پست امپرسيونيسم مي‌پرداخت. ونگوگ 33 ساله كه تازه چند سالي است هنرمند شده در آثاري كه روي كاغذ خلق مي‌كند مي‌كوشد با بهره‌گيري از مجموعه خطوط، صحنه‌هاي رمانتيك و غم زده روستاييان را به تصوير بكشد.

اين در حالي است كه سبك به كار رفته در نقاشي‌هاي رنگ روغن او بر عكس قديمي به‌نظر مي‌رسد. پاريس در آن سال‌ها تا مدت‌ها تحت تسلط طريقه «بازي با رنگ» سبك امپرسيونيسم قرار داشت. پالت نقاشي ونگوگ نيز در واكنش به اين روند روشن‌تر از قبل مي‌شود به‌طوري‌كه او در خلق تابلوهايي چون «گلداني از گل‌هاي گندم آبي» يكباره رنگ قرمز جيغ را در كنار رنگ‌هاي تند ديگري چون آبي و سبز بر بوم نقاشي‌اش مي‌مالد؛ اين رنگ‌ها بعد‌ها وي را به شهرتي جهاني مي‌رسانند. اما شايد پرسش كنوني اين باشد كه چگونه بايد تمامي اين رنگ‌ها را به درستي روي بوم نقاشي پياده كرد؟

پيروي از پل گوگن

پاسخ اين پرسش را طراحي مي‌دهد. ونگوگ در سال 1888 به آرل در جنوب فرانسه نقل مكان مي‌كند. او در واقع در جست‌وجوي نور روشن جنوب است. خطوط بار ديگر و اين بار قدرتمند‌تر از قبل به نقاشي‌هاي او باز مي‌گردد. ونگوگ در آرل با پيروي از نقاشاني نظير پل گوگن (نقاش فرانسوي( 1903-1848)كه تلاش مي‌كرد با تاكيد بيشتر بر خطوط و سطوح نقاشي به توصيف خوشبينانه بهتري از موتيف‌ها دست يابد، در سبك امپرسيونيسم پيشي مي‌گيرد.

در طول اين سال‌ها ونسان ونگوگ كه در هنر خويش همچنان نيازمند ستيز با طبيعت است، براي خلق آثارش به مزارع اطراف شهر مي‌رود و چون در تابستان هم باد خنكي كه از شمال غرب مي‌وزيد به شدت سه پايه نقاشي او را تكان مي‌داد لذا او مجبور بود براي بيان برخي از افكار و احساسات خويش تنها از كاغذ بهره بگيرد، كه در اين ميان از دل برخي خطوط، طرح‌هاي استادانه‌اي سر بر مي‌آورد، مانند چشم‌انداز صخره‌هاي آهكي كليساي «مونت ماژور» بر دشت، كه در چند كيلومتري شمال آرل واقع شده است. اواسط ژوئن سال 1888 بود كه ونگوگ تابلوي مشهور «درو در گندم‌زار» را يك‌بار به‌عنوان يك نقاشي و بار ديگر به‌عنوان يك طراحي با قلم ني خلق كرد. وي همواره اين اثر را به‌دليل تركيب ريشه دار و عميق مزارع زرد رنگ غلات مورد ستايش قرار مي‌داد. او در نامه‌اي كه در همين رابطه براي برادرش تئو نوشت چنين عنوان كرد كه اين نقاشي – درو در گندم‌زار- «با سليقه» است و بايد در سري آثار طراحي قرار بگيرد. البته منظور ونگوگ از طراحي در اين مورد، زمينه گرافيكي هدفمند روي يك بوم خالي بود.

در اوايل آگوست 1888 مدتي پس از پايان تابلوي «درو در گندم‌زار» ، ونگوگ طرحي از روي آن كشيد و به همراه چند طرح ديگري كه او دوباره از تابلوهاي رنگ روغن جديد خود كشيده بود براي يكي از دوستان هنرمند استراليايي‌اش به نام جان روسل فرستاد. ونگوگ اميدوار بود كه با اين ارسال تبليغاتي حامي ثروتمند خود را به خريد يكي از آثارش تحريك كند. ونگوگ براي خلق اين طرح‌ها از روش ساده و سريعي بهره مي‌گرفت؛ بدين معني كه سطوح يك تابلوي نقاشي به طرحي از خطوط، نقاط و دواير تبديل مي‌شد. اشرودر مدير موزه آلبرتيناي وين مي‌گويد: اين طرح‌ها در حقيقت زمينه آزمايشي آثار ونگوگ را تشكيل مي‌دهند. آزمايش هاي ونگوگ در گرافيك هميشه با تاخير راه خود را در نقاشي‌هاي وي پيدا مي‌كرد. بهترين مثال در اين زمينه كه در موزه آلبرتين نيز به نمايش درآمده است آثاري است كه وي در تابستان 1888 خلق كرده است.

ونگوگ در اين نقاشي‌ها مي‌كوشد روستاي كوچك ساحلي ساينت ماريس را به تصوير بكشد. در طرحي كه ونگوگ بار ديگر از تابلوي نقاشي «قايق‌هاي روي دريا» مي‌كشد همان خطوط مارپيچي پديدار مي‌شوند كه مشخصه اصلي آثار وي را تشكيل مي‌دهند. اين در حالي است كه در خود تابلوي رنگ روغني كه اين طرح از روي آن كشيده شده هنوز اثري از اين فرم هنري خطوط ديده نمي‌شود. به گفته كارشناسان بيشترين نمود خطوط مارپيچ را مي‌توان در آثاري دريافت كه پس از بروز نخستين اختلال عصبي و انتقال ونگوگ به درمانگاه «ساينت ريمي» در آوريل 1889، پديد آمد. براي نمونه مي‌توان به تابلوي مشهور «مزرعه ذرت با سروها» اشاره كرد. خطوط رنگي اين اثر نقاشي كه همچون شعله‌هاي لرزان آتش به‌نظر مي‌رسد هر بيننده‌اي را در اين انديشه فرو مي‌برد كه اين خطوط مار پيچ و لرزان مي‌تواند ناشي از بروز حمله عصبي حين
نقاشي باشد.

هوشياري كامل حين حركت قلم

كارشناسان خطوط موجي شكل و پر انرژي نقاشي‌هايي كه ونگوگ از مناظر «ساينت ريمي» و نيز «اوور – سور- واز» كشيده است را غالبا با استناد به بيماري رو به پيشرفت وي چنين تفسير مي‌كنند كه، اين حركت «عصبي» قلم تنها از انساني بر مي‌آيد كه رواني مختل و دنيايي متزلزل داشته باشد.

نامه‌هاي برادرش تئو نيز كه از نحوه خاص خطوط در آثار ونگوگ ابراز نگراني كرده بود تفاسير كارشناسان را تقويت مي‌كرد. اما با وجود تعابير دقيقي كه از خطوط مواج آثار ونگوگ به‌عنوان سمبلي براي روح منقلب يك هنرمند شده است با اين حال گفته مي‌شود كه ونگوگ نقاشي‌هاي مربوط به زمان بستري بودن در درمانگاه عصبي را در هوشياري و تسلط كامل كشيده است. علاوه بر آن ونگوگ در نامه‌هايي كه به دوست نقاشش برنارد نوشته است با تعمق بر پيشرفت هنري خويش از اهميت پر معني خطوط در نقاشي سخن گفته است. نمايشگاه آثار ونگوگ در موزه البرتيناي وين كه تا هشتم دسامبر2008 (اواسط آذرماه)داير خواهد بود مي‌كوشد با رد افسانه ديوانگي ونگوگ، اين هنرمند صاحب نام، به بحث و گفت‌وگو در اين‌باره بنشيند.

اشرودر مدير موزه البرتينا در اين باره معتقد است:« فرم مارپيچ و مواج خطوط در نقاشي‌هاي ونگوگ را نمي‌توان ناشي از بروز ناگهاني حمله عصبي در وي دانست بلكه آنچه وي را به اين كار وامي‌داشته ناشي از غليان هنر حقيقي از درون وي بوده است.» ونسان ونگوگ در طول دوران حيات خويش كوچكترين تقديري در ازاي خدمات هنري‌اش دريافت نكرد. وي در سال 1890 دو روز پس از شليك گلوله‌اي به سينه خويش چشم از جهان فرو بست. ديري نپاييد كه دنياي هنر ،ونسان ونگوگ را ابتدا به‌عنوان يك نقاش و در نهايت به‌عنوان يك طراح كشف كرد.

welt.de
يکشنبه 26 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 171]