بهبود عرضه انرژي براي 2 ميليارد نفر از مردم جهان‌ اصلاح انرژي روستايي، ضرورت توسعه امروز

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: بهبود عرضه انرژي براي 2 ميليارد نفر از مردم جهان‌ اصلاح انرژي روستايي، ضرورت توسعه امروز
جام جم آنلاين: براساس گزارش مديريتي بانك جهاني حدود 2 ميليارد نفر از مردم به اشكال مدرن انرژي نظير برق و نفت دسترسي ندارند. در اين گزارش ، جزييات مشقت‌بار زندگي اين 2 ميليارد نفر بررسي و راهكارهاي لازم براي قرن آينده پيش‌بيني شده است.

حدود يك سوم كل مصرف انرژي در كشورهاي در حال توسعه از سوزاندن چوب، بقاياي محصولات و فضولات حيواني به دست مي‌آيد. اين گونه سوخت‌هاي زيستي كه بيشتر در مناطق روستايي استفاده مي‌شوند، هم‌اكنون آينده مصرف انرژي در جهان را به خطر انداخته‌اند و سازمان‌هاي بين‌المللي را درصدد اجراي راه‌حل‌هاي عملي براي اصلاح انرژي در اين مناطق واداشته‌اند.

بررسي‌ها نشان داده استفاده از سوخت‌هاي زيستي در كشورهاي در حال توسعه تنها به مناطق روستايي محدود نمي‌شود و مردم فقير در برخي شهرها نيز از سوخت‌هاي زيستي استفاده مي‌كند.

براساس گزارش بانك جهاني سوخت‌هاي زيستي معادل 2 برابر انرژي سالانه زغال‌سنگ چين يا ايالات متحده هستند، هر چند سوخت‌هاي زيستي اين انرژي را به صورت بسيار غيربهينه در اين كشورها و براي مردم فقير فراهم مي‌كنند.

استفاده از اين‌گونه سوخت‌ها در ابتدا موجب مي‌شود مصرف‌كنندگان همچنان در فقر باقي بمانند زيرا گردآوري چوب سوختي و ديگر سوخت‌هاي زيستي وقت‌گير است. در حالي كه اين زمان هدر رفته مي‌تواند براي فعاليت‌هاي توليدي ديگري نظير كشاورزي صرف شود.

مطالعات اخير دانشمندان در نواحي تپه‌هاي نپال نشان داده است حتي در نواحي غني از چوب، گردآوري چوب سوختي بيش از يك ساعت وقت مي‌گيرد و در آن نواحي‌ كه چوب كمتري دارند، اين زمان به 5/2 ساعت در طول روز افزايش مي‌يابد.

علاوه بر آن، نياز است سوخت‌هاي زيستي در حجم عمده‌اي فراهم شوند كه در مقايسه با سوخت‌هايي نظير گاز كه در خانواده‌هاي شهري براي پخت و پز و ديگر نيازهاي روزانه استفاده مي‌‌شوند، از كارآيي پايين‌تري برخوردار هستند.

اين در حالي است كه مردم اين مناطق با بهره‌برداري بي‌رويه از سوخت‌هاي زيستي منابع طبيعي را نيز تخريب و به محيط زيست اطراف خود صدمات جبران‌ناپذيري را وارد مي‌كنند.

به طوري كه در مناطق بياباني كشور خودمان نيز بوته‌كني از بيابان‌هاي اطراف به گسترش بيابان‌زايي براي مردم منطقه و افراد محلي منجر مي‌شود و جريان‌هاي شن‌هاي روان بر اثر نابودي بوته‌ها زندگي مردم اين مناطق را به خطر مي‌اندازد. سوخت‌هاي زيستي همچنين سلامت مردمي را كه از آنها استفاده مي‌كنند، به خطر مي‌اندازد.

آلودگي و سلا‌مت‌

براساس گزارش سازمان بهداشت جهاني، گازهاي متصاعد شده از مصرف سوخت‌هاي زيستي از لحاظ شيميايي خطرناك است و سلامت مردم را تهديد مي‌كند. مطالعات كارشناسان در مناطق روستايي نشان مي‌دهد ميزان دود در اين خانه‌ها از مرز استاندارد سلامتي كه از سوي سازمان بهداشت جهاني تعيين شده، بسيار بالاتر است. البته پخت و پز با سوخت‌هاي زيستي در همه جا باعث ايجاد مشكلات سلامتي نمي‌شود. اما در خانه‌هايي كه تهويه ضعيفي دارند، اين امر مي‌تواند حتي در حد كشيدن سيگار خطرناك باشد.

به عنوان مثال سازمان بهداشت جهاني در مطالعه خود روي 500 كودك زير 5 سال كه از نظر سلامتي در گامبيا معاينه شده‌اند، نشان داد كه كودكاني كه هنگام پخت و پز در كلبه پردود به پشت مادرانشان بسته شده بودند، 6 ‌‌برابر كودكان ديگر در معرض ابتلا به بيماري‌هاي حاد تنفسي قرار داشته‌اند.

همچنين مطالعه روي زناني كه در نپال و هند در معرض دودهاي حاصل از سوخت‌هاي زيستي قرار داشتند، نشان داد ميزان مرگ و مير آنها در اثر بيماري‌هاي مزمن تنفسي مشابه مرداني است كه زياد سيگار مي‌كشيده‌اند.

تخريب محيط زيست‌

استفاده از سوخت‌هاي زيستي به محيط‌ زيست نيز آسيب مي‌رساند. گردآوري چوب سوختي باعث قطع درختان محلي مي‌شود. به اين ترتيب درختان منطقه كم‌كم ناپديد مي‌شوند؛ زيرا براي به دست آوردن چوب بايد به مناطق دور و دورتر بروند.

از سوي ديگر، استفاده از فضولات حيواني و بقاياي گياهان به عنوان سوخت، ميزان كود قابل دسترس براي رشد محصولات را نيز كاهش مي‌دهد. اگرچه در بعضي مناطق مردم محلي براي جلوگيري از اين خسارات تمهيداتي را انديشيده‌اند اما در بسياري از اين مناطق اين سوخت‌ها بهره‌وري پاييني دارد و گردآوري سوخت‌هاي زيستي به منظور تامين انرژي با قطع و الوار كردن درختان و پاكسازي زمين براي كشاورزي همراه است كه اين امر در مناطق درختي موجب جنگل‌زدايي مي‌شود.

به عنوان مثال، در يكي از شهرهاي چين به دنبال قطع درختان مردم خانواده‌هاي فقيرتر به سوخت‌هايي نظير فضولات حيواني و كاه كه كارآيي كمتري دارند، روي آورده‌اند.

علاوه بر آن، خانواده‌هايي كه از انرژي‌هاي مدرن بي‌بهره‌اند، از خدمات متعددي مانند روشنايي برق و يخچال نيز محروم هستند كه با توسعه كشورها بخشي از اين مشكلات در دنياي امروز در حال كاهش است.

براساس گزارش مديريتي بانك جهاني، در 25 سال گذشته در كشورهاي در حال توسعه براي بيش از 3/1 ميليارد نفر از مردم برق‌رساني شده است. هر چند بيشتر اين برق‌رساني‌ها در مناطق شهري رخ داده، اما مناطق روستايي نيز تحت پوشش اين برنامه‌هاي مديريتي و توسعه‌‌اي قرار گرفته‌اند.

اين در حالي است كه كارشناسان معتقدند به منظور حل مشكل بحران انرژي در مناطق روستايي با رشد جمعيتي كه پيش‌بيني مي‌شود در كمتر از 4 دهه جمعيت كشورهاي در حال توسعه كه افزايش بيش از 3 ميليارد نفر خواهد داشت، بايد با سرعت بيشتري پيش رود.

اصلاح الگوهاي مصرف انرژي در مناطق روستايي با تامين احتياجات آنها و انرژي‌هاي جايگزين قابل تغيير است و در كنار اجراي برنامه‌هاي مديريتي آموزش و فرهنگ‌سازي براي كمك و حمايت مردم منطقه محور اصلي پيشرفت برنامه‌هاست.

تجربه نشان داده است كه مردم محلي بي‌شك پس از توجيه در اجراي برنامه‌هاي اصلاحي و زيست‌محيطي همكاري و حمايت لازم را خواهند داشت.

چالش‌هاي پيش‌روي‌

سياست‌هايي كه درباره انرژي و محيط‌زيست اتخاذ مي‌شوند، تماما درباره موضوع توليد و استفاده از اشكال مدرن انرژي بحث مي‌كنند. در نتيجه سياستگذاران انرژي بر مسائلي از قبيل مالكيت خصوصي در برابر مالكيت عمومي، گرمايش كره زمين، باران‌هاي اسيدي، مه‌دودهاي شهري و ديگر مسائل زيست‌محيطي تمركز مي‌كنند.

در حالي كه تقريبا 2 ميليارد نفر از مردم دنيا براي پخت و پز به سوخت‌هاي سنتي نظير فضولات حيواني، بقاياي گياهي، چوب و ذغال چوب وابسته‌اند، تقريبا همين تعداد از صنعت برق و انرژي‌هاي مدرن محروم هستند. به عنوان مثال، راندمان گاز براي پخت و پز 10 برابر آنهاست.

با پيش‌بيني رشد جمعيت 3 ميليارد نفري در كشورهاي در حال توسعه و همچنين رشد جمعيت مضاعف با در نظر گرفتن طول عمر كودكاني كه هم‌اكنون به مدرسه مي‌روند، سياست‌هاي انرژي نه‌تنها مشكل 2 ميليارد نفر مردمي را كه تاكنون هيچ سرويسي را دريافت نكرده‌اند، حل نكرده است، بلكه بايد تقاضاهاي جديد را براي جمعيت جديد پاسخگو باشد.

از سوي ديگر، شرايطي كه در آن ميلياردها نفر از مردم دنيا به اشكال مدرن انرژي دسترسي ندارند و براي پخت و پز به سوخت چوب و فضولات حيواني وابسته‌اند و به اين روند زندگي ادامه مي‌دهند از نظر اجتماعي ناپسند و از لحاظ زيست‌محيطي ناپايدار است و به اين ترتيب سياست‌هاي دولتمردان در راه توسعه ناكام مي‌مانند.

سياست‌هاي پيشنهادي‌

انتقال به سوخت‌هاي مدرن، تدارك پايدار و استفاده از سوخت‌هاي زيستي به كيفيت شرايط مدرن تواناسازي توسعه بستگي دارد. هنگامي كه برنامه‌هاي منابع انساني مهيا و شرايط توانمندسازي سرمايه‌گذاري مطلوب باشد، احتمال موفقيت گسترش خدمات انرژي تواناتر و عرضه‌كنندگان برق، دستگاه‌هاي جديد براي بهبود راندمان انرژي بازده درآمد بيشتري خواهند داشت.

كارشناسان معتقدند اين شرايط به دور «پرمنفعت و پرمحسنات» ارتقا پيدا مي‌كند زيرا با افزايش توجهات، چالش‌هايي كه در راستاي گسترش خدمات صورت مي‌گيرد رشد بيشتري خواهند داشت.

در نتيجه توسعه سياست و خط‌مشي‌ها باعث تكميل و استقلال هر چه بيشتر سياست‌هايي مي‌شوند كه مستقيما بر موضوع انرژي روستايي تمركز دارند.

توانمندسازي مردم براي انتخاب اشكال مختلف، انرژي، پرهيز از يارانه‌هاي غيرضروري، تاكيد بر مشاركت مردمي و شناخت نقش اصلي و اساسي شرايط تواناسازي مهمترين سياست‌هايي است كه به عنوان اصل‌هاي يك قاعده و اصلاح شرايط كنوني انرژي در مناطق روستايي مورد تاكيد است تا دولتمردان به آن سمت حركت و برنامه ‌هاي توسعه‌اي خود را در اين جهت مديريت كنند. با راندمان انرژي بالا بي‌شك منابع طبيعي براي نسل‌هاي آينده ذخيره مي‌شود و پايدار باقي خواهد ماند.

حميده سادات هاشمي‌
پنجشنبه 16 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 130]