گزراش تحليلي فارس از نتيجه عكس تصميم اجلاس فوق‌العاده تداوم كاهش قيمت نفت و چالش تاثيرگذاري اوپك

واضح آرشیو وب فارسی:فارس: گزراش تحليلي فارس از نتيجه عكس تصميم اجلاس فوق‌العاده تداوم كاهش قيمت نفت و چالش تاثيرگذاري "اوپك"
خبرگزاري فارس: با برگزاري اجلاس زودهنگام اوپك در سوم آبان و تصميم به كاهش 5/1 ميليون بشكه اي سقف توليد، در حالي افزايش قيمت نفت دور از انتظار نبود كه كاهش قيمت نفت بلافاصله پس از اتخاذ اين تصميم تعجب همگان را برانگيخت و سوالاتي را در باره تاثير گذاري اين كارتل بزرگ نفتي ايجاد كرد.

به گزارش خبرنگار اقتصادي خبرگزاري فارس، سازمان كشورهاي صادر كننده نفت (اوپك) يك كارتل متشكل از الجزاير، ايران، عراق، كويت، ليبي، نيجريه، قطر، عربستان سعودي، امارات متحده عربي، ونزوئلا، اكوادور و آنگولا است كه آنگولا در اجلاس سپتامبر سال جاري به اين سازمان پيوست و اندونزي نيز از آن كناره‌گيري كرد.
هدف اصلي اين سازمان كه در اساسنامه آمده هماهنگي و يكپارچه سازي سياست‌هاي نفتي كشورهاي عضو و تعيين بهترين راه براي تامين منافع جمعي يا فردي آنها، طراحي شيوه‌هايي براي تضمين ثبات قيمت نفت در بازارنفت بين المللي به منظور از بين بردن نوسانات مضر و غير ضروري، عنايت و توجه ويژه به كشورهاي توليد كننده نفت و توجه خاص به ضرورت فراهم كردن درآمد ثابت براي كشورهاي توليد كننده نفت، تامين نفت كشورهاي مصرف كننده به صورت كارآمد، مقرون به صرفه و هميشگي و بازده مناسب و منصفانه براي آنهايي كه در صنعت نفت سرمايه گذاري مي‌كنند.
با اين وجود تأثير اوپك بر اقتصاد نفت هميشه ثبات بخش نبوده‌ است. در جريان بحران نفت 1973 اين سازمان با استفاده از نفت دنيا را به وحشت انداخت و باعث ايجاد تورم شديد در تمام مصرف كنندگان نفت، اعم از كشورهاي پيشرفته و درحال توسعه جهان شد.
هر چند توسعه بيش از حد ميادين نفتي خليج مكزيك و درياي شمال كاهش سهم اوپك در توليد جهاني را منجر شده و بي ثباتي روزافزون بازار موجب شده‌است و توان اوپك در ارتباط با كنترل قيمت نفت در مقايسه با دوران طلايي آن كاهش زيادي داشته باشد. با اين حال اوپك هنوز هم تأثير فراواني بر قيمت نفت دارد و از اين سازمان معمولاً به عنوان نمونه‌اي از يك كارتل ياد مي‌شود.
وزارت نفت در حال حاضر با برنامه‌ريزي‌هايي در جهت توسعه ميادين نفتي در صدد افزايش توليد نفت خام است كه به عنوان مهمترين عامل استراتژيك در تاثيرگذاري بيشتر در سازمان اوپك به شمار مي‌رود.

** نشست اضطراري هم نتوانست به افزايش قيمت نفت كمك كند

جمعه هفته قبل اوپك با دعوت از وزيران نفت عضو اين سازمان دعوت كرد تا در نشستي اضطراري به بررسي تحولات بازار جهاني نفت كه سير نوزلي آن نگران كننده است، بپردازند. اين نشست برخلاف مخالفت آمريكا با برگزاري چنين نشستي و حتي اظهارنظر گوردون براون نخست وزير انگليس مبني براينكه نشست مكرر اوپك ضروري نيست، جمعه هفته قبل برگزار شد و اعضا تصميم به كاهش 5/1 ميليون بشكه اي توليد خود گرفتند تا شايد بازار دچار تغيير به سمت افزايش قيمت شود، اما نتيجه عكس آن صورت گرفت به طوريكه نفت اوپك امروز به 58 دلار معامله مي شود و اين سير نزولي آنقدر نگران كننده است كه دبير كل اوپك در واكنش به آن از احتمال برگزاري نشست ديگر براي كاهش بيشتر توليد خبر داده است.
با اين حال برخي قدرتها در صدد كاهش نفوذ اين سازمان هستند و اين موضوع نيز بر نگراني توليد كنندگان افزوده است.
غلامحسين نوذري وزير نفت ايران نيز كاهش شديد قيمت نفت را به نفع توليد كننده و مصرف كننده ندانسته و گفته است: با اين قيمت ها امكان سرمايه گذاري در صنعت نفت كاهش مي يابد و در نتيجه كاهش توليد نفت در آينده دنيا را با كاهش عرضه انرژي مواجه مي سازد.
كارشناسان كاهش تقاضا به ويژه كاهش تقاضاي 8 درصدي آمريكا براي انرژي و ركود اقتصادي در اروپا و آمريكا را از دلايل عمده افت شديد قيمت نفت عنوان مي كنند و دراين حالي است كه فصل با نزديك شدن فصل سرما مصرف انرژي افزايش مي يابد و بايد ديد آيا با اين وجود بازار به سمت تعادل پيش مي رود يا خير.
هرچند برخي تحليل‌گران نيز انتخابات رياست‌جمهوري آمريكا را دليل ديگري بر اين افت قيمت عنوان مي كنند كه كمتر از يك هفته ديگر نتايج آن مشخص خواهد شد و امكان ايجاد تغيير در بازار نفت وجود دارد.

* اوپك امسال به اندازه كل دهه 90 درآمد كسب مي كند

كشورهاي عضو اوپك نزديك به دوسوم ذخاير نفتي جهان را در اختيار دارند. در سال 2005 اوپك 7/41 از توليدات نفت جهان را يه خود اختصاص داد، اين در حالي است كه كشورهاي عضو سازمان همكاري اقتصادي و توسعه تنها 8/23 و اتحاد شوروي سابق 8/14 از توليدات نفت جهان را به خود اختصاص داده‌اند.
همچنين براساس اعلام اداره اطلاعات انرژي آمريكا ميزان درآمد هاي نفتي اوپك طي شش ماه نخست 2008 به بيش از 645 ميليارد دلار رسيده است.
اين ميزان درآمد تقريبا معادل كل درآمد اوپك طي سال 2007 و كل درآمد اين سازمان طي سالهاي 2000 تا 2002 ميلادي بوده است . ميزان درآمد اوپك طي شش ماه نخست امسال به طور متوسط به بيش از 58/3 ميليارد دلار در روز رسيده كه اين رقم طي 48 سال گذشته بي سابقه بوده است.
امارات در اين مدت بيش از 61 ميليارد دلار درآمد نفتي كسب كرده كه تنها 2 ميليارد دلار كمتر از كل درآمد اين كشور طي سال 2007 بوده است درآمد نفتي اين كشور امسال به بيش از 100 ميليارد دلار خواهد رسيد.
سعيد الشيخ اقتصاد دان برجسته بانك ملي عربستان پيش‌بيني كرده درآمدهاي نفتي عربستان نيز امسال به بيش از 350 ميليارد دلار برسد كه كل درآمد اوپك بالغ بر 3/1 تريليون دلار خواهد شد.
ميزان درامد هاي كويت نيز در اين مدت به بيش از 54 ميليارد دلار مي‌رسد كه تنها يك ميليارد دلار كمتر از كل درآمد اين كشور در سال 2007 است.
درآمدهاي نفتي ايران نيز در اين مدت به 43 ميليارد دلار رسيده است.
درآمدهاي نفتي عراق نيز به بيش از 39 ميليارد دلار رسيد كه اين رقم يك ميليارد دلار بيشتر از كل درآمد اين كشور طي سال 2007 است. درآمد ليبي نيز به 37 ميليارد دلار رسيد.
درامد صادراتي ونزوئلا ، آنگولا و نيجريه نيز در اين مدت به ترتيب به 41 ، 47 و 46 ميليارد دلار رسيده است . اكوادور كوچكترين عضو اوپك نيز در اين مدت 7 ميليارد دلار درآمد داشته است.
بر اساس اين گزارش، درآمد اوپك امسال معادل كل درآمد اين سازمان طي دهه 1990 ميلادي خواهد بود و ميانگين قيمت نفت صادراتي اوپك در اين مدت به بيش از 100 دلار در هر بشكه رسيده است . اين رقم طي سال 2007 به 72 دلار و سال 2006 به كمتر از 60 دلار رسيده است.

***
از آنجا كه فروش نفت در جهان بر مبناي دلار آمريكا سنجيده مي‌شود، تغيير ارزش دلار در برابر ديگر ارزهاي رايج جهان بر تصميمات اوپك در خصوص ميزان توليد نفت تأثير مي‌گذارد.
براي مثال، وقتي دلار در مقايسه با ديگر ارزهاي رايج افت نسبي دارد، عايدات حاصل از نفت كشورهاي عضو اوپك در برابر ارزهاي ديگر كاهش مي‌يابد و در نتيجه توان خريد آنها تا حدي كاهش مي‌يابد چرا كه آنها كماكان نفت خود را به دلار مي‌فروشند.
پس از عرضه شدن يورو، عراق اعلام كرد كه مي‌خواهد در ازاي نفتي كه مي‌فروشد به جايي دلار آمريكا، يورو دريافت كند كه باعث شد اوپك به فكر تجديد نظر در ارز فروش نفت و جايگزيني يورو به جاي دلار افتد.
و برخي بر اين باورند اگر اوپك ارز دريافتي در ازاي فروش نفت را به يورو تغيير مي‌داد، خسارات شديدي به اقتصاد آمريكا وارد مي‌شد.

***
تصميماتي كه اوپك اتخاذ مي‌كند تأثير بسيار زيادي بر قيمت نفت در جهان دارد. به طور مثال در زمان بحران انرژي 1973اوپك از ارسال نفت به آن دسته از كشورهاي غربي كه در اكتبر، از اسرائيل حمايت مي‌كردند، خودداري كرد.
در آن جنگ، كشورهاي غربي به حمايت از اسرائيل با مصر و ‍‍سوريه وارد جنگ شدند. خودداري اوپك از ارسال نفت به كشورهاي غربي باعث شد قيمت نفت در بازارهاي جهاني 4 برابر افزايش بيابد.
اين رشد قيمت كه به مدت 5 ماه ادامه داشت، در17 اكتبر ‍‍1993‍‍ شروع شد و در 18 مارس 1974 به پايان رسيد. پس از آن كشورهاي عضو اوپك در 7 ژانويه 1975با هم موافقت كردند و قيمت نفت خام را 10افزايش دادند.
در آن زمان، كشورهاي عضو اوپك، از جمله آن كشورهايي كه از قبل صنعت نفت خود را ملي كرده بودند، به اتفاق خواستار برقراري نظم نوين اقتصاد جهان با ائتلاف كشورهاي اصلي توليد كننده نفت شدند. آن كشورها كه موفق شدند اولين اجلاس اوپك را در الجزيره ترتيب دهند، خواهان قيمت ثابت و عادلانه براي كالا، يك برنامه بين‌المللي غذا و كشاورزي، انتقال فناوري از شمال به جنوب و دموكراتيك كردن نظام اقتصادي بودند.
اين سياست مفيد واقع شد و قيمت نفت خام را تا حدي بالا برد كه قبل از آن تنها يك بار قيمت محصولات پالايش شده به آن حد بالا رسيده بود. با وجود اين، توانايي اوپك براي بالا بردن قيمت نفت محدوديت‌هايي نيز دارد. افزايش قيمت نفت باعث كاهش مصرف مي‌شود و در نتيجه درآمد خالص سازمان كاهش مي‌يابد.
علاوه بر آن، افزايش بي حد و حصر قيمت نفت مي‌تواند زمينه ساز تلاش براي تغيير نظام مند در رفتار كشورها، از قبيل استفاده از انرژي جايگزين يا بقاي انرژي بيش از پيش، گردد.

***
در حالي كه تاكنون طرفداران حفظ سطح توليد اوپك در درون اين سازمان نزديك به اكثريت بودند اما برخي از اعضاي اين سازمان از افزايش سطح توليد حمايت كردند. اكثريت اعضاي اوپك با رد فشارهاي فزاينده كشورهاي غربي هر گونه افزايش توليد اوپك درحال حاضر را به صلاح ندانسته و خواهان حفظ توليد اوپك در سطح كنوني شده اند.
ونزوئلا، الجزاير و ليبي با هر گونه افزايش توليد مخالفت كردند، اما عربستان سعودي خواهان افزايش توليد اوپك به ميزان 500 هزار بشكه در روز شد و اين سازمان در اجلاس سپتامبر توانست افزايش 500 هزار بشكه اي اعضا را به تصويب رساند.

***
تنش‌هاي موجود در خاورميانه، كاهش تقاضا براي نفت، بحران شديد مالي در آمريكا و اروپا، كاهش سفته‌بازي در بازارهاي بورس و كمبود گنجايش ظرفيت كاري پالايشگاه‌ها از عوامل موثر در كاهش قيمت نفت بوده است هرچند كه طي دو ماه گذشته قيمت نفت با نوسانات شديد افزايشي روبرو بود هم اكنون قيمن نفت به زير 90 دلار در هر بشكه رسيده و اين موضوع بر قدرت خريد مصرف كنندگان در بسياري از كشورها تاثير محسوسي داشته است.
بيشتر مسايل ژئوپلتيك حول محور خاورميانه مي‌گذرد و اين بدان دليل است كه سه منبع از چهار منبع اصلي نفت جهان در اين منطقه قرار گرفته است.اين سه منبع در كشورهاي ايران، عراق و عربستان سعودي واقع هستند كه هر كدام دستخوش مشكلاتي بوده‌اند.
عراق كماكان دچار درگيري‌ها و جنگ‌هاي داخلي است و صنعت نفتي آنها هدف خرابكاري‌ها قرار مي‌گيرد و توليدشان بسيار كمتر از ظرفيت آن است.از ديدگاه جهاني برنامه هسته‌اي ايران هم جزو مسايل مرتبط با نفت قرار مي‌گيرد و تحولات و گفت‌وگوها و نتيجه‌گيري‌هاي مرتبط با اين موضوع در حركت دادن قيمت تأثيرگذار است.
عربستان سعودي بزرگ‌ترين توليد كننده نفت نيز با مسايل گوناگون سياسي دست و پنجه نرم مي‌كند. در ظاهر قدرت خاندان سعودي و داشتن رابطه‌هاي موثر و همچنين كنترل و در دست داشتن دستگاه‌هاي امنيتي و قدرت سياستگذاري بر ذخاير نفتي آنها است كه خود پايداري و ثبات را نمايش مي‌دهد. وليكن در حقيقت آن گونه كه به نظر مي‌رسد نخواهد بود و ما شاهد بروز تغييراتي ديگر در آينده خواهيم بود.

***
با توجه به تمامي شرايط گفته شده، اين گونه به نظر مي‌رسد كه بازار نفت كماكان آشفته خواهد ماند و فشار بيشتر در جهت كاهش قيمت و نه افزايش آن ديده خواهد شد.البته با توجه به اعلام غلامحسين نوذري وزير نفت مبني بر تصميم و رايزني براي تشكيل اجلاس فوق العاده اوپك به منظور بررسي قيمت نفت و ميزان توليد اعضا بايد ديد آيا تغييري در بازار ايجاد مي‌شود يا خير؟
اقتصاد جهاني نتوانسته با اين بحران قيمت‌ها مدارا كند، اگر چه كه نقطه‌اي وجود خواهد داشت كه در آن قيمت، اقتصاد جهاني متحمل ضربات سنگيني خواهد شد. اما به راستي اين نقطه در چه سطح قيمتي خواهد بود؟

***
بحران مالي مجموعه‌اي از مشكلات اقتصادي است كه از سال 2006 اولين بار ظاهر شد. مشخصه اصلي اين بحران در كاهش ميزان نقدينگي در سيستم بانكي و اعتباري است.
اين بحران با انفجار حباب در بازار مسكن آمريكا آغاز شد.حباب قيمت مسكن در آمريكا، در نهايت منجر به وجود آمدن افراد بدهكار به سيستم بانكي شد و خانه‌هاي اين افراد كه به عنوان ضمانت در نظر گرفته شده بود به نقدينگي تبديل نمي‌شد.
اين بحران كه ابتدا در مراكز اعتبار گشايي بروز كرد به علت نقد نشدن وثيقه دريافت كنندگان وام درجه دو به وجود آمد و اين موضوع بي‌ثباتي در بازار نفت شده و نظم آن را به هم زده است.

***
مقام‌هاي عربستان در بهار گذشته به درخواست بان‌كي مون، دبيركل سازمان ملل حدود 500 هزار بشكه به توليد خود اضافه كردند تا رشد بي‌سابقه نفت در جهان را تا حدودي مهار كند. اين كشور هم ‌اكنون 500 هزار بشكه بيش از سهم تعيين‌شده‌ خود از سوي اوپك نفت توليد و صادر مي‌كند.
كارشناسان مي‌گويند كاهش توليد نفت از سوي عربستان مي‌تواند آهنگ كاهش بهاي نفت را كندتر كند، اما آن را متوقف نخواهد كرد. زيرا در درجه نخست، بازارهاي جهاني به قدر كافي از نفت اشباع است و كمبودي در اين زمينه احساس نمي‌شود. به عنوان مثال، در ماه ژوئيه، ميزان نفت عرضه شده به بازار حدود يك ميليون بشكه بيش از تقاضا بود.
علاوه‌براين، كندي آهنگ رشد اقتصادي در جهان، بويژه در دو كشور مصرف‌كننده‌‌ عمده‌ نفت، يعني ايالات متحده آمريكا و چين، موجب پايين آمدن تقاضا براي نفت در جهان شده است. تقويت ارزش دلار در هفته‌هاي اخير عاملي ديگر در فشار بر قيمت جهاني نفت است.

***
همكاري نزديك سازمان كشورهاي صادر كننده نفت اوپك و روسيه كه تامين كننده نيمي از نفت جهان هستند مي‌تواند سياست توليد كشورهاي توليد كننده را با فشارهايي روبرو كند.
به اعتقاد كارشناسان تمايل روسيه براي همكاري نزديكتر با اوپك همزمان با سرد شدن مناسبات روسيه و غرب به علل برخي مسايل از جمله درگيري در گرجستان صورت گرفته است.
حتي پيش از رويدادهاي اخير در منطقه قفقاز، روسيه مناسبات گرمي با ايران و ونزوئلا دو كشور اصلي توليد كننده نفت اوپك و مخالف امريكا برقرار كرده است.
همسو شدن روسيه با سياست‌هاي اوپك مبني بر كاهش توليد نفت خام بيشترين اثر را بر بهاي نفت خواهد داشت.
رييس اوپك نيز اعلام كرده است كه اوپك از پيشنهاد روسيه براي عضويت در اين سازمان استقبال مي كند، اما روسيه هيچ درخواست رسمي در اين باره ارائه نداده است.
شكيب خليل كه وزير انرژي الجزاير نيز هست، گفت: من هيچ درخواست رسمي از سوي روسيه براي عضويت در سازمان اوپك دريافت نكرده‌ام ولي ما علاقمند به عضويت اين كشور هستيم.
روسيه اوايل ماه سپتامبر با اوپك براي امضا توافق نامه همكاري به توافق رسيد.
روسيه كه پس از عربستان سعودي دومين توليدكننده بزرگ نفت و گاز دنياست، به تازگي سطح روابط خود را با اوپك ارتقا داده است كه اين موضوع نمي‌تواند خبر خوبي براي كشورهاي عمده مصرف كننده نفت و گاز از جمله آمريكا و اروپا باشد.
آندريو ريد كارشناس موسسه انرژي سكوريتي آناليسيس در اين باره گفته است: روسيه قصد دارد با گسترش همكاري‌ها با اوپك، عرضه جهاني نفت را كنترل كند و اين يك تهديد بزرگ براي كشورهاي غربي به شمار مي‌رود.
سرگئي شماتكو وزير انرژي روسيه نيز همكاري روسيه و اوپك را تنها با هدف برقراري ثبات قيمت‌ها در بازار نفت عنوان كرده است و اين درحالي است كه اوپك و روسيه قصد دارند در ماه اكتبر قرارداد گسترش همكاري‌هاي دو جانبه امضا كنند.
وزارت انرژي روسيه نيز با اعزام هيات بلند پايه‌اي به نشست سپتامبر ( شهريور ) در وين، پيشنهادهايي را براي گسترش همكاري‌هاي مسكو و اوپك ارائه كرده است.
ريد مي‌گويد: پيوستن روسيه به اوپك موجب مي‌شود تا سهم اين سازمان در بازار جهاني نفت 10 ميليون بشكه افزايش يابد و سهم اوپك در بازار نفت به بيش از 50 درصد برسد.
صادرات نفت و گاز نقش مهمي در تامين بودجه دولت روسيه دارد اگرچه تنش‌هاي اخير در گرجستان موجب تيره شدن روابط سياسي روسيه و غرب شده ولي هر دو طرف به يكديگر نياز دارند.
اوپك هم اكنون 42 درصد عرضه جهاني نفت را در اختيار دارد و ذخاير نفتي روسيه معادل 8 درصد كل ذخاير نفتي اوپك و توليد نفت اين كشور نيز معادل 2/8 درصد توليد اوپك طي سال 2007 بوده است. بر اساس آمارهاي بريتيش پتروليوم، ميزان ذخاير نفتي اوپك تا ابتداي سال 2008 به بيش از 934/7 ميليارد بشكه رسيد و ذخاير نفتي روسيه نيز به 79/4 ميليارد بشكه مي رسد.

***
با اين حال ايران دومين توليد كننده اوپك است كه نقش تعيين كننده‌اي در اين سازمان دارد. به جاست با تلاش بيشتر در عرصه ديپلماسي نفت و بين‌المللي براي بدست آوردن رياست آن نيز كوشش كند.
حضور موثر و تعيين كننده در اين سازمان كه هم اكنون رياست كميته نظارت بر بازار بر عهده ايران است، اهميت ژئوپليتيك در منطقه و ميزان توليد سه مولفه‌اي است كه ايران را از ساير اعضا در اوپك متمايز مي‌سازد.
وزارت نفت در حال حاضر با برنامه‌ريزي‌هايي در جهت توسعه ميادين نفتي در صدد افزايش توليد نفت خام است كه به عنوان مهمترين عامل استراتژيك در تاثيرگذاري در سازمان اوپك به شمار مي‌رود.
توليد نفت خام ايران هم اكنون به 4 ميليون و 200 هزار بشكه است كه توان توليد بيش از 300 هزار بشكه نيز وجود دارد.
توليد اوپك در تير ماه با 235 هزار بشكه در روز افزايش به مرز 33 ميليون بشكه در روز و توليد ايران با دو هزار بشكه در روز افزايش به 9/3 ميليون بشكه در روز رسيد.

***
بر اساس گزارش اوپك توليد 13عضو اوپك در ماه ژوئيه (تير) با 235 هزار بشكه در روز افزايش مواجه شد و از 408/32 ميليون بشكه در روز در ماه خرداد به 643/32 ميليون بشكه در روز در ماه تير رسيد كه توليد نفت ايران نيز در اين ماه با دو هزار بشكه در روز افزايش مواجه شد و از 898/3 ميليون بشكه در روز در ماه خرداد به 9/3 ميليون بشكه در روز در ماه تير رسيد.
در اين ماه عربستان با بيشترين ميزان افزايش توليد و ليبي با بيشترين حجم كاهش توليد مواجه شده است.توليد عربستان با 162 هزار بشكه در روز افزايش به 513/9 ميليون بشكه در روز و توليد ليبي با 16 هزار بشكه در روز كاهش به 706/1 ميليون بشكه در روز رسيد.
توليد نفت عراق نيز 53 هزار بشكه در روز افزايش يافته و به 508/2 ميليون بشكه در روز رسيده است.
توليد الجزاير در تيرماه 406/1 ميليون بشكه ، آنگولا 903/1، اكوادور 501/0، اندونزي 855/0، كويت 614/2، ونزوئلا 316/2، نيجريه 922/1، قطر 863/0 و امارات 638/2 ميليون بشكه در روز رسيد.

گزارش از: زيبا اسماعيلي

انتهاي پيام/
سه شنبه 7 آبان 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فارس]

[مشاهده در: www.farsnews.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 104]