سير تطور خدمت وظيفه در گزارش تحليلي مردم سالا ري از سربازي اجباري تا ارتش حرفه اي

واضح آرشیو وب فارسی:مردم سالاری: سير تطور خدمت وظيفه در گزارش تحليلي مردم سالا ري از سربازي اجباري تا ارتش حرفه اي
گروه اجتماعي- پرهام صدرايي: همزمان با اعلام كاهش دو ماهه خدمت سربازي در اين مقاله برآنيم تا سابقه خدمت سربازي و نيز سير آن را از نوع اجباري بودن آن تا تشكيل ارتش حرفه اي بررسي نمايم.
خدمت سربازي به شكل امروزي آن توسط ناپلئون بناپارت پايه ريزي شد و بسياري از آموزش هاي نظامي فعلي ما (جنگ سر نيزه ، قدم روها و ..) ، كه هنوز در كشور آموزش داده مي شوند ، به جا مانده از تعاليم ناپلئون هستند. در نيمه اول قرن بيستم، دوره جنگ هاي جهاني، اغلب كشورهاي مهم جهان به آن تن دادند و سربازگيري اجباري از ميان شهروندان را تصويب نمودند. پس از پايان جنگ دوم و در سال هاي دهه پنجاه نخستين كشور انگلستان بود كه در فاصله اندكي از جنگ جهاني ، جنگي كه 55 ميليون كشته بر جا گذاشته بود و انگلستان يكي از كشورهاي مهم درگير در جنگ بود ، طي تصميمي جسورانه، خدمت وظيفه عمومي را لغو نمود و تاكيد كرد كه " رويارويي با جهان جديد را با شيوه جديد دنبال خواهد كرد". نيمه دوم قرن با تمامي افت و خيزهايش شاهد كاهش كلي گرايش به سربازگيري در ميان كشورها بود. با تغيير علايق امنيتي جهان طي جنگ سرد، دولتها به سوي تشكيل ارتش هاي كوچك ولي حرفه اي و قابل انعطاف روي آوردند. تنها طي دهه آخر قرن بيستم به رغم افزايش جمعيت ، تعداد افراد نظامي كشورهاي جهان به طور كلي 26درصد كاهش يافته است. در كشورهاي غربي، دولت كانادا سالهاست كه از ارتش كاملا داوطلب و حرفه اي بهره مي برد. كشور فرانسه كه خود بنيانگذار روش سربازگيري بود پس از 96 سال در سال 2001 خدمت سربازي را به طور كامل برچيد و يك ارتش 90 هزار نفره حرفه اي را جايگزين آن نمود. كشور اسپانيا در پي اعتراضات گوناگون مردمي در سال 2002 به خدمت سربازي 9 ماهه براي هميشه پايان داد و براي برخي خدمات عمومي كه ارتش در آن فعال بود، اكنون از نيروهاي داوطلب مردمي استفاده مي كند. كشور ايتاليا حذف سربازي را در دستور كار خود قرار داده است و تا سال 2006 يك ارتش كاملاحرفه اي در اختيار داشت و خدمت سربازي 10 ماهه كنوني، برچيده شد. پرتغال نيز در سال 2003 به جمع اين كشورها پيوست. سوئيس نيز دوران سربازي را به 4 ماه كاهش داده است. اتريش و يونان نيز تشكيل ارتش حرفه اي را در دست مطالعه دارند. اما كشورهاي اسكانديناوي و آلمان تنها كشورهايي هستند كه هنوز تصميم جدي براي برداشتن خدمت وظيفه عمومي ندارند. در مورد آلمان علت اين است كه اين كشور طي تاريخ كوتاه 130 ساله اش، دو جنگ خونين در كارنامه اش به جاي گذاشته است و لذا در كنار ژاپن بعد از جنگ جهاني دوم و در دادگاه نورنبرگ، تحت شديدترين محدوديتهاي نظامي قرار داشته است و هيچگاه اجازه نيافته اند كه از لحاظ نظامي قدرت بگيرد و به ناچار برخلاف ديگر كشورهاي منطقه خدمت سربازي را هنوز حذف نكرده است. مدت سربازي عمومي در آلمان 10 ماه است كه در پي اعتراضات اخير جوانان آلماني به 9 ماه كاهش يافته است و حدود 30 درصد افراد به انتخاب خود به جاي امور نظامي در خدمات اجتماعي مختلف اين مدت را سپري مي كنند. مساله قابل توجه اينكه آلمان و كشورهاي اسكانديناوي جزو پيرترين كشورهاي جهان به حساب مي آيند و براي تامين حداقل نيروي نظامي خود ناچارند خدمت عمومي را براي جوانانشان اجباري كنند كه البته اين خدمت در تمامي اين كشورها مدتي بين 9 تا 12 ماه است و هميشه مي توان به جاي آن در خدمات اجتماعي و شهري به خدمت پرداخت.
در ميان كشورهاي شرق نيز، جمهوري خلق چين پس از آنكه انتظاراتش از آن ارتش چند ميليوني كه مائو آن را "امواج خروشان انساني" مي ناميد برآورده نشد، دست به اصلاحات جدي در اين باره زد. طي دهه 70، رهبران نظامي چين شروع به تغيير تاكتيك ها و بازبيني استراتژي هاي نظامي كردند و ارتش حجيم و كند چين را به سوي ارتشي روز آمد و مدرن سوق دادند. در چين از هر هزار نفر، 1/9 نفر نظامي وجود دارد. هم اكنون چيني ها به خوبي مي دانند كه اگر بخواهند در جهان قدرتي محسوب شوند يك ارتش ميليوني تنها چيزي نيست كه به آن احتياج دارند. آنها در سال هاي اخير، با اعطاي معافيت از خدمت سربازي به كليه پذيرفته شدگان دانشگاه ها و حتي كساني كه پس از دبيرستان شغل مناسب و مفيدي داشته باشند و توجه ويژه به تحولات جهاني و سرمايه گذاري درست در زمينه علم و تكنولوژي، مي روند كه جايگاه ويژه اي در قدرت و اقتصاد جهاني و رفته و رفته چهره يك ابر قدرت جديد را به خود بگيرند. در كنار كشورهايي مثل ژاپن و مالزي كه سالهاست از ارتش داوطلب و حرفه اي بهره مي برند، كشور هند نيز هميشه افتخار كرده است كه حتي يك نفر از نيروهاي نظامي اين كشور بالاجبار وارد اين نيرو نشده اند و هيچ سرباز وظيفه بي رغبتي اراده نظامي كشور را سست نخواهد كرد. همچنين است همسايه شرقي، كشور پاكستان، كه از ارتش تماما حرفه اي و داوطلب برخودار است.
در نهايت، كشور وسيع روسيه كه همواره يكي از بزرگترين و حسادت برانگيزترين ارتش هاي جهان را در اختيار داشته است، اخيرا با موافقت پوتين حركت به سوي تشكيل ارتش حرفه اي و حذف كامل خدمت سربازي را در دستور كار خود قرار داده است و در دوران گذار، سربازي به جاي 24 ماه، 6 ماه خواهد بود تا زماني كه ارتش به شيوه حرفه اي تغيير تشكيل دهد. اكنون روي نقشه جغرافيايي جهان، شمال آفريقا، كشورهاي ساحل غربي آمريكاي جنوبي، دو كره و بخشي از خاورميانه، گروه هايي از كشورها را تشكيل مي دهند كه خدمت سربازي اجباري را از دوران گذشته به ارث برده اند و همواره اتخاذ سياست سربازگيري در كشوري، كشورهاي همسايه را نيز به اين عمل متقابل تحريك كرده است. بعد از تحولات افغانستان و عراق تشكيل ارتش حرفه اي، حتي در افغانستان، تنها كشورهاي ايران و تركيه در منطقه باقي مي مانند كه در مقايسه با ديگر كشورهاي هم رده به لحاظ جمعيتي يا مساحتي، هنوز سياست سربازگيري اجباري را دنبال مي كنند. طول دوره سربازي در تركيه 12 تا 16 ماه و براي فارغ التحصيلان دانشگاه ها تنها 8 ماه است و در ايران طول اين دوره 18 تا 24 ماه است و هر گونه معافيت براي تحصيلكرده ها سخت تر از ديگر افراد است.در مجموع اغلب استراتژيست هاي نظامي جهان بر اين باورند كه دوران سربازي و خدمت وظيفه عمومي به سر آمده و سربازگيري اجباري از مردم، آن چيزي نيست كه كشورها بتوانند براي حفظ امنيت خود به آن تكيه كنند. استعاره خوبي كه براي مقايسه ارتش حرفه اي و ارتش مبتني بر سربازگيري اجباري به كار مي رود، مقايسه توانايي علمي 500 نفر كه سوادي در حد كلاس اول دبستان داشته باشند با 100 نفر از كساني است كه سال ها به تحصيل مشغول بوده اند و هر يك تخصص ويژه خود را به خوبي فراگرفته اند. امروزه اين امري پذيرفته شده است كه سياست سربازگيري اجباري در كنار افزايش نارضايتي عمومي، عملا با اصرار بر تكرار همان ابتدايي ترين فرم آموزش نظامي به صدها هزار نفر باعث به هدر رفتن بودجه و انرژي نظامي كشور مي شود و نتيجه هم ارتشي آماتور خواهد بود كه نه تنها نمي توان روي نيروهايش برنامه ريزي طولاني مدت كرد بلكه نظاميانش براي پايان دوره خدمت و رهايي از آن لحظه شماري مي كنند. در ميان 20 لشكر پر تعداد جهان در سال 1999 تنها نام 6 كشور توسعه يافته ديده مي شدند كه با تغييراتي كه خيلي از كشورها در سال هاي اخير در رويكرد نظامي خود داده اند، اين تعداد باز هم كمتر خواهد شد.
شنبه 27 مهر 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: مردم سالاری]

[مشاهده در: www.mardomsalari.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 129]