بررسی شاخص های مکانیزاسیون در کشت گلخانه ای گل رز

واضح آرشیو وب فارسی:فان پاتوق: چکیده

تحليلهای اقتصادی، انرژی و زيست محيطی علاوه بر تحليلهای فنی، از ضرورتهای مهم در بررسی پروژههای کشاورزی هستند. کشت گلخانهای صنعتی در حال رشد در بسیاری از کشورها می باشد. به دليل توليد در خارج فصل، دارای مصرف بالای انرژی میباشد. بخش توليد گلهاي بريدني، مهمترين بخش در زير مجموعه گل و گياهان زينتي است و به طور متوسط سالانه بيش از 800 ميليون شاخه گل بريدني در ايران توليد مي شود. استان مرکزی از نظر سطح زیر کشت مقام دوم را در ایران دارد. سطح زیر کشت گل و گیاه در منطقه محلات 70% کل سطح زیر کشت گل و گیاه در استان مرکزی می باشد که در حدود 900 هکتار از اراضی منطقه را به خود اختصاص داده است و سالانه بالغ بر دو میلیون گلدان و بیست میلیون شاخه گل در این منطقه تولید می شود. هدف از این تحقیق تعیین انرژی مصرفی و آنالیزهای اقتصادی در تولید گل رز به عنوان یکی از مهمترین گلهای صادراتی منطقه میباشد. دادههای مورد استفاده در این تحقیق از 60 گلکار در منطقه محلات در استان مرکزی با استفاده از پرسشنامه بدست آمدند. نتایج نشان داد که انرژی مصرفی کل در تولید گل رز 1313/35GJ/1000m2 و انرژی ویژه برای تولید هر شاخه گل رز 74/13 مگاژول میباشد و بیشترین سهم انرژی مصرفی مربوط به سوخت میباشد که برای گرم کردن گلخانه صرف میشود (%90) بعد از سوخت بیشترین سهم انرژی مصرفی مربوط به الکتریسته میباشد. تحلیل اقتصادی نشان داد که تولید گل رز توجیه اقتصادی داشته است و بیشترین هزینههای تولید سالیانه مربوط به مرحله داشت میباشد که ناشی از بالا بودن قیمت کود، سم، برق میباشد. سهم هزینههای ثابت گلخانه از کل هزینهها %1/23 است. با توجه به بالا بودن انرژی مصرفی در گلخانه مخصوصاً در بخش گرم کردن، که منجر به مشکلاتی مثل گرم شدن جهانی، افزایش مواد غذایی در خاک و آلودگی ناشی از حشره کشها می شود. بنابراین احتیاج به دنبال کردن سیاستی برای اجبار تولیدکنندگان در استفاده از روشهای مؤثر انرژی و همچنین کاهش اتلاف حرارتی در گلخانه برای افزایش عملکرد بدون کاستن از منابع طبیعی میباشد.

مقدمه:

علم پرورش گل و گیاه در داخل گلخانه از تاریخچه طولانی برخوردار نیست. این روش تولید تقریباً از حدود نیم قرن گذشته، در ایران آغاز شده است. در طول این مدت ، تحول چندانی در زمینه کنترل عوامل محیطی در ایران صورت نگرفته و تجهیزات خاص این رشته نه تنها در داخل کشور ساخته نشده است، بلکه به علت عدم شناخت گلخانهداران نسبت به این تجهیزات، از کشورهای خارجی نیز وارد نشده است. به همین دلیل بازده و عملکرد در واحد سطح گلخانهها در کشور ما بسیار پایینتر از کشورهای خارجی است[6]. بر اساس آمار منتشره از طرف دفتر گل و گياهان زينتي وزارت جهاد کشاورزي، سطح زير کشت گل و گياهان زينتي در کل کشور حدود 4400 هکتار مي باشد که شامل 82 هکتار گلخانه شيشهاي، 1112 هکتار گلخانه چوبي- پلاستيکي و1925 هکتار فضای آزاد بوده و 8795 نفر توليد کنندهی گل میباشند [1]. در سال 84 در مجموع حدود 5/1 ميليارد شاخه گل بريده ، 120 ميليون گياه گلداني و800 ميليون گياه بوتهاي توليد شده است و درآمد حاصل از صادرات اين گياهان حدود 1 درصد از کل درآمدهاي صادرات جهان ميباشد که در مقايسه با مساحت 4400 هکتاري سطح زير کشت گلها وگياهان زينتي رقم بسيارکمي است. برپايه آمار مرکز بين المللي آمار گل و گياهان زينتي (AIPH) در سال 2000، ميزان کل سطح گل و گياه در دنيا 360000 هکتار گزارش شده است که ارزش آنها بالغ بر 60 ميليارد دلار تخمين زده شده است [2].

بخش توليد گلهاي بريدني، مهمترين بخش در زير مجموعه گل و گياهان زينتي است و به طور متوسط سالانه بيش از 800 ميليون شاخه گل بريدني در ايران توليد مي شود. توليد عمده گل بريدني در کشور، گلايول، رز، ميخک، داوودي، مريم، آنتوريوم، لاله، پرنده بهشتي، نرگس، سوسن، مارگريت، ژربرا و آلسترومريا ميباشند. از نظر سطح زيرکشت کل گل بريدني در گلخانه و فضاي باز، تهران ، استان مرکزي ، مازندران و خوزستان به ترتيب مقام اول تا چهارم را دارا ميباشند [3].

کشت گلخانهای که در سالهای اخير رشد شايان توجهی داشته است، به دليل ماهيت توليد در خارج فصل، دارای مصرف بالای انرژی میباشد. افزايش در کارآيی مصرف انرژی در کشتهای گلخانهای يکی از مهمترين بخشهای مطالعات انرژی در کشاورزی بوده و هرگونه موفقيتی در زمينه افزايش کارآيی مصرف انرژی در کشتهای گلخانهای، میتواند باعث استفاده بهينه از منابع با ارزش انرژی گردد. مزيتهای فراوان شرايط کنترل شده گلخانه ای برای توليد از يک سو و تأثيرات مثبت اقتصادی (ثبات قيمت) باعث شده است که بررسی روشهای مديريت بهينه گلخانهای در اولويتهای برنامه چهارم توسعه قرار گيرد. علی رغم تمامی مزيتهای کشت گلخانهای، مصرف بالای انرژی در گلخانهها، بهويژه در فصل سرما از مواردی است که نياز مبرم به بررسیهای علمی دارد.

بر اساس بررسیهای انجام شده، تحقیقی با این عنوان انجام نشده است ولی میتون به تحقیقات به موضوع این تحقیق نزدیک است اشاره نمود.

صالحی[1](1384) در تحقیقی به مقایسه وضعیت اقتصادی- اجتماعی طرحهای گلخانهای گل و گیاه زینتی با سبزی وصیفی در استان اصفهان پرداخته است. مقایسه نشان داد که مالکیت خصوصی در گلخانه سبزی و صیفی بیش از گل و گیاهان زینتی بوده (گلخانههای گل و گیاه بیشتر به صورت اجارهای بوده اند)، سیستم آبیاری گلخانه سبزی و صیفی بهتر از گلخانه گل و گیاهان زینتی بوده، بهرهبرداران تمایل بیشتری به احداث واحدهای گل و گیاهان زینتی نشان داده و اشتغالزایی در آن نیز دو برابر بوده، نسبت سود به هزینه در هر دو گروه بالاتر از یک می باشد و در نتیجه هر دو توجیه اقتصادی دارند [4].

در تحقیقی که منصوریان[2] (1384) انجام داد نتیجه شد که قیمت متوسط هر کیلوکالری انرژی مصرفی در گوجه فرنگی72/0 ريال، در سیب زمینی 64/0 ريال، برای پنبه 46/0 ريال، برای چغندرقند 44/0 ریال و برای گندم و جو 33/0 ريال همچنین هر واحد انرژی نیروی کار 14/1 ريال، هر واحد انرژی عملیات ماشینی (شخم) 44/0 ريال میباشد [5].

نيوکوپ[3] و همکاران(1998)، با بررسی انرژی مصرفی در گلخانههای هلند دريافتند که 66 در صد از کل انرژی مصرفی در 10 در صد گلخانهها که به توليد گلهای شاخه بريده اشتغال دارند، مصرف میگردد. علت اين امر را استفاده از نور مصنوعی جهت پرورش گل دانستن [13].

یویچ و دیمیتریویچ[4] (2004)، در گلخانههای کاهو در یوگوسلاوی است که دریافتند میزان انرژی مصرفی GJ/1000m2 86/897 میباشد و 92% از انرژی مصرفی در تولید کاهوی زمستانه مربوط به سوخت مصرفی میباشد [9].

ازکان[5] و همکاران (2004)، در بررسی چهار نوع سبزیجات گلخانهای در آنتالیای ترکیه دریافتند که خیار بیشترین انرژی را بین چهار نوع محصول (گوجه فرنگی،خیار،فلفل و بادنجان) دارد که میزان آن GJ/1000m2 7/1347میباشد. انرژی مصرفی برای گوجه فرنگی GJ/1000m2 2/1273، بادنجان GJ/1000m2 8/986و فلفل GJ/1000m2 5/802 میباشد. نسبت انرژی برای گوجه فرنگی 26/1، فلفل 99/0، خیار76/0 و بادنجان 61/0 میباشد [14].

چتین و وردار[6] (2008)، در بررسی گلخانههای تولید گوجه فرنگی به صورت صنعتی دریافتند که تولید گوجه فرنگی GJ/1000m2 3/455 مصرف انرژی دارد که 82/34 % آن مربوط به انرژی سوخت بوده و بعد مربوط به کود و سپس انرژی ماشین است. نسبت انرژی 8/0 و بهرهوری انرژی kg/MJ 99/0 میباشد. تحلیل هزینهها نشان داد که مهمترین هزینهها، هزینه کارگر، ماشین، اجاره زمین و حشره کشها میباشد. مزارع بزرگ در استفاده از انرژی و بهرهوری اقتصادی موفقتر بودهاند [8].

کاناکچی وآکینچی[7] (2006)، در بررسی سبزیجات گلخانهای در آنتالیای ترکیه دریافتند که انرژی عملیاتی در تولید سبزیجات گلخانه ای از MJ/1000m2 5/23883-7/28304 متغیر بوده و انرژی مورد نیاز ازMJ/1000m23/45763-8/49978 متغیر بوده است و نسبت انرژی برای محصولات گلخانه ای بدین شرح است: خیار31/0، گوجه فرنگی32/0، فلفل 19/0و بادنجان 23/0 میباشد. عملکرد محصول با انرژی ورودی کل به صورت یک معادله درجه دوم تعیین شد. سود خالص تولید سبزیجات گلخانهای از $/1000m2 6/595-3/2775 تغییر کرده است. در بین سبزیجات گلخانهای گوجه فرنگی سودآورترین محصول برای این منطقه میباشد [7].

هاتیرلی[8] و همکاران (2006)، در بررسی گلخانههای تولید گوجه فرنگی دریافتند که سهم انرژی دیزل از کل انرژی مصرفی35/34% ، کود59/27%، الکتریسته 1/16%، شیمیایی 19/10% و انرژی انسانی 64/8% میباشد. عملکرد محصول 160 تن در هکتار و انرژی مصرفی GJ/1000m2 7162/106 میباشد. نسبت انرژی 2/1، انرژی ویژه GJ/t 380/12 و بهرهوری انرژی kg/MJ 09/0میباشد نتایج نشان داد که مزارع کوچکتر نسبت به مزارع بزرگ از نظر بازده انرژی مؤثرتر هستند. عملکرد گوجه فرنگی به عنوان یک متغیر وابسته، معادلهای از متغیرهای مستقل کود، سموم شیمیایی، ماشین، انسان، آب و بذر میباشد. نتایج نشان داد که همه متغیرها به جز انرژی بذر معنیدار بوده و در عملکرد نقش دارند [11].

انگیندنیز[9] (2006)، در بررسی مزارع گوجه فرنگی که از حشره کش استفاده میشد در ازمیر دریافت که متوسط هزینه برای تولید گوجه فرنگی $/ha 3410، ارزش ناخالص $ 2833 و سود خالص$ 1794 می باشد. هزینه کل حشرهکشها $/ha 141 بود که 9/5% از هزینه های متغیر و 1/4% از هزینههای کل را در بر می گیرد. آستانه اقتصادی برای استفاده از حشرهکش kg/ha 2014 میباشد در حالی که در این تحقیق kg/ha 2611 مصرف سم بود [10].

در اين تحقيق با شناخت دقيق روشهاي مختلف توليد گل شاخه بریده و تعيين ميزان انرژي مورد نياز برای توليد اين محصول در کل فرآیند توليد اعم از کاشت، داشت و برداشت و همچنين تعيين سهم هر يک از منابع تأمين کننده انرژي مورد نياز در کل فرآيند توليد ميتواند در تدوين برنامه و نيازهاي آتي بخش کشاورزي به منابع مختلف انرژي براي انجام کار مؤثر باشد.

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: فان پاتوق]

[مشاهده در: www.funpatogh.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 737]