به مناسبت ميلاد با سعادت امام سجادع‌ حقوق از نوع همه شمول‌

واضح آرشیو وب فارسی:جام جم آنلاین: به مناسبت ميلاد با سعادت امام سجادع‌ حقوق از نوع همه شمول‌
جام جم آنلاين: سخنان ائمه اطهار چراغ راه هدايت شيعيان است و در كنار درستي و صدق از ويژگي اثرگذاري نيز بهره‌مند است. درستي و صدق اين سخنان ناشي از عصمت و مقام و مرتبه خاصي است كه خداوند به اين بزرگان عطا كرده و اثرگذاري اين سخنان نيز ناشي از اين است كه گوينده و نويسنده آنها خود پيش از ديگران عامل بدانها هستند و لذا سخن ايشان از دل برمي‌خيزد و لاجرم بر دل مي‌نشيند.

اين بزرگان منش و سلوك زندگي خود را با عباراتي زيبا، فصيح و بليغ بيان كرده‌اند و ما شيعيان با اين گنجينه‌هاي گهربار مواجهيم و به قدر ظرفيت خود مي‌بايست از آن بهره ببريم و تا جايي كه نياز ما در زندگي از اين منابع ارزنده تامين مي‌گردد چشم به دست و گوش به زبان ديگران نداريم و راه چاره مسائل زندگي خود را زبيگانه تمنا مداريم.

در اين ميان ادعيه امام سجادع در صحيفه سجاديه، پس از كلمات گهربار اميرالمومنين در نهج‌البلاغه، بهترين مصداق و نمونه اين سخنان است. امام سجاد؛ پيشواي چهارم شيعيان، در سال 36 و يا 38 هجري قمري در مدينه‌النبي متولد شد.

ايشان به همراه پدر و برادران و ساير اهل بيت و اصحاب اباعبدلله در حالي كه 22 سال از عمر شريفشان مي‌گذشت در واقعه عاشورا حضور داشت ولي به خواست خداوند متعال به علت بيماري وارد ميدان جنگ نشد تا نور هدايت در زمين براي جويندگان آن روشن بماند.

شيعيان در زمان رهبري امام سجاد با مشكلات سختي كه از زمان جنگ صفين، نهروان و جمل و دوران حاكميت معاويه و يزيد و همچنين شهادت اباعبدالله و اصحابش بر وجود خود حس مي‌كردند، فرصتي براي جنگ مجدد با دستگاه حاكميت نداشتند.

تنگناهايي كه دستگاه خلافت براي شيعيان ايجاد مي‌كرد هر روز بيشتر مي‌شد و قيام‌هاي توابين نيز بعضا نا فرجام مي‌ماند. در اين اوضاع و احوال دستگاه حكومتي به حضرت زين العابدين‌ع اجازه نمي‌داد كه به شكل آشكار آنگونه كه بعدها امام محمد باقر و امام جعفر صادق قادر بودند، مجالس تدريس را براي شاگردان و جويندگان معرفت داير كند.

از سوي ديگر هر گونه اثري از ايشان كه به شكل مستقيم بناي آن را مي‌داشت كه معارف اجتماعي شيعي را ترويج كند، مورد برخورد دستگاه حاكم قرار مي‌گرفت. ولي امام سجاد محدوديت‌هاي موجود را دليلي بر عدم اشاعه معارف شيعي ندانست و آثار گرانقدري از خود به جاي گذاشت كه در همه دوران‌هاي تاريخ فخر شيعه باشد.

از ايشان مجموعه ارزشمند دعا كه خود حاوي درس‌هاي بسيار ارزشمندي است، تحت عنوان صحيفه سجاديه به جاي مانده است. اما صحيفه سجاديه تنها يادگار باقي مانده از اين امام معصوم نيست. رساله حقوق نيز يكي ديگر از آثار امام سجاد است كه از مفاخر ارزنده فرهنگ شيعي محسوب مي‌شود.

رساله حقوق دربردارنده يك سري از وظايف و تعهدات اخلاقي و اجتماعي انسان‌ها و علي الخصوص مسلمانان در رابطه با خداوند، ساير افراد و مسلمانان و همه كائنات است.

حضرت زين العابدين‌ع با نگاهي ژرف و همه جانبه تعهدات و وظايف افراد نسبت به برادران و خواهران ايماني و همچنين نسبت به ساير انسان‌ها و تعهدات انسان در رابطه با خداوند و التزامات بندگي او (حقوق عبادات) را يادآور مي‌شود.

ژرف نگري و نگرش وسيع و همه شمول امام در اين رساله نمايانگر همه شمولي و وسعت ديد دين مبين اسلام است به شكلي كه در رساله‌اي كه بنا دارد از حقوق سخن گويد، نه تنها اين حقوق را منحصر به حقوق خداوند در قبال انسان نمي‌كند (آنچنان كه برخي اديان دنياستيز و دنيا گريز چنين كردند) و نه تنها اين حقوق را منحصر به همكيشان نمي‌داند (آنچنان كه برخي اديان بسته چنان نگرشي دارند)، و نه تنها توجه به حقوق را محدود به حقوق انسان‌ها نمي‌كند (آنچنان كه نگرش مدرن انسان مدار چنين كرد و از طبيعت غافل شد و نتيجه آن بحران زيست محيطي است كه امروز با آن مواجهيم)، بلكه حقوق همه كائنات را مدنظر دارد تا جايي كه از حقوق حيوانات نيز در كنار حقوق عضوهاي بدن، حقوق بندگان و زيردستان و... سخن مي‌گويد. امام از حقوق زيردستان، حقوق عبادات، حقوق اعضاي بدن و حقوق پرندگان و حيوانات هم سخن گفته است.

به طور خلاصه مي‌توان گفت، رساله حقوق امام سجاد يك دوره نظام اخلاقي و حقوقي اسلام كه شامل اخلاق و حقوق خانواده، اخلاق و حقوق در اجتماع و اخلاق و حقوق فرهنگي و سياسي است را در بردارد.

رساله حقوق امام سجاد، رساله‌اي مستند است و در منبع معتبري چون «من لا يحضره الفقيه» اثر شيخ صدوق (متوفي 382 قمري) آمده است. «خصالِ» شيخ صدوق و «تحف العقولِ» حراني (متوفي 381 قمري) از ديگر منابعي است كه اين رساله مستند بدان‌هاست.

به طور كلي شماره حقوقي كه در اين رساله مذكور است به 51 مورد مي‌رسد كه از جمله آنهاست: حق خداوند، حق زيردستان، حقوق اعضاي بدن، حق خردسالان، حق سالخوردگان، حق اندرزگوي انسان، حق اندرزجو از انسان، حق مشاور، حق كسي كه عليه انسان شكايت مي‌كند، حق كسي كه انسان عليه او اقامه دعوا كرده است، حق كسي كه انسان با او مراوده و نشست و برخاست دارد، حق دارايي، حق دوست، حق شريك، حق همسايه، حق پدر و مادر، حق همسر، حق برادر، حق فرزند و...

از اين رساله دو ترجمه از حجت‌الاسلام علي شيرواني و همچنين حجت‌الاسلام صادق حسن‌زاده به زبان فارسي موجود است. همچنين اين رساله در سال 1385 توسط رايزني فرهنگي جمهوري اسلامي به زبان يوناني ترجمه و منتشر شد.

منابع:

1- ترجمه علي شيرواني از رساله حقوق امام سجاد، انتشارات دارالفكر‌ 2- ترجمه حجت‌الاسلام صادق حسن زاده از رساله حقوق امام سجاد، انتشارات كيش مهر امام.

سلمان اوسطي‌
پنجشنبه 17 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: جام جم آنلاین]

[مشاهده در: www.jamejamonline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 58]