نگاهي به لزوم و شرايط استفاده از مكمل هاي غذايي سلامتي در مسلخ سودجويي

واضح آرشیو وب فارسی:سایت ریسک: نگاهي به لزوم و شرايط استفاده از مكمل هاي غذايي سلامتي در مسلخ سودجويي
سعيد اويس

اينترنت و ماهواره در قبضه مكمل هاي غذايي تقلبي است كه همگي آنها داعيه دار خواص معجزه آسا هستند. در يك لحظه مشكل چاقي فرد را برطرف مي سازد، طاسي سر را از بين مي برد، فشار خون را كنترل كرده و كلسترول را به اندازه طبيعي آن بازمي گرداند. قد را به اندازه دلخواه بلند مي كند. ويژگي ها و خواسته هاي ظاهري فرد را تامين مي كند و هزاران خاصيت خارق العاده ديگر كه در هيچ كلينيك و درمانگاه ديگري يافت نمي شود.

---

در گذشته يي نه چندان دور، نگاه به علم تغذيه نگاهي حاشيه يي بود. اما امروز به خوبي مي دانيم براي ارتقاي سلامت، پيشگيري از بيماري ها، براي موفقيت در درمان و بازتواني به اين علم به شدت محتاجيم.

بي توجهي به تغذيه مي تواند عوارض جبران ناپذيري را براي هر جامعه يي به بار آورد. ارتقاي سطح سواد تغذيه يي جامعه، امروزه به عنوان يكي از محوري ترين برنامه هاي سلامت مورد توجه همگان است.

خوشبختانه اين مساله در سند چشم انداز 20 ساله جمهوري اسلامي ايران مورد توجه قرارگرفته و قانونگذار در ماده 84 قانون توسعه چهارم، دولت را موظف به تشكيل شوراي عالي سلامت و امنيت غذايي، به منظور نهادينه كردن مديريت، سياستگذاري، ارزشيابي و هماهنگي در امنيت غذا و تغذيه كشور، تأمين سبد مطلوب غذايي و كاهش بيماري هاي ناشي از سوءتغذيه كرده است. تهيه و اجراي برنامه هاي آموزشي به منظور ارتقاي فرهنگ و سواد تغذيه يي جامعه نيز در اين قانون ارزشمند مورد تاكيد قرار گرفته است.در سه دهه بعد از انقلاب اسلامي، دستاوردهاي بزرگي در بخش سلامت براي كشور عزيزمان حاصل شده است كه كاهش سوء تغذيه از موارد مهم و افتخارآفرين آن است. اما هنوز تا ايده آل فاصله زيادي داريم. خصوصاً اينكه بتوانيم از منظر تغذيه سالم به امور بهداشت و سلامت نگاه كنيم. شرايط جديد زندگي و تغيير عادت هاي غذايي مخاطرات جديدي را به وجود آورده است. شيوع روز افزون چاقي، چربي و قندخون، بي شك ارتباط مستقيمي با الگوي مصرف مواد غذايي دارد.

موفقيت در زمينه سازگار كردن شيوه و فرهنگ تغذيه نيازمند ارتباط، تعامل و اجراي مشترك توسط بخش هاي مختلف است و در اين باره ارتقاي سطح آگاهي سياستگذاران ملي، سالم سازي توليد، نگهداري، فرآوري، توزيع و مصرف مواد غذايي، هدفمند كردن يارانه هاي غذايي، ارتقاي فرهنگ و سواد تغذيه يي و حركت در راستاي دسترسي آحاد جامعه به سبد غذايي مطلوب، مي تواند به عنوان برنامه راهبردي مورد توجه قرار گيرد.اصطلاح رژيم درماني يا درمان با رژيم

(Diet-therapy) به معناي استفاده از رژيم غذايي نه فقط براي بيماران، بلكه براي افراد سالم نيز هست. بدين معني كه افراد سالم نيز بايد به نوبه خود از رژيم غذايي مناسب استفاده كنند تا بدين وسيله از ابتلا به سوء تغذيه مصون مانده و از سلامت كامل برخوردار شوند.

سوء تغذيه به صورت كم وزني، لاغري، كوتاه قدي در كودكان زير شش سال و كمبود برخي ريز مغذي ها مانند آهن، روي، يد و... در افراد جامعه، به رغم بهبودهاي سال هاي اخير به عنوان يك مشكل اجتماعي مطرحند. به طوري كه حدود يك سوم زنان در سن باروري

(49 - 15)، براساس شاخص هموگلوبين، كم خون اند و درجات كم خوني براساس شاخص فرتين سوم در 50درصد زنان وجود دارد. همچنين 23 درصد كودكان زير دو سال، 26درصد كودكان شش ساله، 23 درصد نوجوانان دختر و پسر از كمبود آهن رنج مي برند.امروزه بيش از پيش شاهد تغيير الگوي غذايي جامعه و عدم توجه كافي به نوع و مقدار غذاي مورد نياز قشر جوان، ميانسال و سالمند كشور هستيم. تغذيه ما بيش از پيش تحت الشعاع تبليغات رسانه يي، غذاهاي آلوده ارائه شده در مراكز تهيه غذاهاي آلوده و فوري و رستوران ها و سلايق صنايع غذاي كشور قرار گرفته و تا حد زيادي از فرهنگ غذاي سنتي و سالم خود فاصله گرفته است.

يكي از موضوعاتي كه در حوزه سواد تغذيه يي بايد به آن اشاره كنيم، مكمل هاي غذايي است. مكمل يا supplement وقتي به كمك مي آيد كه مواد غذايي نتواند در تامين نيازهاي يك فرد كامل عمل كند و كامل كننده نيازهاي سلولي انسان به ويتامين ها يا املاح هستند. در حقيقت پزشكان مكمل هاي غذايي را با توجه به جنبه هاي مختلف فرد، شامل وضعيت سلامت، رشد، سن و عوامل ديگر تجويز مي كنند. به دليل اينكه مواد موجود در مكمل ها اغلب از ويتامين ها و املاح هستند كه معمولاً در غذا وجود دارند، به آنها مكمل غذايي گفته مي شود. مشاهدات علمي مختلف نشان داده است مكمل هاي رژيمي، اثرات بسيار سودمندي روي سلامت فرد دارد.

در واقع مصرف مكمل هاي غذايي، تضميني براي تامين كامل مواد مغذي مورد نياز بدن است. به عنوان مثال كودكي كه شش ماه با شير مادر تغذيه شده و تا سن شش ماهگي از ذخاير آهن خود و مقدار آهن قابل جذب شير مادر استفاده كرده، بعد از شش ماهگي نياز به مكمل آهن دارد، چون سرعت رشد او زياد است و آهن موجود در غذا براي آن ميزان رشد كافي نيست. براي زنان باردار هم قرص آهن از پايان سه ماهگي تا سه ماه پس از زايمان تجويز مي شود. چون نياز به آهن در دوران بارداري نيز افزايش مي يابد. همچنين در سطح جهان، پزشكان در كنار داروهاي ژنريك براي درمان برخي بيماري ها، از مكمل هاي غذايي براي كاهش ميزان مصرف داروهاي ژنريك مربوطه و عوارض ناشي از آن استفاده مي كنند.

در واقع علت اصلي توليد مكمل ها، نياز انسان ها است و بخش عظيمي از مكمل هاي غذايي با هدف كمك به ارتقاي سلامت افراد تهيه مي شود و از اين نظر توليد اين محصولات خود ارزش بالايي دارد.

مكمل هاي غذايي خصوصاً در مناطق محروم و كشورهاي فقير كه سوءتغذيه رواج دارد و در بحران هايي مانند زلزله و سيل كه ممكن است مردم منطقه يي را براي مدتي در معرض خطر كمبودهاي تغذيه يي بگذارد، بسيار حياتي و ارزشمندند.

علاوه بر اين، با توجه به افزايش اميد به زندگي، مكمل ها اگر درست مصرف شود، مي تواند تا حد زيادي به توانمندي بهتر افراد در سال هاي بعدي زندگي كمك كند. براي مثال در بسياري از كشورها مصرف مكمل كلسيم همراه با ويتامين دي، به صورت همگاني توصيه مي شود. آمار نشان مي دهد حداقل چهل درصد مردم جهان، روزانه از مكمل هاي غذايي و قرص ها و كپسول هاي حاوي ويتامين و مواد معدني استفاده مي كنند. البته نبايد فراموش كنيم كه تغذيه مناسب اصل است، ولي اگر به دلايلي تغذيه ما نتواند نيازهاي ما را تامين كند، مصرف مكمل ها ضروري و حياتي است.

اما سوداگران در اين ميان بيكار ننشسته اند و از اين موضوع كمال استفاده و بهره را براي افزايش درآمدهاي غيرمشروع خود برده اند. ورود مكمل هاي غذايي قاچاق به كشور، به رغم تلاش هاي سازمان هاي مختلف، كماكان قربانيان خود را به مسلخ سلامتي و تندرستي مي كشاند. اين موضوع ريشه در پايين بودن سواد تغذيه يي جامعه دارد.وجود سايت هاي بدون هويت و اصالت در اينترنت كه به ارائه مشاوره هاي پزشكي و تغذيه يي مي پردازد، يكي از ساده ترين نمونه هايي است كه امروزه در جامعه ما گسترش يافته است. ادعاي وجود يك مكمل غذايي-رژيمي خارق العاده و كمياب كه درمان قطعي، سريع و برگشت ناپذير همه مشكلات فيزيكي و روحي، رواني فرد و حتي ناهنجاري هاي شخصيتي، با مصرف آن سهل الوصول است، بسياري از جوانان ما را فريفته خود ساخته است. به رغم همه هشدارهاي وزارت بهداشت در خصوص اينگونه مشاوره هاي غيرعلمي، هنوز بازار اينگونه مكمل هاي غذايي در كشور داغ است و سوداگران به واسطه فقر فرهنگ تغذيه يي جامعه، علاوه بر اخلال در نظام دارويي كشور، سلامت و تندرستي مردم را نشانه مي روند.به نقل از خبرگزاري مهر، بيش از 70 درصد مكمل هاي غذايي كه در بازار داخلي عرضه مي شود، از مبادي غيرقانوني و به صورت قاچاق وارد كشور مي شود. ضمن اينكه بيش از 50 درصد مكمل هاي قاچاق نيز تقلبي است و استفاده از آنها عوارض مختلفي همچون خونريزي كبد، پارگي تاندون ها، ريزش موي سر، ايجاد آكنه، بروز فشار خون و... را به دنبال دارد. در حال حاضر بيش از 25 شركت توليدكننده و 90 شركت وارد كننده مكمل هاي غذايي و رژيمي در كشور با مجوز وزارت بهداشت وجود دارد كه محصولات آنها فقط در داروخانه ها توزيع و عرضه مي شود و تبليغات هيچ كدام از آنها در عرصه اينترنت و ماهواره ميسر نيست.

انواع مكمل هاي غذايي تقلبي

1- مكمل هايي كه بدون هيچگونه اصالت و هويتي و با نام ها و عناوين مجهول عرضه مي شود. اين فرآورده ها بر اساس عدم شناخت مصرف كنندگان نسبت به شركت هاي توليدكننده واقعي و معتبر، در داخل كشور يا در خارج از كشور با نام هاي جعلي تهيه و بسته بندي مي شود و از طريق سوداگراني كه در واقع فروشندگان روياي سلامتي هستند، در مراكز غير مجاز عرضه مي شود. اين موضوع زماني خود را نشان مي دهد كه قرباني اين سوداگران پس از مشاهده عوارض آنها در جست وجوي شركت توليدكننده، همه نام هاي روي برچسب يا پاكت را جست وجو مي كند، ولي به هيچ نشاني يا آدرس صحيحي دست پيدا نمي كند. اينجا است كه مصرف كننده به موضوع پي مي برد كه چنين شركتي با اين عنوان وجود خارجي ندارد.

2- مكمل هايي كه دقيقاً از روي نمونه اصلي و ارژينال بسته بندي شده اند. معمولاً اين گونه محصولات به جاي مواد اصلي، محتوي شير خشك، آرد گندم و برنج، آرد ماكاروني و... هستند. اين گونه فرآورده ها كه با جعل عناوين معروف و به معتبر توزيع مي شوند، معمولاً توسط توليدكنندگان داخلي تهيه شده و در مراكز غيرمجاز يا از طريق درج آگهي در روزنامه ها به فروش مي رسند.

3- مكمل هايي كه تاريخ گذشته هستند و قاچاقچيان با تغيير بسته بندي آنها، تاريخ جعلي و غيرواقعي را روي آنها چاپ يا حك مي كنند و از طريق تبليغات ماهواره يي يا در سايت هاي اينترنتي به فروش آنها اقدام مي كنند.

4- مكمل هايي كه توسط قاچاقچيان از راه غيرمجاز وارد كشور مي شوند و ملاحظات حمل و نقل خصوصاً در رابطه با ميزان رطوبت، گرماي محيط، تابش نور آفتاب درباره آنها رعايت نمي شود و امكان فاسد شدن آنها بسيار منطقي به نظر مي رسد.

5- مكمل هايي كه توسط مدعيان داراي خواص معجزه آسا و خارق العاده هستند. هرچند كه خواص اين فرآورده ها داراي هيچ گونه سند علمي نيست، ولي به دليل تبليغات قوي و شديد فروشندگان آنها، با ايجاد فضاي تلقيني و ترغيبي شديد، داراي فروش زيادي در جامعه است.

بنابراين آنچه كه از اهميت وافري برخوردار است، آن است كه حداقل در حال حاضر به هيچ عنوان نمي توان بدون مشاوره با پزشك و متخصص مربوطه، نسبت به تهيه و مصرف اين قبيل فرآورده ها اقدام كرد. درست است كه راز سلامتي و نشاط در تغذيه كامل نهفته است و تامين كافي ويتامين ها و ريزمغذي ها و مواد معدني، كليد تندرستي و شادابي بشر است، ليكن بايد به اين نكته توجه داشت كه اين تشخيص پزشك است كه تعيين مي كند بدن فرد به كدام مكمل غذايي و به چه مقدار و با چه درصدي نياز دارد. كدام مكمل با برنامه غذايي يا برنامه دارويي فرد تداخل دارد يا مصرف كدام مكمل ها همراه با هم ممكن است خطرآفرين باشد.

از سوي ديگر نحوه تهيه و تامين اين مكمل ها است كه حتماً بايد از طريق مجاري مجاز، تاييد شده و تحت نظارت صورت گيرد. متاسفانه چندي است كه شاهد بروز پديده قاچاق مكمل ها در كشور هستيم و اين موضوع سبب بي اعتمادي گسترده يي در ميان پزشكان و همچنين عموم مردم شده است. به منظور اطمينان از صحت و سلامت و اصالت مكمل هاي غذايي، اين فرآورده ها را بايد از داروخانه تهيه كرد. در واقع مكمل هاي غذايي داراي مجوز، از يك سو هنگام ورود تحت نظارت و كنترل متخصصان امر در وزارت بهداشت است و كشور توليدكننده، تاريخ توليد و ميزان مواد موثر آنها مشخص است و از سوي ديگر تحت برنامه نمونه برداري مستمر وزارت بهداشت است تا نسبت به سلامت اين فرآورده ها پيش از رسيدن به دست مصرف كننده نهايي ، اطمينان كامل حاصل شود.

براين اساس يكي از راهكارهايي كه مي توان براي رفع اين مشكل ارائه داد، آشنا كردن افراد جامعه با فرهنگ استفاده صحيح از مكمل هاي غذايي سالم است. مردم به واسطه اهميتي كه خود براي سلامت، تندرستي و شادابي خويش قائل هستند، نبايد به سوي فرآورده هايي كه به صورت قاچاق و بدون نظارت وزارت بهداشت وارد كشور مي شود، بروند و هنگام تهيه اين محصولات بايد به برچسب فارسي آنها كه در بردارنده نام شركت توليد كننده و وارد كننده و شماره مجوز وزارت بهداشت است، دقت كنند تا ابهامات موجود كاملاً از بين برود و افراد با اطمينان از اينكه يك مكمل به تاييد وزارت بهداشت رسيده است، بتوانند بدون هرگونه نگراني، آن را با نظر پزشك مصرف كنند. در حقيقت مكمل ياري يعني جبران كمبود يك ماده مغذي كه بدن به آن نياز دارد و غذاهاي موجود به هر دليلي نمي توانند آن را تامين كنند. از زمان هاي بسيار قديم اين روش در طب سنتي وجود داشته است و اينك به صورت مدرن و بر اساس اطلاعات و تحقيقات علمي صورت مي گيرد. ولي شرط موفقيت آن در تامين سلامتي جامعه در اين نكته است كه فرهنگ كاربري آن نيز به صورت صحيح و علمي در كشور پايه ريزي شود. البته در اين رابطه شاهد تلاش هاي بي وقفه وزارت بهداشت بوده ايم كه منجر به دستاوردهاي بزرگي در كشور شده است، ليكن راه رسيدن به توسعه سلامتي در كشور همچنان طولاني است و اين موضوع مستلزم تلاش بيشتر، سرمايه گذاري هدفمند و سياستگذاري دقيق براي افزايش سطح آگاهي عموم جامعه از مولفه هاي موثر بر سلامتي خصوصاً در حوزه سواد تغذيه يي است.
دوشنبه 14 مرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت ریسک]

[مشاهده در: www.ri3k.eu]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 510]