جايگاه قرآن در سرانه مطالعه/10در ميزگرد اختصاصي خبرگزاري ايكنا با كميته سنجش مطالعه مطرح شدطرح قرارگرفتن خواندن قرآن در سرانه مطالعه مستند و علمي است

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: جايگاه قرآن در سرانه مطالعه/10در ميزگرد اختصاصي خبرگزاري ايكنا با كميته سنجش مطالعه مطرح شدطرح قرارگرفتن خواندن قرآن در سرانه مطالعه مستند و علمي است
گروه ادب: كارشناسان كميته طرح سنجش مطالعه در ميزگرد «جايگاه مطالعه قرآن كريم و كتب ادعيه در شاخص‌هاي مطالعه» كه در محل نهاد كتابخانه‌هاي عمومي كشور برگزار شد، قرار گرفتن خواندن قرآن كريم در سرانه مطالعه را به دليل دستاوردهاي معنوي و بلوغ فكري، علمي و مستند ارزيابي كردند.
به گزارش خبرگزاري قرآني ايران (ايكنا) محاسبه سرانه مطالعه و پرداختن به آن در همه كشورها جايگاهي شايسته دارد و متوليان فرهنگي در هر جامعه‌اي مي‌كوشند تا مردم خود را به سمت مطالعه تشويق و از اين رو با بالابردن سطح فرهنگ مردم به كميت عددي افتخارآفريني در سرانه مطالعه خود دست يايند.

مدتي است بحث قرارگرفتن خواندن قرآن و كتب ادعيه در شاخص‌هاي سرانه مطالعه به شدت مطرح شده است و متوليان فرهنگ كشور به عملي شدن اين موضوع تأكيد بسيار كرده‌اند.

پس از اين صحبت‌ها كميته‌اي در بخش پژوهش نهاد كتابخانه‌هاي عمومي كشور تشكيل و به طور جدي به مطالعه چگونگي سنجش ميزان مطالعه در كشور پرداخت كه سنجش ميزان خواندن قرآن و كتب ادعيه در رأس همه اين مطالعات قرار داشت.

گروه ادب خبرگزاري ايكنا پس از مطرح شدن موضوع محاسبه خواندن قرآن و كتب ادعيه در سرانه مطالعه در ميزگردي اختصاصي با اعضاي كميته سنجش ميزان مطالعه در محل نهاد كتابخانه‌هاي عمومي كشور به شاخص‌هاي خواندن متون مذهبي در سرانه مطالعه پرداخته است.

آمار مطالعه با واقعيت جامعه تطبيق ندارد

دكتر «جلال غفاري» مدير كل پژوهش و برنامه‌ريزي نهاد كتابخانه‌هاي عمومي كشور در ابتداي اين ميزگرد با اشاره به اهداف تشكيل اين كميته بيان كرد: ضرورتي كه ما را به بحث سرانه مطالعه كشاند تأكيدي بود كه بر بحث مطالعه مفيد صورت مي‌گرفت و در اين بين آمارهاي مختلف در سطح كشور درباره ميزان مطالعه منتشر مي‌شد كه اين آمار از 2 دقيقه تا 7 دقيقه و 8 دقيقه آمار مطالعه را اعلام كرده بود و آمار دقيقي در كشور درباره سرانه مطالعه وجود نداشت.

او با اعتقاد براين‌كه اين آمار با واقعيت‌هاي مطالعه در جامعه تطبيق ندارد ادامه داد: به نظر مي‌رسد اين آمار با واقعيت مطالعه جامعه تطبيق ندارد و ما بر آن شديم كه كميته‌اي از متخصصان در رشته‌هاي جامعه‌شناسي و كتابداري تشكيل دهيم تا بر اين اساس سرانه مطالعه مبتني بر يك ادبيات موضوعي قوي با يك كار دانشگاهي به دست بيايد.

مدير كل پزوهش و برنامه‌ريزي‌ نهاد كتابخانه‌هاي عمومي كشور با اشاره به مباحث موجود در اين طرح افزود: دو بحث چالشي در اين ميان وجود داشت؛ نخست، در نظرگرفتن مطالعات الزامي مانند تكليف‌هايي كه دانش‌آموزان در مدارس انجام مي‌دهند يا جايي كه خواننده كتاب، اختياري به سمت مطالعه نرفته است و اين بحث كه آيا اين نوع مطالعه‌ها بايد جزء سرانه مطالعه به حساب مي‌آيد و درثاني اين‌كه ميزان مطالعه قرآن و ادعيه بايد در سرانه مطالعه لحاظ بشود يا نشود؟

غفاري با اشاره به سوابق اين بحث و تأثير متون مقدس در سرانه مطالعه كشورهاي ديگر تصريح كرد: در اين طرح به شاخص‌هاي سرانه مطالعه كشورهاي ديگر مراجعه و تعاريفي كه آن‌ها داشته‌اند، مانند تعاريف منبع و انواع مطالعه بررسي شده است.

به گفته غفاري يكي از موضوعات چالشي در بحث سرانه مطالعه اين است كه هر ارگاني به فراخور اهدافي كه دارد، يك‌نوع اطلاع‌رساني در اين زمينه مي‌كند و با اين موضوعات صلاح بر اين بود كه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامي به‌ويژه بخش معاونت فرهنگي و نهاد كتابخانه‌هاي عمومي كشور كاربررسي سرانه مطالعه را دنبال كنند.

غفاري با اشاره به منابعي كه هم‌اكنون در كميته سنجش مطالعه مورد بررسي قرار گرفته تصريح كرد: كميته شكل‌گرفته براي ميزان مطالعه هم‌اكنون تعاريف مطالعه را از دايرةالمعارف‌هاي تخصصي استخراج و نيز پيشينه بحث در ادبيات فارسي و ادبيات اساطيري را بررسي مي‌كنند و در اين زمينه تلاش شده كه ببينيم نخست تعريف مطالعه چيست و اگر در اين بحث به تعريف واحدي رسيديم، مشخص خواهد شد كه آيا قرائت قرآن و كتب درسي جزء مطالعه محسوب مي‌شود يا نمي‌شود؟

او در پايان با اشاره به اين كه خواندن و مراجعه به منابع الكترونيك هم در بررسي جديد شاخص‌هاي مطالعه محاسبه مي‌شود، تصريح كرد: در طرح جديد به اين موضوع پرداخته مي‌شود كه كساني كه از سايت مطالعه مي‌كنند، آيا بايد در سرانه مطالعه محاسبه ‌شود يا خير؟

خواندن قرآن به دليل محتواي بالاي آن بهترين نوع مطالعه محسوب مي‌شود

«احمد پارسازاده» مدير كميته پژوهش سرانه مطالعه هم در اين ميزگرد صحبت‌هاي خود را با پاسخ دادن به اين پرسش كه چه منابع موثقي هم‌اكنون براي اين تحقيق در سرانه مطالعه وجود دارد؟ آغاز كرد و گفت: بحث‌هايي كه در غرب مطرح مي‌شود دقت بيشتري از بحث‌هايي كه در ايران مطرح است دارد. البته آن‌ها بيشتر تمايل دارند نتايج بالاي سرانه را اعلام كنند و از ارائه مستندات طفره مي‌روند. غربي‌ها وقتي از سرانه مطالعه مي‌گويند، مشخص مي‌كنند كه از تعريف مطالعه چه منظوري دارند؛ براي مثال مشخص مي‌كنند كه نوع مطالعه، مطالعات تفنني است يا غير تفنني. از اين رو عموماً وقتي از سنجش مطالعه صحبت مي‌كنند بيشتر مرادشان آن است كه مردم چقدر از اوقات فراغتشان را به مطالعه اختصاص مي‌دهند؟ جهت براي آن‌ها اهميت دارد كه مطالعات تفنني چقدر بافت اجتماعي را تحت تأثير قرار مي‌دهد.

او با اشاره به روش‌هاي مختلف در كشورهاي غربي براي سنجش ميزان مطالعه تأكيد كرد: روش‌‌هاي مختلفي در غرب مورد توجه قرار مي‌گيرد. گاهي سنجش پيمايشي است. در واقع پرسش‌هايي طراحي و با پرسشنامه‌ها سرانه مطالعه را مي‌سنجند. گاهي‌وقت‌ها نيز اين‌گونه نيست و با استفاده از مدل‌سازي فرمولي را به دست آورده و با استفاده از آن فرمول تخمين مي‌زنند. براي مثال جامعه را به سوادداران و تحصيلكردگان و بي‌سوادان تقسيم‌بندي مي‌كنند و در آن به اين موضوع مي‌پردازند كه تحصيلكردگان براي قبولي در آزمون لازم است چه انداره كتاب مطالعه كنند. به اين دليل بار سنجش ميزان مطالعه در غرب به نسبت بالا است.

او با اشاره به دلايل پايين بودن آماري كه پيش از اين درباره سرانه مطالعه در كشور اعلام شده بود بيان كرد: يكي از دلايل پايين بودن آمار قبلي در كشور به دليل روش تحقيق به كاررفته يا به واسطه تعريفي است كه از مطالعه ارائه شده است كه البته تاكنون مشخص نشده است كه ميزان دو دقيقه مطالعه‌اي همه از آن صحبت مي‌كنند بر اساس چه مطالعه‌اي بوده است؟

به گفته پارسازاده ميزان بالاي آمار مطالعه ضرورتاً به معناي فرهيختگي فرهنگي نيست، يعني ضرورت علمي در رابطه ميان فرهيختگي فرهنگي و سرانه مطالعه وجود ندارد، مگر اين كه تحقيقي در اين زمينه انجام شود؛ براي مثال در جوامع و قوم‌هايي كه فرهنگ مكتوب ندارند و فرهنگ‌هايشان شفاهي و گفتاري است بافت‌هاي خاص مردم سعي مي‌كنند منابع ديگر آگاهي را كسب كنند تا كتاب و اسناد مكتوب. به اين سبب براي تصميم‌گيري يا كسب اطلاعات و يا لذت بردن يا تفنن اقوامي كه فرهنگ مكتوب دارند به سمت مطالعه اسناد حركت مي‌كنند، اما اقوامي كه فرهنگ ديداري و شنيداري دارند از ارتباطات اجتماعي استفاده مي‌كنند.

مدير كميته پژوهشي سرانه مطالعه گفت: در جوامعي كه آمار مطالعه كم است و يا به عبارتي زياد نيست، نبايد از بافت فرهنگي غافل شد و در پژوهش‌ها بنا به تعريف مطالعه و روش تحقيق آمارها متفاوت است.

او ادامه داد: درباره تعريف مطالعه اختلاف نظر وجود دارد. گاهي از منظر، مطالعات تربيتي به مطالعه نگاه مي‌شود و مطالعه‌اي را مطالعه مي‌دانند كه همراه با دقت نظر، تأمل و براي كسب اطلاعات باشد. اين دسته از مطالعات عمدتاً به اين مي‌پردازند كه مطالعه موفق چه مطالعاتي مي‌تواند باشد و زمان و مكان مطالعه چگونه تعيين شود.

پارسازاده با اشاره به ديگر تعاريف مطالعه افزود: گاهي تعريف مطالعه از منظر كتابداري و اطلاع‌رساني است؛ كه در اين جا اختلاف نظر وجود دارد گاهي مطالعه به اين معني است كه هر خواندني كه مسبووق به يك متن نوشتاري باشد و با حداقلي از فهم و كسب اطلاعات همراه باشد. با اين تعريف، مطالعه، شامل تمام منابع نوشتاري است، اعم از اين كه اين منابع چاپي يا الكترونيكي باشد.

او با بيان اين‌كه مطالعه بايد با حداقل كسب اطلاعات همراه باشد گفت: در بحث خواندن قرآن، كسي كه اين كتاب آسماني و فهم حداقلي حاصل مي‌كند جزء مطالعه قرار مي‌گيرد.

مدير كميته پژوهش سرانه مطالعه بيان كرد: با اين تعريف از مطالعه خيلي از منابع مانند خواندن روزنامه‌ها، نشريات و مجلات اعم از رسمي‌ يا غيررسمي و يا چاپي و غير چاپي با حاصل حداقل فهم جزء منابع مطالعه حساب شده و در سنجش مطالعه قرار مي‌گيرد. گاهي صرفاً مطالعات تفنني سنجيده مي‌شود، گاهي مطالعه درسي نيز، جزء مطالعه حساب مي‌شود.

او بيان كرد: برخي در تعريف مطالعه از اين هم فراتر رفته‌اند و گفته‌اند حتي منابع شنيداري كه فرد از طريق آن اطلاعاتي كسب مي‌كند، يك نوع مطالعه به حساب مي‌آيد اساساً مطالعه يعني كسب اطلاع با هر محمل اطلاعاتي خواه كتاب يا چيز ديگر باشد.

پارسازاده درباره روش سنجش سرانه مطالعه توسط اين كميته اظهار كرد: كار ما اينجا پيمايشي است و يك تفاوتي با روش قبلي دارد كه در روش قبلي فرمول‌سازي مي‌شد كه چقدر كتب منتشرشده فروخته شده و چقدر از آن تعداد فروخته شده، مطالعه شده است و اين‌گونه سنجش مي‌كردند. در مطالعه دو دقيقه‌اي كه اعلام شد، مطالعه كتاب‌هاي درسي، مطالعات دلخواهانه، مطالعات مذهبي را جزء مطالعه نياورده و معلوم نيست توسط چه كسي و چه ارگاني سنجش شده است؟

او درباره نحوه پژوهش بيان كرد: پژوهش به‌صورت يك ادبيات موضوعي قوي و نظرات مختلف جمع‌آوري مي‌شود، بعد از جمع‌آوري آرا و نظريات مختلف اگر امكان جمع يا تلفيق اين نظرات وجود نداشت براساس حداقل‌ها و مشتركات مدل‌سازي كرده و براساس مدل‌سازي پرسشنامه تهيه كرده و پرسشنامه به تأييد خبرگان اين رشته خواهد رسيد و براساس آن اعلام مي‌شود، بر اساس اين دسته از تعاريف آمار اين‌چنين است، يعني سعي مي‌كنيم آمار نزديك به واقع ارائه شود، در جهت‌گيري خاصي وجود نداشته باشد.

پارسازاده با اعتقاد بر اين‌كه آمار قبلي بر پايه علمي نبوده است و سرانه مطالعه در كشور ما از دو دقيقه بيشتر است تصريح كرد: با بسياري از تعاريف مطالعه كتاب‌هاي درسي، قرآن و ادعيه، بايد جزء مطالعه محسوب شود و به دليل محتواي قرآن و تأثيرگذاري آن بهترين نوع مطالعه محسوب مي‌شود. چون علاوه بر اين كه اطلاعات جديدي به فرد مطالعه‌كننده مي‌دهد، دستاوردهاي رفتاري و معنوي را دارد كه در ساير مطالعات به وجود نمي‌آيد.

اين ‌پژوهشگر يادآوري كرد: در پرسشنامه‌هاي غرب اين سئوالات وجود دارد كه چه مكان‌هايي براي مطالعه وجود دارد و چقدر از زمان به مطالعه گذرا اختصاص داده مي‌شود، زيرا در اين كشورها خواندن كاتالوگ جز مطالعه محسوب مي‌شود.

پارسازاده گفت: ميزان بالاي مطالعه دليل فرهيختگي فرهنگي نيست، ما معمولاً اطلاعات مورد نياز را از ساير موارد آگاهي‌دهنده به دست مي‌آوريم كه سهل‌الوصول‌تر آسان و اقتصادي‌تر است.

او افزود: استادان كتابداري ما خيلي كم كار در اين زمينه كرده‌اند كه مطالعه چيست؟ محمل‌هاي مطالعه چيست و ميزان مطالعه چگونه سنجيده مي‌شود.

او تأكيد كرد: به دليل انگيزه بالاي مطالعه، بهترين نوع انگيزه براي مطالعه قرآن و ادعيه در كشور ما وجود دارد كه مردم ما بدون اجبار به اين مطالعات روي مي‌آورند.

مدير كميته پژوهش سرانه مطالعه اظهار كرد: در پرسشنامه‌هاي طراحي‌شده مطالعه‌اي كه فرد براي كار انجام مي‌داد يا به قصد آگاهي فني انجام مي‌دهد در سنجش مطالعه محسوب مي‌شود و ما سعي داريم اجماعي از نظريات مختلفي كه در اين حوزه وجود دارد حاصل كنيم و اگر اين امكان وجود نداشت تركيبي از نظريات را داشته باشيم.

پارسازاده با اشاره به شاخص‌هاي ديگر اين طرح افزود: در اين طرح رابطه سن و مطالعه، بافت جمعيتي رابطه جنيست، ميزان و دليل رجوع مردم به كتابخانه‌ها، نبود رغبت به كتابخانه‌ها يا استفاده از ساير منابع آگاهي در اين تحقيق به دست مي‌آيد.

او در پاسخ به اين پرسش كه آيا مطالعه قرآن به صورت غير هدفمند هم جزء سرانه مطالعه محسوب مي‌شود؟ گفت: دو مسئله در اين زمينه وجود دارد و آن‌هايي كه اعتقاد دارند مطالعه قرآن جزء مطالعه نيست، منظورشان اين است كه اطلاعات و آگاهي به افراد نمي‌دهد. پيش‌فرض اين افراد سكولارانه است، يعني مطالعه مذهب به ساعات خاصي اختصاص دارد و كاملاً دلخواهانه بوده و جدا از زندگي معمولي افراد؛ در مقابل كساني موافق اين رويكرد نيستند و بر اين اعتقاد هستند مطالعه آن دسته از خواندي‌هايي است كه علاوه بر اطلاعات و آگاهي دستاوردهاي معنوي و جهت‌گيري‌هاي روحي و معنوي را داشته باشد.

پارسازاده در پاسخ به اين پرسش‌كه مطالعات كتب مذهبي چگونه در سرانه مطالعه غرب محاسبه مي‌شود؟ بيان كرد: در برخي پژوهش‌ها در كشورهاي غربي حتي ساعاتي كه سر كلاس مي‌روند جز مطالعه قرار مي‌گيرد. براي سنجش مطالعه حتي كشاورزي كه سر زمين مي‌رود و در راه برشورهاي تبليغاتي راجب سموم گياهي و ... را مطالعه مي‌كند جزء شاخص‌ها حساب مي‌كنند. به اين دليل كه آن‌ها علاقه‌مندند آمار مطالعه را بالا نشان دهند.

پارسازاده گفت: ميزان مطالعه به دليل فرهيختگي فرهنگي نيست، ما اطلاعات مورد نياز از ساير موارد آگاهي‌دهنده ديگري استفاده كنيم كه سهل‌الوصول‌تر، آسان‌تر واقتصادي‌تر است.

او افزود: اساتيد كتابداري ما خيلي كم كار كرده‌اند كه مطالعه چيست، منابع مطالعه، چيست و ميزان مطالعه چگونه سنجيده مي‌شود.

. تفاوت آمار خود يك ايراد بزرگ است

در ادامه «مجيد سبزي‌پور» يكي از كارشناسان كميته سنجش مطالعه با توجه به اين‌كه آمارهاي متفاوت خود يكي از ايرادهاي وارد بر مطالعات قبلي سرانه مطالعه است گفت: آمارهاي متفاوتي وجود دارد. تفاوت آمار خود يك ايراد بزرگ است و نشان مي‌دهد ممكن است اين پژوهش‌ها در روش مشكل داشته باشد.

او با انتقاد از شيوه نمونه‌گيري در پژوهش‌هاي قبلي سرانه مطالعه بيان كرد: آن‌چه مهم است اين است كه شيوه نمونه‌گيري اين سرانه بسيار حائز اهميت بوده كه متأسفانه برخي پژوهش‌ها صرفاً در تهران انجام شده و نه در كل كشور و با شيوه نمونه‌گيري كه داراي اشكالات فراوان بوده است.

او ادامه داد: ما بايد با باتوجه به آمار نتيجه‌گيري كنيم، اين آمار بايد مستند باشد و با روش علمي انجام شده و در آن مستند صحبت شود. كساني كه اين آمار مي‌دهند بايد مستند صحبت كرده و روش‌هايي را كه اعمال شده را بيان كنند.

به اعتقاد اين پژوهشگر روش نمونه‌گيري در آمار قبلي سرانه مطالعه بسيار ناقص بوده و تنها در تهران و كتابخانه‌ها، اين آمار گرفته شده است.

او در پايان اظهار كرد: ما در مرحله تعريف جامعي از مطالعه هستيم و به تبع بعد از اين تعريف شاخص‌ها، مشخص و به يك پرسشنامه مي‌رسيم. بعد از اين به شيوه‌هاي نمونه‌گيري مي‌رسيم، كه از فنون مختلف و متناسب استفاده خواهيم. قطعاً وقتي به زمان نمونه‌گيري مي‌پردازيم، با فنون مختلف در كل كشور مطالعه مورد سنجش قرار مي‌گيرد و شيوه‌هايي اتخاذ مي‌شود.

از آن‌چه كارشناسان در اين ميزگرد اعلام كردند خواندن متون مقدس در سرانه مطالعه بسياري از كشورهاي دنيا محاسبه مي‌شود، از اين رو قرآن كريم نيز به عنوان كتاب آسماني ما مسلمانان و عظيم‌ترين منبع آگاهي‌بخش مي‌تواند در سرانه مطالعه كشورمان به طور دقيق و علمي بررسي شود.
يکشنبه 30 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 4096]