اسارت در دشت‌هاي زاگرس

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: اسارت در دشت‌هاي زاگرس

حيوانات- عباس ثابتي راد:
تنها يك خبر مي‌تواند دوباره ماجراي قديمي انقراض گوزن زرد ايراني را زنده كند. خبري با اين عنوان كه ۱۵ تير تعداد ۵۵ راس از گوزن‌هاي زرد به زادگاهشان بازگردانده مي‌شوند.

ماجرايي كه از سال ۱۳۳۶ و توسط هايزمن آلماني جاني دوباره گرفت و به كابوس ۵۰ ‌ساله انقراض اين‌گونه نادر حيات وحش پايان داد، امروز دوباره با انتقال اين‌گونه به زيستگاهش صورتي ديگر به‌خود مي‌گيرد و اين پرسش كه آيا به راستي زيستگاه اين‌گونه نادر حيات وحش ايران كجاست؟

از آن روز كه براي اولين بار چند رأس گوزن زرد در اطراف رودخانه دز و كرخه مشاهده شدندو پس از آن نيز تعدادي از كارشناسان محيط زيست وقت به همراه هايزمن تصميم به احياي اين‌گونه گرفتند، از آن زمان كه در گام اول آنان را به آلمان بردند و پس از ازدياد نسل دوباره به ايران برگرداندند، تا به امروز كه جزيره اشك درياچه اروميه به‌عنوان زيستگاه موقت آنان براي ازدياد نسل تعيين شده‌است، همواره سخن از زيستگاه اصلي اين‌گونه كمياب و بسيار زيباي ايران است.

حال كه به زمان جفت‌گيري گوزن زرد در شهريور ماه نزديك مي‌شويم، دوباره اين موضوع مورد توجه قرار گرفته است. زيستگاه گوزن زرد، به واقع از بين‌‌النهرين آغاز مي‌شد و تا دامنه‌هاي جنوبي زاگرس نيز امتداد داشت.

حتي فيروز آباد فارس نيز بخشي از زيستگاه اين‌گونه بود. گوزن زرد در اين گستره وسيع ساليان دراز زندگي مي‌كرد، اما به تدريج زيستگاه گوزن زرد كوچك و كوچك‌تر شد و حصار زندگي براي آن تنگ‌تر.

از اين گستره اكنون تنها بخش كوچكي به‌عنوان زيستگاه اين‌گونه قلمداد مي‌شود و گوزن زرد مجبور به زندگي در حصاري تنگ و باريك است. قفسي كه قرار است در سال‌هاي آينده تنها مأمن و ملجأ اين جانور باشد.

اما صورت ديگر اين ماجرا تكثير گوزن زرد است. هرچند كارشناسان مسئول بخش پستانداران سازمان حفاظت محيط‌زيست با اشاره به آمار سرشماري گوزن زرد در جزيره اشك، خبر از تكثير و پرورش موفق اين‌گونه مي‌دهند و با تكيه بر آمار مي‌گويند: در سال ۷۹، ۱۴۷ راس از اين‌گونه وجود داشت و در سال ۸۲ به ۲۴۱ راس رسيده است و تا سال ۸۵ نيز اين تعداد به ۲۹۱ راس رسيده و در حال حاضر نيز ۳۰۶ راس از آن در جزاير پارك ملي درياچه اروميه زندگي مي‌كنند، اما هنوز اين جانور به تعدادي نرسيده‌است كه از فهرست گونه‌هاي در معرض خطر سازمان ملل بيرون‌ آيد و بيش از ۵۰ سال تلاش براي احياي نسل آنان آمار ۴۰۰‌راسي است كه به آن مي‌باليم.

قرار است كه تقريبا يك چهارم از جمعيت فعلي گوزن زرد به زادگاه اصلي‌اش بازگردانده شود. اما كدام زيستگاه مي‌تواند زادگاهش باشد. زادگاه اين‌گونه در گذشته مساحتي در حدود ۵۰۰ ‌هزار كيلومتر مربع را شامل مي‌شده است.

كدام زيستگاه مي‌تواند با شرايط موجود بخشي از زيستگاهش را به آن بازگرداند؟

زيستگاهي به پهنه‌ ايران

مهندس بيژن دره شوري معتقد است كه جنگل‌هاي كرخه نمي‌تواند به‌عنوان زيستگاه گوزن زرد محسوب شود؛ چرا كه اين جنگل‌ها روزگاري به دلايل مختلف اقليمي توانايي زيستگاهي داشت، اما امروزه به‌دليل وجود سد كرخه و نبود سيلاب‌ها كه جنگل‌هاي كرخه را بارور كند، نمي‌تواند به‌عنوان زيستگاهي مناسب براي اين‌گونه در خطر به حساب آيد.

اين كارشناس برجسته محيط زيست به مطالعات انجام شده توسط دكتر بهرام كيابي، مهندس هنريك مجنونيان و دكتر محمود كرمي براي تعيين زيستگاه گوزن زرد در سال‌هاي گذشته اشاره مي‌كند و مي‌افزايد: در آن سال ما با بررسي دقيق توانستيم چند زيستگاه را در ياسوج و ميان كتل براي گوزن زرد جايابي كنيم.

براساس بررسي‌هاي انجام شده، همه به اتفاق ميان كتل را به‌عنوان زيستگاه اصلي اين جانور معرفي كرديم؛

چرا كه اين پهنه هم توانايي گسترش داشت و هم امكان زيست گوزن زرد در آن بيشتر از مناطق ديگر بود، اما متأسفانه امروزه مي‌بينيم كه بدون توجه به نگاه‌هاي كارشناسي، گوزن زرد به مناطقي برده‌ مي‌شود كه شايد براي آينده حيات اين جانور، خطر زا باشد.

دره‌شوري ادامه مي‌دهد: اگر بخواهيم گونه‌اي را از خطر نجات دهيم، بايد زيستگاهي كه براي آن انتخاب مي‌كنيم، از هر نظر امنيت داشته باشد.

از سويي زماني مي‌توان گونه‌هاي در معرض خطر را به زيستگاهشان انتقال داد كه جمعيت‌شان به‌حدي برسد كه معيارهاي جهاني مشخص كرده‌اند.

وي با اشاره به انتخاب جنگل‌هاي كرخه گفت: بايد براي زيستگاه گوزن زرد منطقه‌ وسيعي را انتخاب كرد. بايد زيستگاه را به‌عنوان محل دائمي قلمداد كنيم. اگر منطقه ۱۰۰ هكتاري براي زيستگاه گوزن زرد در نظر گرفته شود، مسلما اين منطقه به‌عنوان اسارتگاه آنان خواهد بود.

زيستگاهي با اين مساحت مي‌تواند براي كوتاه مدت پاسخگو باشد، اما براي انتخاب يك زيستگاه دائمي بايد محدود‌ه‌اي مشخص شود كه بتوان آن‌را گسترش داد و به مساحت حداقل هزار هكتاري رساند.

ميان كتل كه چند سال پيش انتخاب شده‌بود، ابتدا مساحتي ۲۰۰ ‌هكتاري بود كه بسيار ايمن و به‌عنوان زيستگاه گوزن زرد بسيار مناسب بود. اين محدوده تا مساحت هزار هكتاري قابل گسترش بود.

وي در پايان اگرچه نااميدانه، ادامه مي‌دهد: اگر زيستگاه جنگل‌هاي كرخه موقتي باشد و برنامه‌اي كوتاه مدت خوب است، اما همه نگراني اين است كه در پس آن برنامه‌اي بلندمدت و با توجه به معيارهاي جهاني وجود نداشته باشد.

پاياني بر ماجرا

۱۰۲ گوزن زرد ايراني در حالي به جنگل‌هاي كرخه به‌عنوان زيستگاه اصلي شان منتقل مي‌شوند كه كارشناسان بسياري، نگران آينده اين‌گونه در معرض خطر‌ند.

آيا دوباره همان ماجرايي بر آنان خواهد گذشت كه به مانند ۵۰ سال پيش همه دست از اين‌گونه زيبا و خرامان طبيعت ايران بشويند و خود را قانع كنند كه منقرض شده‌است؟

گوزن زرد ايراني اين منحصر به فردترين جانور جلگه‌هاي زاگرس، مسافر دشت‌هاي پر تلاطم جنوب ايران است.

مسافري كه روزگاري جولانگاهش گستره‌اي به پهناي جلگه‌هاي مركزي ايران بود، اما امروزه در ازدحام انسان‌ها ناچار در حصار تنگ زيستگاه‌هايي نامانوس به اسارت خواهد گذراند.

تاريخ درج: 12 تير 1387 ساعت 19:45 تاريخ تاييد: 12 تير 1387 ساعت 23:12 تاريخ به روز رساني: 12 تير 1387 ساعت 23:10
پنجشنبه 13 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 109]