توافقنامه امنيتي؛ تنها دستاورد جنگي بوش

واضح آرشیو وب فارسی:اطلاعات: توافقنامه امنيتي؛ تنها دستاورد جنگي بوش

اشاره:

توافقنامه امنيتي بغداد - واشنگتن در هفته‌‌هاي اخير در محافل سياسي داخل و خارج عراق بويژه همسايگان اين كشور جنجال آفريد. به زعم آگاهان، اين موافقتنامه كه به اشغال عراق توسط آمريكا مشروعيت مي‌بخشد و اين كشور را به بدترين شكل تحت قيموميت واشنگتن قرار مي‌دهد، در ابتدا با واكنش شديد مرجعيت عالي شيعه عراق و در راس آن آيت‌الله العظمي سيستاني مواجه شد و به دنبال اين اقدام، به طور وسيع، تظاهرات مردمي عليه توافقنامه شكل گرفت. آشنايي با بندهاي موافقتنامه، ديدگاه دولتمردان عراق و آمريكا در مورد آن، نظر كارشناسان و تأثيرات اين توافقنامه بر آينده عراق در صورت تصويب، از جمله مسائلي است كه در اين نوشتار از نظر خوانندگان گرامي روزنامه اطلاعات مي‌گذرد:

***

همانگونه كه ذكر شد، با گذشت 11 ماه از آغاز تلاش براي مهيا كردن محتواي توافقنامه بلند مدت همكاري‌هاي سياسي،اقتصادي وامنيتي ميان واشنگتن و بغداد، سرانجام موجي از مخالفت‌ها سراسر عراق را فرا گرفت. ‌

علماي ديني، شخصيت‌هاي سياسي، بخش عمده مجلس نمايندگان ونيز افكار عمومي عراق، از راههاي مختلف مخالفت خود را با اين توافقنامه ابراز كردند كه پر سروصداترين آنها مخالفت صريح آيت‌الله العظمي سيستاني مرجع عالي شيعيان عراق با آن بود. ‌

اگر چه توافقنامه همكاري‌هاي بلندمدت آمريكا و عراق به‌خاطر وجود ابهامات زياد مايه نگراني مردم عراق شده، اما هوشيار زيباري وزير امور خارجه اين كشور طي حداقل 6 ماه گذشته، بارها اطمينان داده است كه امضاي اين توافقنامه به معناي ايجاد پايگاه‌هاي دائمي آمريكا در عراق نيست و هيچ نكته سري و پنهاني در آن وجود ندارد.‌

اين درحالي است كه مخالفان اين توافقنامه اعتقاد دارند، آمريكايي‌ها علاوه بر ابعاد اقتصادي غير شفاف و مشكوك اين توافقنامه كه عمدتاً حول ثروت‌ها و منابع انرژي و نفت عراق متمركز است، سعي دارند زمينه احداث 14 پايگاه نظامي دائمي، تحميل مصونيت سربازان آمريكايي و نيز تردد آزادانه و كنترل نشده نظاميان و نيروهاي اطلاعاتي و آزادي عمل بي حد وحصر در دستگيري مظنونان به تروريسم در عراق را فراهم كنند. ‌

‌ عضو كميسيون امنيت و دفاع مجلس نمايندگان عراق، از طرفداران امضاي اين توافقنامه، گفته است كه هدف از امضاي اين توافقنامه، خروج عراق از قيمومت براساس بند هفتم منشور سازمان ملل است. ‌

او با اين حال اين مساله را هم كتمان نكرد كه دولت عراق بر سر سه مساله مصونيت نيروهاي آمريكايي، وضعيت حضور اين نيروها در عراق و نيز آزادي عمل در دستگيري مظنونان، با طرف آمريكايي به مشكل برخورده است. ‌

براساس پيش‌بيني‌ها، اين توافقنامه قرار است اواسط تابستان سال جاري پس از امضاي رهبران دو كشور، در پارلمان عراق بررسي و تصويب شود. دولت عراق در پاسخ به منتقدان مي‌گويد كه اين توافقنامه متضمن استقلال، منافع، امنيت و حقوق ملت عراق است. ‌

هوشيار زيباري نيز در پي جنجالي كه از پس مباحث مربوط به اين توافقنامه در سطح رسانه‌ها درگرفته بود، اعلام كرد كه حرف نهايي را در اين خصوص پارلمان خواهد زد. ‌

بي‌تابي كاخ سفيد

كارشناسان مسائل سياسي، بي‌تابي‌هاي كاخ سفيد را براي امضاي هر چه سريع‌تر اين پيمان عمدتاً امنيتي واقتصادي، قابل درك ارزيابي مي‌كنند، اما با اينحال شتابزدگي دولت نوري مالكي را در اين خصوص قابل درك نمي‌دانند. ‌

نوري مالكي كه از محبوبيت خوبي در كشورش برخوردار است، در شرايطي پاي امضاي اين توافقنامه مي رود كه در آخرين ماه‌هاي حضور جرج بوش، مرد محبوبيت از دست داده كاخ سفيد، موجي از انتقادها عليه سياست‌هاي خاورميانه‌اي‌اش در آمريكا به راه افتاده است. ‌

بوش علاوه بر اينكه به سوژه تبليغات انتخاباتي در آمريكا تبديل شده، از سوي دوستان و ياران جمهوري خواهش نيز مورد نكوهش قرار گرفته است. ‌جان مك كين، نامزد جمهوري خواه انتخابات پيش رو، رييس سابق اداره مبارزه با تروريسم كاخ سفيد و اسكات مك كللان سخنگوي سابق كاخ سفيد طي هفته‌هاي گذشته، بوش را به شدت مورد حمله قرار دادند. ‌

نيويورك تايمز نيز در تازه‌ترين گزارش خود از جنگ آمريكا در عراق مي‌نويسد: دوره پنج ساله جنگ عراق، شرم‌آورترين دوره تاريخ آمريكا است كه نزديك به 32 تريليون دلار هزينه بر دوش مردم آمريكا گذاشته است. ‌

موج انتقادها فقط به داخل آمريكا خلاصه نشده است، بوش و ياران محافظه‌كار وي بخاطر آزادي عمل ويژه فرماندهان آمريكايي در شكنجه زندانيان عراقي در زندان‌هاي گوانتانامو و فرودگاه بغداد، به شدت زير ضربات تند انتقاد سازمان‌هاي حقوق بشري قرار دارند، بطوري كه سازمان عفو بين‌الملل و ديده بان حقوق بشر، بوش را به‌خاطر نقض فاحش حقوق بشر در عراق محكوم كرده‌اند. ‌

با اين حال به نظر مي‌رسد، كاخ سفيد در مقابل توفاني كه عليه بوش براه افتاده، تمام انرژي خود را برفشار به دولت عراق براي امضاي اين توافقنامه متمركز كرده است تا با ارائه آن بتواند بار قابل ملاحظه انتقادها و نكوهش‌ها را از دوش بوش برداشته و آن را به عنوان نتيجه نهايي و دستاورد جنگ عراق به ملت آمريكا ارائه كند. ‌

در چارچوب همين برنامه، چندي پيش، درميان گرد و خاك ناشي از مباحث مربوط به توافقنامه امنيتي، فرماندهان نظامي آمريكا در عراق وارد صحنه شدند و از جمله دريادار ، از جدي بودن خطر بازگشت القاعده و تجديد روزهاي خونين در عراق سخن گفتند؛ چيزي كه سفير آمريكا در بغداد نيز به‌طور تلويحي و هشدارگونه به رخ عراقي‌ها كشيد. ‌

نكته قابل ملاحظه‌اي كه در تعجيل و اصرار آمريكايي‌ها به امضاي اين توافقنامه در تابستان سال جاري وجود دارد، مساله زمان اندك و فرصت كوتاه بوش تا پايان دوران رياستش بر كاخ سفيد است. ‌

بوش درحالي به پايان دوران رياست جمهوري رسيده است كه هنوز دستاوردي براي دو جنگ بي حاصل در افغانستان و عراق طي هشت سال گذشته ارائه نكرده است. در افغانستان از دستگيري بن لادن و سركوب كامل طالبان عاجز مانده است. در عراق نيز موفق به يافتن تسليحات ادعايي كه بهانه آغاز جنگ بود، نشد و در برقراري ثبات و امنيت در عراق نيز برغم تبليغات رسانه‌اي توفيق چنداني نيافته است، بطوري كه كاهش حملات تروريستي به 41 مورد در روز را شرايط مطلوب ارزيابي مي‌كند. ‌

اكنون، به نظر مي‌رسد نوري مالكي بيش از هرچيز نيازمند مديريت شرايط با عنايت به عنصر زمان است. ناظران و تحليلگران سياسي از او كه به عنوان سياستمداري تيز هوش شناخته مي‌شود، انتظار دارند، به فرصت حدوداً 8 ماهه بوش و همكارانش در كاخ سفيد توجه داشته باشد و بداند كه پاسخگوي امضايي است كه پاي اين توافقنامه زده خواهد شد. ‌

كارشناسان مسائل خاورميانه، امضاي اين توافقنامه را به معناي سپردن درازمدت سرنوشت عراق به نظاميان آمريكايي تلقي مي‌كنند كه طي يك سال گذشته حتي حاضر نشده‌اند بخشي از مديريت امنيتي - نظامي اين كشور را به ارتش و پليس ملي عراق تفويض كنند. ‌

اكنون باطرح اين سئوال كه توافقنامه همكاري‌هاي بلند مدت، متضمن استقلال يا نقض حاكميت عراق خواهد بود، بايد اعتراف كرد كه نوري مالكي در محك آزموني سخت قرار دارد. ‌

عوامل بازدارنده‌

در اين ميان، كارشناسان مسائل عراق نيز با بيان اينكه توافقنامه امنيتي آمريكا و عراق با مخالفت‌هاي گسترده داخلي و خارجي روبرو است، معتقدند كه مفادي از اين قرارداد، حاكميت عراق را زير سئوال برده و مخالفت‌هايي كه با اين توافقنامه مي‌شود، عامل بازدارنده است. به زعم آنان، اين توافقنامه در واقع مذاكرات جامعي است كه بين آمريكا و عراق از ماه‌ها پيش شروع شده و به خاطر بار مسائل امنيتي آن كه با مسايل حاكميتي عراق هم مرتبط است، به توافقنامه امنيتي شهرت يافته است. ‌

البته اين مذاكرات هنوز تمام نشده و قرار است ماحصل اين مذاكرات به امضاي توافقنامه منجر شود. مفاد توافقنامه انتشار يافته و موجب واكنش‌هاي تندي شده است. ‌

بخشي از توافقنامه مرتبط با محدود كردن حاكميت و استقلال عراق است. يكي از بندها اجازه حضور طولاني مدت را به نيروهاي آمريكايي در عراق مي‌دهد. ماده‌اي به استقرار پايگاه‌هاي دائم نظامي آمريكا در اين كشور تاكيد دارد كه برخي سخن از 14 پايگاه و برخي از 50 پايگاه مي‌گويند. ‌

بند ديگر اين توافقنامه، دست نيروهاي آمريكايي را براي انجام عمليات نظامي در عراق تحت عنوان مبارزه با تروريسم باز مي‌گذارد و يكي ديگر از مفاد اين توافقنامه كه در سطح منطقه هم سر وصداي زيادي ايجاد كرده است، به نيروهاي آمريكايي اجازه مي‌دهداز حريم هوايي عراق براي مقاصدي كه آمريكا در كشورهاي همسايه دنبال مي‌كند، استفاده كنند. ‌

مورد آخر از سوي كشورهاي همسايه واكنش جدي را به دنبال داشته، چرا كه عملا تهديدكننده منافع ملي و امنيتي كشورهاي همجوار عراق است و حتي صحبت‌هايي كه مالكي در اردن داشت، رسماً نشان داد كه يك چنين بندهايي درمذاكرات عراق و آمريكا وجود دارد كه ناراحتي مالكي را نيز به همراه داشت. ‌

بندي ديگر از اين قرار داد، عملا به كاپيتولاسيون در عراق رسميت مي‌بخشد، يعني مصونيت قضايي به نيروهاي نظامي و كاركنان شركت‌هاي آمريكايي در عراق مي‌دهد و آنها را از بازخواست يا شكايت يا محاكمه در محاكم قضايي عراق باز مي‌دارد و اين اختيار را بر محاكم قضايي عراق سد مي‌كند. ‌

با تاكيد بر مخالفت‌هاي داخلي و رسانه‌هاي خارجي با اين مذاكرات بايد يادآور شد كه مخالفت‌ها بر سه دسته تقسيم مي‌شود: دسته اول مخالفت‌هاي مراجع وعلما،دسته دوم مخالفت گروههاي سياسي و دسته سوم مخالفتهاي عمومي و نارضايتي مردم عراق است. ‌

تأثير مخالفت‌ها

اين مخالفت‌ها دو تاثير برجا مي‌گذارد: اول باعث آگاهي مردم مي‌شود و اين آگاهي را حتي در سطح منطقه افزايش مي‌دهد وحساسيت‌هاي جدي را به دنبال مي‌آورد و از سوي ديگر به عنوان يك عامل بازدارنده درتحقق خواسته‌هاي آمريكا در چارچوب مذاكرات محرمانه عمل مي‌كند. ‌

با يادآوري سخنان مالكي در اردن كه از اختلاف جدي ميان عراق و آمريكا در اين خصوص خبر مي‌داد بايد گفت كه اين مخالفت‌ها تا جايي پيش مي‌رود كه يا از امضاي قرار داد و توافقنامه ميان دو كشور جلوگيري مي‌كند يا آنكه اگر توافقنامه‌اي ميان آمريكا و عراق امضاء شود، آن چيزي نيست كه آمريكاييان از ابتدا به دنبال آن بودند. ‌

واكنش‌ها و حساسيت‌ها در داخل عراق و سطح منطقه نسبت به بندهاي اين موافقتنامه امنيتي به عنوان يك عامل بازدارنده عمل مي‌كند كه انتظارات عمومي از دولت عراق را بالا مي‌برد تا نسبت به منافع ملي و امنيت ملي عراق بي‌تفاوت نباشد. ‌

در خصوص واكنش كشورهاي منطقه به خصوص ايران به اين توافقنامه بايد اشاره كرد؛ ديداري كه مالكي از ايران داشت، گرچه نشاندهنده همكاري بالاي ايران و عراق بود، اما اين سفر واكنشي به افزايش نگرانيها در منطقه و از جمله نگراني‌هاي ايران محسوب مي‌شد و مالكي به ايران اطمينان داد كه اين مذاكرات درباره ايران نبوده است. ‌

مالكي در اردن، مخالفت خودش را با توافقنامه اعلام كرد. در واقع اگر آمريكا اجازه داشته باشد از حريم هوايي عراق عليه همسايگان آن استفاده كند، اين به منزله تهديد امنيتي براي كشورهاي همسايه از جمله ايران است. حتي استقرار بلند مدت نيروهاي آمريكايي در عراق، مي‌تواند تهديد امنيتي براي منافع همسايگان باشد. ‌

آمريكا عراق را قلب خاورميانه مي‌داند. آمريكا مي‌خواهد از اين منظر، مقاصد خودش را پيش ببرد و دليل نگراني‌هاي كاخ سفيد نيز به همين خاطر است؛ چرا كه اين صرفاً يك توافقنامه دو جانبه نيست و به ملاحظات سياسي واقتصادي كشورهاي منطقه هم مرتبط مي‌شود. ‌

به عبارتي، آمريكا به دنبال دخالت در تصميم‌گيري و تصميم‌سازي در عراق است و چنانچه اين مذاكرات به جايي ختم شود كه به حضور بلند مدت آمريكاييان در عراق بيانجامد، به منزله آن است كه دولت فعلي و دولت بعدي عراق و حتي مردم اين كشور، مجبورند ملاحظات يا برخي از خواسته‌هاي آمريكا را لحاظ كنند. ‌

بسياري معتقدند كه اين توافقنامه بسيار شبيه به آن چيزي است كه آمريكا در كره يا آلمان و حتي ژاپن انجام داد. در واقع بر مبناي توافقي كه بادولت آن كشورها امضاء شد، آمريكاييان به حضور بلند مدت خود در اين كشورها رسميت بخشيدند و اين براي عراقي‌ها زيانبار است.‌

خبرگزاري جمهوري اسلامي‌

دوشنبه 3 تير 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: اطلاعات]

[مشاهده در: www.ettelaat.com]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 179]