واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: اقتصاد > اقتصاد سیاسی - جیمز ملیک، بی بی سی جیمز ملیک*: سقوط مارپیچی قیمت جهانی نفت، پیش بینی اقتصاددانان را متوجه بروز بحران مالی عظیم برای دولت جمهوری اسلامی با یک تاخیر چند ماهه کرده است. رقبای انتخابات آتی ریاست جمهوری ایران نیز تاکید دارند که همزمان با افت قیمت نفت و ادامه بحران بانکی در جهان، بودجه تنظیم شده از سوی دولت محمود احمدی نژاد با کسری قابل توجهی رو به رو خواهد شد. چرا که اقتصاد ایران وابستگی بالایی به نفت دارد، به طوری که 80 درصد عایدی مبادلات خارجی ایران از فروش نفت است و 70 درآمد دولت نیز از محل فروش نفت و گاز تامین می شود. بر این اساس در دورانی که هر بشکه نفت خام در بازارهای جهانی حدود 140 دلار معامله می شد، اقتصاد ایران با انباشت و جریان بالای دلارهای نفتی رو به رو بود و نگرانی چندانی دولت را آزار نمی داد ولی حال که قیمت نفت سقوط کرده، عایدی دولت با افت محسوسی رو به رو شده است. تحت تاثیر این شرایط ایرانی ها برای اولین بار پس از انقلاب سال 1979 با تغییر کانون توجه خود از مسایل ژئوپلتیک به اقتصاد به استقبال انتخابات ریاست جمهوری ماه ژوئن می روند. البته فارغ از بحران اقتصادی ناشی از کاهش قیمت نفت، اقتصاد ایران تحت تاثیر تحریم هایی است که از سوی ایالات متحده آمریکا و سازمان ملل متحد وضع شده اند. تحریم های ایالات متحده آمریکا پس از اشغال سفارت این کشور درتهران از سوی دانشجویان پیرو خط امام در سال 1980 میلادی آغاز شد و بر اساس آن معامله آمریکایی ها با ایران ممنوع شد. همچنین آمریکا شرکت های نفتی را از سرمایه گذاری در صنعت نفت و گاز ایران منع کرد. تحریم های سازمان ملل نیز در پی متهم شدن جمهوری اسلامی به غنی سازی اورانیوم در خارج از مقاصد صلح آمیز که همواره از سوی ایران این اتهام رد شده، وضع شده است. بر پایه این تحریم ها، خارجی ها از معامله با 13 شرکت ایرانی منع شده اند. همچنین سفر خارجی برخی مقامات ایرانی غیر ممکن شده و مبادله برخی تسلیحات نظامی با ایران غیر قانونی شده است. در خصوص تاثیر گذاری این تحریم ها بر اقتصاد ایران، مهرداد عمادی مقدم یکی از مشاوران اتحادیه اروپا که در دانشگاه استافوردشیر انگلستان تدریس می کند، می گوید:" تحریم های سازمان ملل به دلیل فراگیری بیشتری در کشورهای جهان دارد از تحریم های آمریکا تاثیرگذارتر است." او می افزاید:" ایران به دلیل این که نمی تواند موافقت نامه تجاری خاصی با آمریکا و اتحادیه اروپا امضا کند، همواره ناگزیر خواهد بود تا کالاهای مورد نیاز خود را از واسطه های دست دوم خریداری کند." عمادی مقدم تاکید می کند:" در چنین شرایطی ایران تکنولوژی و کالاهای مورد نیاز خود را با افزایش قیمت 12 تا 20 درصدی خریداری می کند." ناتوانی ایران در به روز کردن تکنولوژی باعث شده تا با ساختار صنعتی فرسوده ای مواجه باشد. در اقتصادی که دولت بزرگ ترین پیمانکار و حجیم ترین بخش به شمار می رود، در دوران رکود اقتصادی شرکت های بخش خصوصی متحمل شرایط سخت تری می شوند. علی پهلوان که در یک شرکت مهندسی در تهران مشغول به کار است در توضیخ تاثیر رکود اقتصادی خاضر بر فعالیت بخش خصوصی می گوید:" در حال حاضر بسیاری از پروژهایی که از سوی وزارتخانه های دولتی سفارش داده شده اند به دلیل کمبود مالی آنها متوقف شده است. او می افزاید:" اقتصاد ایران تولید محور نیست و هنوز مدرن نشده است، به همین دلیل بسیاری از مسایل اقتصادی کشور در حال بدل شدن به یک بحران است، دولت هم در مواجهه با این مسایل عموما اهداف سیاسی را دنبال می کند و به همین دلیل دولت مقصر اصلی عقبگرد فعلی اقتصاد ایران است." با وجود دخالت ها و اعمال کنترل های بالای دولت در اقتصاد همچنان بخش خصوصی در این اقتصاد دولت محور مشغول به فعالیت است. مهرداد عمادی مقدم می گوید:" ایرانی ها همواره نوآور بوده اند ولی اینک بخش خصوصی از سوی دولت برای بهبود تولید و توسعه صادرات حمایت ویژه ای نمی شود." مشکلات اجتماعی مزمن و نیز بیکاری گسترده همواره مساله مورد توجه در ایران بوده است. با وجود این که این مشکلات به بهبود درآمدهای نفتی دولت مرتبط است ولی ایران هنوز با تورم 26 درصدی و نرخ بالای بیکاری دست به گریبان است. بیش از 35 درصد جوانان زیر 30 سال این کشور بیکاری طولانی مدت را تجربه می کنند. مهرداد عمادی مقدم قائل به دو دستگی در جامعه ایران است و می گوید:" یک دسته از جامعه ایران از قدیم با نوآوری ها و تغییرات رخ داده در غرب آشنا هستند ولی در مقابل یک دسته دیگر با جریان آزاد اندیشه و پیوستن ایران به اقتصاد جهان مخالف هستند." او معتقد است با وجود طی یک دوران رونق نفتی ایران به لحاظ اقتصادی پس رفت داشته است و در زمره کشورهایی است که حجم پایین سرمایه گذاری خارجی را جذب کرده اند و سهم اندکی در تجارت جهانی دارند. همچنین در این دوره فساد اقتصادی و پارتی بازی در جامعه و اقتصاد ایران افزایش داشته است. این در شرایطی است که ایران یکی از ثروتمندترین کشورها به لحاظ منابع و ذخایز معدنی و زیر زمینی است و بر این اساس مردم همواره از دولت انتظار داشته اند که کالاهای موردنیازشان را همانند بنزین ارزان در اختیار آنها قرار دهد. بنابراین 30 سال پس از انقلاب 1979 بنزین همچنان با یارانه از سوی دولت عرضه می شود. مهرداد عمادی مقدم می گوید:" انقلاب ایران ریشه های اقتصادی داشت. چرا که محمد رضا پهلوی نتوانست در دوران کاهش قیمت نفت به خواسته های افزوده شده مردم پاسخ دهد." در مجموع اقتصاد ایران دارای یک مدل عجیب و غریبی است. دلارهای نفتی روز به روز کاهش می یابد ولی دولت به دلیل بروز نارضایی عمومی ناتوان از افزایش مالیات هاست. با این حال محمود احمدی نژاد وعده داده که دولت او برخی مشکلات اقتصاد ایران را حل خواهد کرد. به همین منظور او طرح تحول اقتصادی را با هدف کاهش وابستگی اقتصاد ایران به نفت و غلبه بر رشد تورم تهیه کرده و بر مبنای آن قصد دارد تا یارانه انرژی را در میان بخش قابل توجهی از مردم به طور نقدی توزیع کند. اما این طرح هنوز با موافقت مجلس شورای اسلامی مواجه نشده است. احمدی نژاد برای تکمیل طرح خود درخواست 35 میلیارد دلار بودجه کرده که مجلس تنها با 8.5 میلیارد دلار آن موافق است. اگرچه ایران ساختاری دموکراتیک دارد ولی نهاد رهبری مطابق قانون حق دارد در مواردی مداخله کند. زمانی محمود احمدی نژاد کاندیدای ریاست جمهوری بود با شعار مبارزه با فساد و آوردن پول نفت سر سفره فقرا برنده انتخابات شد. مهرداد عمادی مقدم می گوید:" با وجود این که احمدی نژاد در طول چهار سال گذشته در تحقق شعارهای خود و حتی بهبود وضع موجود ناکام بوده است در انتخابات آتی ریاست جمهوری همچنان نقش کلیدی را بازی خواهد کرد." ترجمه: علی حق *منبع بی بی سی.27 فوریه 2009
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 330]