- صدقه جاريه بودن وقف آن را ميراث جاودان كرده است

واضح آرشیو وب فارسی:راسخون:

راسخون : مرتضی رحيمی، عضو هيئت علمی دانشگاه شيراز و پژوهشگر حوزه وقف در بيان آياتی كه در قرآن به وقف تفسير شده است، عنوان كرد: در قرآن كريم آيه‌ای كه به طور خاص درباره وقف نازل شده باشد وجود ندارد؛ اما به ترتيب اولويت آيات مربوط به احسان، انفاق، قرض‌الحسنه، تعاون و صدقه را می‌توان به وقف استدلال كرد. وی از جمله آياتی را كه به وقف اشاره دارد آيه 148 سوره بقره عنوان كرد كه می‌فرمايد «وَلِكُلٍّ وِجْهَةٌ هُوَ مُوَلِّيهَا فَاسْتَبِقُواْ الْخَیْرَاتِ أَیْنَ مَا تَكُونُواْ یَأْتِ بِكُمُ اللّهُ جَمِيعًا إِنَّ اللّهَ عَلَى كُلِّ شَیْءٍ قَدِيرٌ؛براى هر كسى قبله‏اى است كه وى روى خود را به آن [سوى] مى‏گرداند پس در كارهاى نيك بر يكديگر پيشى گيريد هر كجا كه باشيد خداوند همگى شما را [به سوى خود باز] مى‏آورد در حقيقت‏خدا بر همه چيز تواناست» و گفت: در خصوص جمله «فاستبقوالخيرات» برخی از مفسران معتقدند كه خيرات، جمع خير به معنای چيزی است كه انتخاب شده و برتر است. وی ادامه داد: از آنجا كه الخيرات جمع است و معنای جمع می‌دهد هر نوع كار خوبی را شامل می‌شود، پس بديهی است كه با توجه به تشويق روايات به سنت وقف و تشويق به وسيله معصومين (ع) وقف می‌تواند يكی از مصاديق خير باشد. رحيمی به سخن خزايلی در كتاب احكام‌القرآن در مورد اين آيه اشاره كرد و گفت: در اين كتاب ضمن بيان اين آيه مطرح شده است كه «اين آيه ارشاد می‌فرمايد كه بايد نظر و نيات واقفان پيوسته مورد نظر و توجه باشد و با مال چنان عمل كنند كه اگر واقف آن زنده بود همان گونه عمل می‌كرد و در مصارفی كه زمانه مقتضی آن بود، مصرف می‌كرد»؛ از اين جهت بايد منافع وقف بر حسب نيت واقف صرف شود و اگر مصرف آن ممتنع شده است، بايد مصرفی برای آن تعيين كرد كه به نيت واقف نزديك باشد. اين عضو هيئت علمی دانشگاه شيراز بيشترين آيه‌ای كه از آن می‌توان به وقف تفسير كرد را آيه 92 سوره آل‌عمران دانست كه می‌فرمايد: «لَن تَنَالُواْ الْبِرَّ حَتَّى تُنفِقُواْ مِمَّا تُحِبُّونَ وَمَا تُنفِقُواْ مِن شَیْءٍ فَإِنَّ اللّهَ بِهِ عَلِيمٌ؛ هرگز به نيكوكارى نخواهيد رسيد تا از آنچه دوست داريد انفاق كنيد و از هر چه انفاق كنيد قطعا خدا بدان داناست»؛ گذشتگان هر چيز را كه دوست داشتند خاص خداوند می‌كردند و در راه او می‌بخشيدند. وی ادامه داد: بديهی است كه وقف را می‌توان يكی از مصاديق «بر» دانست به ويژه كه در تفسير اين آيه به مواردی اشاره شده است كه افرادی مالشان را وقف كردند و مورد تشويق قرار گرفتند. همچنين گفته شده است كه وقتی اين آيه نازل شد برخی از اصحاب پيامبر (ص) عزيزترين ملك و مال خود را به پيامبر تقديم كردند و با توجه به ارشاد ايشان آن را صدقه و انفاق كردند. رحيمی با استناد به سخن خزايلی تصريح كرد: اين آيه بر آن دلالت دارد كه همه صدقات از جمله موقوفات بايد از اموالی باشد كه مورد علاقه و رغبت صاحب آن باشد. رحيمی در تأكيد بر استدلال معنای وقف از آيه بالا به آيه 177 سوره بقره كه می‌فرمايد «لَّیْسَ الْبِرَّ أَن تُوَلُّواْ وُجُوهَكُمْ قِبَلَ الْمَشْرِقِ وَالْمَغْرِبِ وَلَكِنَّ الْبِرَّ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَالْیَوْمِ الآخِرِ وَالْمَلآئِكَةِ وَالْكِتَابِ وَالنَّبِیِّينَ وَآتَى الْمَالَ عَلَى حُبِّهِ ذَوِی الْقُرْبَى وَالْیَتَامَى وَالْمَسَاكِينَ وَابْنَ السَّبِيلِ وَالسَّآئِلِينَ وَفِی الرِّقَابِ؛ نيكوكارى آن نيست كه روى خود را به سوى مشرق و [يا] مغرب بگردانيد بلكه نيكى آن است كه كسى به خدا و روز بازپسين و فرشتگان و كتاب [آسمانى] و پيامبران ايمان آورد و مال [خود] را با وجود دوست داشتنش به خويشاوندان و يتيمان و بينوايان و در راه‏ماندگان و گدايان و در [راه آزاد كردن] بندگان بدهد» اشاره كرد و اظهار داشت: اين آيه از لحاظ جامعيت صفات نيكوكاران، مهم است و به تمام اصول اعتقادی و عبادی اجتماعی شامل ايمان، انفاق، نماز، زكات، وفاداری به عهد و صبر و بردباری اشاره كرده است. اين پژوهشگر وقف با اشاره به باقيات‌الصالحات بودن وقف، آيه‌ای كه به اين مضمون اشاره كرده را آيه 46 سوره كهف عنوان كرد كه می‌فرمايد «الْمَالُ وَالْبَنُونَ زِينَةُ الْحَیَاةِ الدُّنْیَا وَالْبَاقِیَاتُ الصَّالِحَاتُ خَیْرٌ عِندَ رَبِّكَ ثَوَابًا وَخَیْرٌ أَمَلًا؛مال و پسران زيور زندگى دنيايند و نيكيهاى ماندگار از نظر پاداش نزد پروردگارت بهتر و از نظر اميد [نيز] بهتر است» و اظهار كرد: برای باقيات‌الصالحات معانی و مصاديق بسياری عنوان كرده‌اند، از جمله وقف كه با توجه به برخی از روايات آن را وسيله نجات انسان در قيامت دانسته‌اند. چنانچه حضرت علی (ع) در يكی از وقف‌نامه‌هايشان فرموده‌اند: اين را وقف می‌كنم برای جلب رضای خداوند تا به سبب آن خداوند مرا داخل بهشت كند و از آتش دورم سازد و آتش را از صورتم دور كند در روزی كه صورت‌هايی سفيدند و صورت‌هايی سياه. وی تفاوت وقف با ساير نيكی‌ها را جاری بودن آن عنوان كرد و گفت: در روايات وقف را صدقه جاريه تعريف كرده‌اند، صدقه جاريه بودن وقف آن را ميراث جاويدان كرده است به گونه‌ای كه ساير خيرات و نيكی‌ها به دليل آنی بودن خيرات آن تمام می‌شود اما وقف ادامه می‌يابد. /2759/

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: راسخون]

[مشاهده در: www.rasekhoon.net]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 234]