انرژي و جاي خالي سرمايه‌هاي جهاني

واضح آرشیو وب فارسی:همشهری: انرژي و جاي خالي سرمايه‌هاي جهاني

انرژي- علي دهقان *:
صنعت نفت همچنان حرف نخست را در اقتصاد جهاني مي‌زند

اقتصادي كه اگر چه طي ساليان گذشته مسير توسعه را در بخش‌هاي مختلف صنعتي پشت سر گذاشته است، اما هنوز نتوانسته ميانبري براي عبور از كنار نفت و رسيدن به مقصد نهايي توسعه پيدا كند. در چنين شرايطي به‌طور حتم كشورهاي صاحب منابع طبيعي هم مي‌توانند به سادگي، فرايند اقتصادي خود را تغيير دهند به نحوي كه از پوستين قديمي اقتصاد خارج شوند و نقش خود را در بساط جهاني از تامين‌كنندگان صرف مواداوليه توليد به عرضه‌كنندگان كالاهاي تمام شده صنعتي ارتقاء دهند.

بايد اين واقعيت را پذيرفت كه ارائه چنين تمثيلي از كشورهاي نفتي ديگر يك‌رؤياي صرف نيست. اين ادعايي است كه امروز تحليلگران برجسته توسعه با قاطعيت از آن سخن مي‌گويند. هر چند كه هنوز در سطحي نه چندان كوچك، نمايي از دنياي قديمي اقتصاد پا بر جا مانده است و گروهي از كشورها، انرژي را پشت ويترين مي‌گذارند و گروهي ديگر از ساكنين اقتصاد جهاني با چرخاندن گوي توليد، كالاهاي متعددي را روانه بازارهاي جهاني مي‌كنند. اما ماهيت سرمايه پذيري دنياي امروز تا حد زيادي سناريوي اقتصاد جهاني را تغيير داده است.

در حال حاضر اقتصاد به چهارراه بزرگي با ابعاد جهاني تغيير يافته است كه دائم در آن سرمايه‌هاي مولد در جريان هستند و كشورهاي حاضر در اين الگوي نوين نيز هر كدام با تجهيز به يك روش از سياست‌هاي اقتصادي و ديپلماسي‌هاي سياسي، سهم خود را از بازار بده بستان‌هاي سرمايه جدا مي‌كنند. منتهي اينكه چرا هنوز گروهي از كشورهاي نفتي نتوانسته‌اند آنگونه كه بايد صاحب سكوي مناسبي در اين چرخش جهاني سرمايه باشند، پرسشي است كه به‌نظر مي‌رسد بايد پاسخ آن را در متدهاي اقتصادي آنها و همچنين جايگاه دولت‌هاي نفتي در برنامه ريزي‌هاي اقتصادي جست‌ وجو كرد.

امروز همچنان نفت حرف نخست را در اقتصاد جهاني مي‌زند اما از ديگر سو، كشورهاي نفتي در كنار اين واقعيت كه مي‌توانند با توجه به سرمايه‌پذيري دنياي امروز گوي اقتصادي خود را تغيير دهند، از مشكلاتي ساختاري نيز رنج مي‌برند كه كارشناسان با نگراني از آنها سخن مي‌گويند.

شايد بسيار ناگوار باشد اين ماجرا كه در هنگامه مانور سرمايه‌هاي مولد جهاني، توليد‌كنندگان نفت بايد با نا اميدي در پي رفع معضل نياز به سرمايه‌گذاري در صنايع نفتي باشند.براي اثبات اين جريان خيلي نبايد دور رفت.

در جايي مثل ايران كه برآوردها نشان مي‌دهد صنايع بالا دستي انرژي تا 10سال آينده (براي جبران افت 7 درصدي سالانه توليد نفت، گسترش صنايع خشكي ودريا، تاسيسات فراورش گاز و همچنين نوسازي تاسيسات موجود انرژي)حداقل به 200 ميليارد دلار سرمايه نياز دارند، همچنان مسير اقتصادي كشور به گونه‌اي طراحي مي‌شود كه نمي‌توان با قاطعيت از بدست آوردن اين سرمايه سخن گفت. كشورهاي ديگر نفتي نيز وضعيتي بهتر از اين ندارند. مثلا سعودي‌ها به‌عنوان بزرگترين توليد‌كننده نفت جهان تا سال 2025 براي ارتقاء جايگاه صنعتي- انرژي خود حداقل بايد 620 ميليارد دلار سرمايه جذب كنند اما با آسودگي بيشتري نسبت به ايران آينده نفتي خود را تحليل مي‌كنند.

جذب سرمايه بدون شك نياز نخست كشورهاي نفتي است. هر سال تقاضاي نفت در جهان رشد قابل ملاحظه‌اي را نشان مي‌دهد ولي آن طور كه كارشناسان مي‌گويند صنعت فيزيكي نفت تا 7 سال آينده دچار ركودي تاريخي مي‌شود. بر همين اساس مي‌توان گفت كه به‌زودي يك رقابت تازه ميان كشورهاي نفتي براي جذب سرمايه‌هاي مولد جهاني شكل مي‌گيرد. رقابتي كه در پي كسب سهم بيشتري از سرمايه‌ هاي روان جهاني براي تقويت صنعت نفت از يك سو و تبديل دلارهاي نفتي براي توسعه صنعت بومي از سوي ديگر است. در چنين شرايطي بدون تعارف تزريق ايدئولوژي گرايي به مباني اقتصاد مي‌تواند سم مهلكي براي كشورهاي نفتي باشد. چون در اين صورت از دست دادن بازار جهاني و از كار افتادن اقتصاد داخلي براي كشورهاي نفتي دور از ذهن نيست.

از اين منظر ايران دوران حساسي را تجربه مي‌كند. هر چند كه در اين مقطع ريسك پذيري منطقه‌اي مثل خاورميانه سرمايه‌هاي زيادي را از ايران دور كرده است اما بايد توجه داشت، اطمينان شعار گونه به سرمايه‌هاي داخلي و همچنين موضع گيري ايدئولوژي گرا در مقابل ديپلماسي اقتصاد جهاني مي‌تواند اين ضايعه را دو چندان كند.

ايران منابع نفتي زيادي در اختيار دارد. آنقدر كه مي‌تواند تن به تن بزرگترين دارنده منابع نفتي جهان بزند ولي سقوط توليد نفت طي چند سال گذشته از 6ميليون بشكه در روز به 4 ميليون بشكه علامت نه چندان خوشايندي است كه نشان از ناتواني صنعت فيزيكي و يا همان چرخ صنعتي توليد نفت دارد.

بر همين اساس مي‌توان نتيجه گرفت كه حالا ديگر هيچ چاره‌اي نمانده جز اينكه راهبرد تازه‌اي براي به حركت در آوردن ماشين جذب سرمايه‌هاي جهاني طراحي شود. چون اگر بخواهيم در سال‌هاي آينده سهمي در جبران تقاضاهاي چشمگير نفت داشته باشيم و دلارهاي نفتي را نبز بدور از شعار پردازي‌هاي سياسي صرف توسعه صنعتي كنيم بدون شك بايد جايي ويژه براي ارتقاء وضعيت صنايع بالا دستي و يا توسعه جريان صنعت فيزيكي توليد انرژي باز كنيم. اين مسئله به‌نظر مي‌رسد در فضاي غبار آلود اقتصاد كشور فراموش شده است. آيا اينگونه نيست؟

* كارشناس مسائل اقتصادي

تاريخ درج: 27 خرداد 1387 ساعت 14:55 تاريخ تاييد: 27 خرداد 1387 ساعت 21:33 تاريخ به روز رساني: 27 خرداد 1387 ساعت 21:26
دوشنبه 27 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: همشهری]

[مشاهده در: www.hamshahrionline.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 166]