واضح آرشیو وب فارسی:خبر آنلاین: دانش - دانشمندان، مسافران قاچاقی کشتیهای فضایی را از بین میبرند تا از انتقال تصادفی حیات زمین به دیگر نقاط منظومه شمسی جلوگیری کنند. محمدجواد ترابی: از زمانی که بشر به فکر یافتن موجودات فرازمینی افتاد، نخستین راه ارتباط با آنها را حضور خود در جمع آنان دانست. سال 1348 / 1969، نیل آرمسترانگ نخستین بشری بود که پا بر کره خاکی دیگری به نام ماه مینهاد. دانشمندان و منجمان مدتها ماه را زیر نگاه تلسکوپهای خود داشتند، ولی اثری از موجودی غولپیکر روی آن ندیدند. پس از انجام پروژههای آپولو، انسان دریافت که در هیچ کجای این تنها قمر زمین موجودی قابل مشاهده زندگی نمیکند، مگر به شکل تک سلولیها یا چند سلولیهای جان سخت که برای یافت آن نیاز به کاوش بیشتر با ابزارالآتی ویژه بود. این بار بشر نگاهش را به جایی دورتر دوخت، سیاره سرخفام منظومه شمسی، مریخ؛ سیارهای که پس از زمین بهترین شرایط را برای ایجاد محیطی زیستی با تعریف امروزی انسان از زیست، داراست. نیمه دهه 1970 / 1350، واکینگها راهی مریخ شدند. دو مریخنشین واکینگ 1 و 2، نخستین فضاپیماهایی بودند که با موافقیت بر روی مریخ فرود آمدند. واکینگها تاکنون پاکترین فضاپیماهایی بودهاند که عازم مریخ شدند. در ابتدای حضور دستساختههای بشر در مریخ، انسان بیش از هر زمان دیگری نگران این بود که ابزارآلاتش که ناخواسته میتوانست آغشته به باکتری باشد، مریخ را آلوده کند. بنابه آمار رسمی ناسا، 10 درصد از 800 میلیون دلار هزینه شده برای این دو پروژه فقط صرف حرارت دادن به فضاپیما برای پاکسازی آنها از هر نوع موجود زنده شد. این میزان هزینه به ارزش امروز برابر 320 میلیون دلار است. اما وایکینگها نیز موجودی را نیافتند. بشر این بار دیگر هم بر ماه فرود آمده بود و هم برای نخستین بار یک فضاپیمای بیسرنشینش را بر کره خاکی دیگرب فرود آورده بود. دانشمندان با واقعبینانه دیدن هزینه و مخاطرات تصمیم گرفتند از این پس فقط بخشهایی از فضاپیما را به شدت استریلیزه کنند که در تماس واقعی با سطوح سیارهای هستند. به همین سبب بود که با پاکسازی معمولی کل ابزار و استریلیزه شدن ابزاری همچون چنگکها موافقت شد. حتی مریخنشین فینیکس که تابستان گذشته در منطقه قطب شمال مریخ فرود آمد، فقط چنگالهایی کاملا ایزوله و پاک داشت. به تازگی دانشمندان در آزمایشگاه پیشران جت ناسا در پاسادنای کالیفرنیا، جی.پی.ال به دنبال جایگزین کردن روشی برای استریلیزه کردن ابزارآلات فضایی هستند. آنها قصد دارند تبخیر کم دمای آب اکسیژنه را جایگزین حرارت دما بالا کنند. اگر این جایگزینی اتفاق بیفتد، مهندسان میتوانند راحتتر فضاپیماهای به شدت استریلیزه را طراحی و هدایت کنند. سال پیش که مریخنشین فینیکس در شمال مریخ فرود آمد، ادعاهایی مبنی بر امکان انتقال باکتریهای سطوح کمتر استریلیزه شده فینیکس به آبنمک حاصل از ذوب یخها به وجود آمد. این ادعاها بر این اساس بود که پایههای مریخنشین فینیکس همچون چنگال و بازوی روبوتی، استریلیزه نشد. محافظت در پاکسازی تجهیزات فضاپیماهای عازم محیطهای سیارهای به عدم انتقال باکتریها از زمین به این محیطها کمک میکند. انتقال باکتری به محیطهای سیارهای، علاوه بر آلوده کردن محیطهای پاک سیارهای میتواند خسارتهای نامعلوم و غیرقابل پیشبینی به وجود آورد، زیرا ممکن است باکتریها در شرایط اقلیمی جدید به گونهای رشد کنند که محیط سیارهای را تخریب کند. کمیته تحقیقات فضایی (کاسپار)، راهنمایی بینالمللی برای استریلیزه کردن فضاپیماها در پنج دسته وسیع تدوین کرده است؛ از اجرامی که اخترزیستشناسان علاقهای به آن ندارند، تا ماموریتهای چندباره (سادهبازگشت). در میان این تقسیمات، زیر شاخههایی چون مریخ و قمر اروپای مشتری که سطحش سراسر یخ است، نیز وجود دارند که برای حفاظت از محیط آنها، تجهیزات اعزامی به آنجا باید 15 دقیقه در دمای 80 درجه سانتیگراد حرارت ببینند. این محدودیتها برای دانشمندان نه تنها مشکلساز نیست، که اندازهگیریهای آنها را دقیقتر میکند، ولی مهندسان به سبب هزینه بالا و مشکلات در پاکسازی به این حد، از اعمال این محدودیتها طفره میروند. طبق قوانین تعیین شده، هر فضاپیمایی که راهی «مناطق ویژه» مریخ میشود، باید به طور کامل استریلیزه شود. این مناطق ویژه، بخشهایی از مریخ است که یخ یا آب در نزدیکی سطح میتواند وجود داشته باشد و دما برای تولید همسانهای چندسلولیهای انتقال یافته از زمین به اندازه کافی گرم و مناسب است. در سال 1385 / 2006 ، کنسول تحقیقات ملی ایالات متحده، پتانسیل وجود آب ناپایدار را در سراسر مریخ منتشر و اعلام کرد پیش از آنکه دانشمندان نشان دهند که برخی نقاط مریخ آب به صورت ناپایدار نمیتواند وجود داشته باشد، تمامی سطح مریخ باید منطقه ویژه اعلام شود. با این حال این اعلامیه مخالفتهای بسیاری در پی داشت. برای تماشای عکس بزرگتر، اینجا را کلیک کنید سال پیش گروهی از محققان مریخ با استفاده از مدلها و دادههای مدارگردهای مریخی، 30 درجه بالای استوای مریخ و 30 درجه پایین آن را مناطق غیر ویژه اعلام کرد. با این حال تحقیقات آنان نشان میداد که حوالی آبکندهای قدیمی، یخچالهای تازه ذوبشده و نقاطی در منطقه استوایی که به تازگی مورد برخورد یخهای سیارکها بوده است نیز باید جز مناطق ویژه حساب شود. بدین ترتیب مناطق غیر ویژه از آنچه به آن تخصیص یافته نیز کوچکتر در نظر گرفته شود. ساخت ام.اس.ال کیوریستی یا همان آزمایشگاه علمی مریخ که سال 1390 / 2011 به مریخ اعزام میشود، 2.3 میلیارد دلار هزینه دربرداشته است. کیوریستی از منبع گرمایی رادیواکتیو بهره میبرد که میتواند برای چندین سال، یخها را ذوب کند. در صورتی که این فضاپیما به طور اتفاقی روی منطقه از یخ قرار بگیرد که لایه نازکی از خاک آن را پوشانده، این مریخنورد باید بلافاصله منطقه را ترک کند، چرا که قرار نیست پاکسازی آن به طور شدید صورت گیرد و این خود سبب میشود در صورت ذوب شدن یخهای اطراف با منبع گرمایی رادیواکتیو، اندک باکتریهای انتقال یافته محیط مناسب حیات بیابند. انتقال این باکتریها باعث میشود، محیط دستنخورده مریخ دستخوش تغییرات ناخواسته زمینی شود. پس از وضع قوانین شدید در پاکسازی ابزارآلات فضایی بود که عبارت در جستجوی مکان قابل سکونت جایگزین عبارت «در جستجوی حیات» را گرفت. مهندسان خوب میدانند که با این جایگزینی لفظی میتوانند از زیر بار هزینههای گزاف پاکسازی ابزارآلات فضایی رهایی یابند و فقط لازم است ابزارآلاتی را که به طور مستقیم با سطح تماس دارد، استریلیزه کنند. به همین خاطر است که اماسال با اینکه قابلیت تشخیص مولکولهای آلی چون متان را دارد، از لحاظ فنی در رده جویندگان حیات به حساب نمیآید. کاوشگران حیات فضاپیماهایی هستند که باید تمامی ابزارآلات آنها به طور کامل ایزوله شود. سازمان فضایی اروپا قصد دارد در سال 1395/2016 مریخنوردی را به نام اگزومارس راهی سیاره سرخ کند. این مریخنورد اخترزیستشناس قرار بود ایزولهترین مریخنوردی باشد که از زمان وایکینگها بر سطح مریخ فرود آمده است. اما سال پیش، سازمان فضایی اروپا اعلام کرد قصد ندارد این مریخنورد را به منطقه ویژه مریخ بفرستد و دیگر لازم نیست تمامی ابزارها به طور کامل ایزوله باشد. با این تصمیم فقط سامانه تشخیص حیات اگزومارس لازم است که کاملا استریلیزه شود. مسلم است که این تصمیم فقط به سبب هزینه بالای استریلیزه کردن کل دستگاهها صورت گرفته است. دانشمندان سازمان فضایی اروپا در سال 1382 / 2003 برای اینکه از برخورد فضاپیمای مستمعل گالیله با قمر یخی اروپای مشتری جلوگیری کنند، ترجیح دادند این فضاپیما را به درون مشتری بیاندازند تا در جو غول گازی منظومه شمسی له شود. امکان برخورد فضاپیمای گالیله با قمر اروپا گرچه اندک بود، ولی میتوانست باکتریهای زمینی را بر سطح این قمر پوشیده از یخ انتقال دهد و به اصطلاح، محیط قمر اروپا را آلوده کند. محققان سعی دارند برای مدرن کردن روشهای حفاظت از محیطهای سیارهای، روش تشخیص و اندازهگیری میزان استریلیزه شدن تجهیزات را از روشهای چند دهه پیش تغییر دهند. روش قدیمی، اندازهگیری تعداد باکتریها به نشانه کل حیات میکروبی بود. آنها سعی دارند با استفاده از آخرین دستاوردهای زیستشیمی و واکنشهای زنجیرهای پلیمری متوجه شوند که روی تجهیزات حتی چه نوع باکتریهایی وجود دارد. مطالعات اخیر نشان میدهد که برخی از باکتریهای باستانیانی (آرکیایی) حتی میتوانند در محیطهای بسیار استریلیزه شده همچون اتاق تمیزی که فضاپیما در آن سرهم میشود نیز به بدنه فضاپیما بچسبد.
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: خبر آنلاین]
[مشاهده در: www.khabaronline.ir]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 710]