«پاكتچي» رييس گروه نشانه‌شناسي فرهنگستان هنر:ارائه تعريف هنر اسلامي در حوزه فقه نيست

واضح آرشیو وب فارسی:خبرگزاري قرآني ايران: «پاكتچي» رييس گروه نشانه‌شناسي فرهنگستان هنر:ارائه تعريف هنر اسلامي در حوزه فقه نيست
گروه هنر: فقه از آنجا كه مصداق محور و نه موضوع محور است، هيچ‌گاه به ارائه تعريفي از هنر اسلامي و غير اسلامي نمي‌پردازد و تنها حلال و حرام بودن شاخه‌ها و سبك‌هاي هنري با در نظر گرفتن مصالح جامعه در فقه مطرح خواهدبود.
به گزارش خبرگزاري قرآني ايران(ايكنا)، دوازدهمين درس گفتار تبيين ماهيت هنر اسلامي با رويكرد فقه شيعي توسط «احمد پاكتچي» رييس گروه نشانه شناسي فرهنگستان هنر، مدير گروه قرآن و حديث دانشگاه امام صادق(ع) و مدير گروه فقه و علوم قرآن و حديث دايرة المعارف اسلامي عصر ديروز دوشنبه 13 خرداد ماه ساعت 17:30 در مركز هنرپژوهي نقش جهان برگزار شد.

در اين جلسه كه با حدود 30 دقيقه تاخير آغاز شد، پاكتچي كه داراي دو مدرك دكترا در دو رشته مطالعات اديان و زبان شناسي با رويكرد نشانه شناسي است، ابتدا به توضيحي پيرامون مفهوم كلي هنر پرداخت و گفت: پديده اي كه از آن به نام هنر ياد مي شود، عمر چنداني در جوامع اسلامي ندارد زيرا در گذشته گونه هايي از هنر هر يك به طور جداگانه مورد استفاده قرار مي گرفت و شاخه هاي هنري اجزاي يك حوزه مشخص و يكسان محسوب نمي شدند.

وي ادامه داد: در دوره هاي اخير با يك مفهوم ساخت يافته به نام هنر روبه رو هستيم كه فرايند شكل گيري آن در محيط جغرافيايي و فرهنگي خاصي طي شده و حدود 100 سال است كه به جهان اسلام وارد شده و در واقع ما هنر را به عنوان مفهومي واحد در قالب هاي گوناگون موسيقي، تئاتر، نقاشي و... از غرب گرفته و داشته هاي خود مانند تعزيه و نگارگري را در راستاي اين مفهوم واحد قرار داديم.

پاكتچي افزود: در روند كشف هنر و شاخه هاي آن برخي گونه ها مثل نگارگري مشابه هنر غرب ارزيابي شد اما گاهي فاصله ها آنقدر زياد بود كه رشته هاي موجود در ايران جزيي از هنر گنجانده نشدند به طور نمونه هنوز در ايران و جهان اسلام قرائت قرآن يك رشته هنري محسوب نمي شود حال آنكه مشابهت هايي به موسيقي دارد. به گفته ديگر روند بومي سازي هنر در دنياي اسلام همچنان در حال انجام است و ما در عين اينكه رشته هايي همچون تئاتر را از غرب گرفتيم تعزيه را نيز در كنار آن قرار داديم.

وي به ماهيت هنر اشاره كرد و گفت: ممكن است اين نگراني به وجود آيد كه با اين اوصاف هنر يك مفهوم غربي است اما واقعيت اين است كه در همه جاي دنيا در مقوله تعريف هنر كشمكش همچنان باقي است و پرونده تعريف هنر باز است به طوري كه در هر دايرة المعارفي تحت عنوان هنر تعاريف متعددي را مي توان يافت و هيچ بيان قطعي در اين مورد وجود ندارد. زيرا بحث بر سر مفهوم هنر يك سوال جهاني است اما تنها داراي يك جنبه نظري نبوده و در كاربردهاي هنر نيز مي گنجد و به نوعي همه ما درگير ماهيت هنر هستيم و نمي توان آن را به فلاسفه محدود كرد.

استاد دانشگاه امام صادق(ع) اظهارداشت: مهم ترين مولفه هنر زيبايي آفريني است و بسياري معتقدند چيزي در مقوله هنر مي گنجد كه زيبا باشد البته فراي تعريف زيبايي كه خود بحث مفصلي را به دنبال خواهدداشت، جمعي از هنرمندان مدعي هستند كه در خلق اثر هنري خود به هيچ وجه به دنبال خلق زيبايي نيستند و اين مسئله را جز ويژگي هاي هنر نمي دانند.

پاكتچي در ادامه به بحث درمورد فقه پرداخت و تصريح كرد: در متون فقهي هيچ گاه كلمات هنر و الفن عربي را نمي يابيم زيرا در نگاه اول فقه به طور مستقيم با هنر كاري ندارد و در واقع هنوز در حوزه فقه برخورد مستقيم با هنر به عنوان مفهومي جامع نداشته ايم و تنها به مصاديق هنر توجه شده كه علت اين امر قابل بررسي است.

وي درباره علت توجه نشدن به هنر در فقه توضيح داد: در ابتدا بايد پرسيد چرا هنر به شكل موضوع كلي وارد فقه نشده در حالي كه مسايلي بسيارديرپا تر از هنر مدت ها است كه در فقه مورد بررسي قرار مي گيرد مانند شبيه سازي انسان و كشت سلول هاي بنيادين كه بسيار سريع توجه فقها را جلب كرد و احكامي در مورد آن صادر شد. در پاسخ به اين پرسش بايد ذكر كرد زيرا كار اصلي فقيه معلوم كردن حكم است و پرداختن به موضوعات در دايره وظايف فقيه نيست.

اين كارشناس علوم ديني در ادامه بحث يادآورشد: ابزارها و روش هايي كه فقيه از آنها بهره مي برد در زمينه صدور حكم و نه تعيين مصاديق كارايي دارد و به بيان ديگر فقها موضوعات جامعه را به آن شكلي كه عرف جامعه استنباط مي كند، دريافت و تحليل مي كنند و با بازشناسي عوامل و مولفه هاي موجود، موضوع را مورد بررسي قرار مي دهند تا در نهايت درباره مجاز بودن يا نبودن آن حكمي صادر كنند.

وي اضافه كرد: وظيفه فقيه اين نيست كه درباره فلسفه سينما و ساير هنرها تحقيق و بررسي كند زيرا همان طور كه گفته شد كار فقيه بررسي موضوع نيست. وي به عنوان عضوي از اعضاي جامعه پديده را ارزيابي كرده و با استفاده از تشخيص عرف از پديده به يك تشخيص همه فهم مي رسد و در واقع نوع برخورد فقيه با مسئله مانند برخورد قاضي با جرم است كه ماوقع را همان طور كه طرفين تشريح مي كنند، پذيرفته و بر اساس آن حكم مي دهد.

پاكتچي توضيح داد: در مقوله هنر در كلي ترين حالت نمونه هايي از مصاديق هنر مورد ارزيابي قرار مي گيرد زيرا ابتدا بايد چيزي موضوعيت پيدا كند تا فقيه به آن بپردازد و در مورد هنر هيچ گاه مفهوم كلي آن موضوعيت نيافته تا فقه روي آن تمركز كند اما در مصاديق هنر هرگاه مسئله اي وجود داشته باشد، طبعا حكم خاصي به آن مترتب مي شود البته يك نكته كاملا مشخص است كه در حوزه فقه هيچ گاه تعريفي از هنر اسلامي و غير اسلامي نداشته و نخواهيم داشت و تنها هنر حلال و حرام مطرح خواهدبود.

وي درباره مسايل مهم در فقه تشريح كرد: در حوزه فقه برخي موضوعات اساسي مطرح است كه بر اساس آنها فقيه به صدور حكم اقدام مي كند مانند مصلحت جامعه كه اولين چيزي است كه بايد تامين شود همين طور جلوگيري از مفسده، ممانعت از مقدمات افساد و ايجاد مقدمات اصلاح و... كه در بحث مصلحت جامعه توجه به مسئله رسانه اهميت قابل توجهي دارد زيرا رسانه ها نقش مهمي در مديريت فرهنگي داشته و مي توانند آثار مثبت و مخربي را در جامعه بر جاي بگذارند از اين منظر فقيه در مورد رسانه بر اساس تاثيراتي كه در جامعه مي گذارد، مي تواند نظر خود را اعلام كند.

پاكتچي ادامه داد: در جهان امروز هنر نيز همچون يك رسانه در فرهنگ سازي نقش كليدي دارد و افراد با روحيه هاي مختلف با شاخه ها و سبك هاي مختلف هنري ارتباط برقرار مي كنند و از آن متاثر مي شوند. در صورتي كه كاركرد هنر در جامعه ما نيز مشخص شود و نقش آن در فرهنگ سازي معلوم باشد فقها نسبت به آن واكنش نشان خواهند داد.

وي در پايان اظهارداشت: الگوي فقه يك مومن زاهد نيست بلكه كار فقه مديريت انسان هاي معمولي در موقعيت هاي مختلف است و هنر از اين منظر به علت تاثيراتي كه بر افراد دارد، بدون شك براي فقيه مي تواند موضوعيت پيدا كند در پايان بايد عنوان كرد اگر فقها قصد توجه به جامعه هنر را داشته باشند، شناخت اين موضوع از طريق ارتباط فقه با هنر ممكن خواهدشد.

در نگاهي كلي مي توان عنوان كرد جلسه «تبيين ماهيت هنر اسلامي با رويكرد فقه شيعي» بر خلاف عنوان آن به هيچ روي به ارائه تعريفي از هنر نپرداخت و اسلامي بودن اين عنوان نيز موضوعيت نداشت واين جلسه تنها به تشريح اين مطلب اختصاص يافت كه چرا در فقه به هنر به مثابه پديده اي جامع نگريسته نشده و حكمي كلي و مشخص در مورد آن صادر نشده است.
سه شنبه 14 خرداد 1387

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: خبرگزاري قرآني ايران]

[مشاهده در: www.iqna.ir]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 543]