تقدير در اسلام چگونه است

واضح آرشیو وب فارسی:سایت ریسک: View Full Version : تقدير در اسلام چگونه است YAGHOT SEFID8th June 2009, 08:16 AMتقدير در اسلام چگونه است ....;):rolleyes: لازم است ابتدا از واژه قضا و قدر و رابطه‏اش با افعال اختيارى بشر، تصوير و تفسيرروشنى داشته باشيم:براي روشن شدن معناى قضا و قدر الهى دو مطلب را به عنوان مقدمه ذكر مى‏كنيم. الف) خداوند اداره امور عالم را بطور كلى بر اساس علل و اسباب استوار نموده است. آيات و روايات زيادى بر اين مطلب دلالت دارند. در حديث است: خداوند امتناع دارد كه امور عالم را جارى كند مگر از طريق علل و اسباب (قانون علت و معلولى) خداوند براى هر چيزى سببى قرار داده (يعنى ممكن نيست چيزى بدون علت پديد نمي آيد و… [مجمع‏البحرين، جلد 2، ص 79، ماده سبب) ب) با مشاهده عينى عالم ماده معلوم مى‏شود كه احتمالات مختلفى در موجودات و حوادث ماده مطرح است كه اين احتمالات وابسته به عوامل و علل مختلف مى‏باشد. به عنوان مثال در برابر يک دانه ي گندم احتمالات مختلفي وجود دارد که اين احتمالات ناشي از علل و اسباب مختلفي است که ممکن است تحقق پيدا کند اگر شرايط آب و هوا و نور و کود و زمين مناسب باشد به خوشه اي پر بار تبديل ميشود و اگر در هر يک از اين عوامل خللي باشد وضعيت ديگري در انتظار آن است. يعني به تعدد احتمالاتي که در مورد اين اسباب و عوامل هست تعدد احتمال در سرنوشت اين دانه وجود دارد. بنابراين موجودات عالم از آن جهت كه گفتيم استعداد (قابليت) براى سرنوشتهاى مختلف را دارند با توجه به اين دو نكته : قضا را چنين معنا مى‏كنيم: اراده و حكم الهى نسبت به موجود شدن حتمى يك پديده، به هنگام فراهم بودن همه علل و شرايطى كه در بوجود آمدن آن نقش دارند، يعنى با وجود كامل بودن شرايط (علت تامه) بلا درنگ بدون هيچ معطّلى) معلول پديد مى‏آيد. خداوند به موجودات توان و امكان تبديل به شكلهاى مختلف را داده يعنى خداوند امكان تبديل و تبدل به شكلهاى مختلف را (سرنوشتهاى مختلف) به موجودات داده است و خداوند قطع نظر از شرايطى كه باعث تعيين و حتمى بودن سرنوشت خاصّى مى‏شود از پيش (بدون توجه به شرايط و اسباب) اراده حتمى او به تعيين سرنوشت خاصى تعلق نمي گيرد. معناى قدر: قدر عبارت است از اندازه و حدود اشياء ، يعني همان حد و اندازه‏اى كه علل واسباب آنها براى آنان اندازه‏گيرى كرده‏اند. به بيان ديگر معلولى كه از يك علت پديد مى‏آيد اين ويژگى را دارد كه از نظر اندازه مطابق با آن اندازه و الگويى است كه علت آن اقتضا كرده است. مثلاً اندازه انفجارى كه از يك كيلو باروت حاصل مى‏شود قطعاً (بطور قطع) به اندازه‏اى است كه يك كيلو باروت براى او پيش‏بينى كرده (نه كمتر و نه بيشتر) است. در يك كلام از هر علتى معلولى به اندازه قدرت و توان او پديد مى‏آيد. پس منظور از تقدير و مقدر بودن اشياء بعضى نظم و اندازه‏گيرى دقيق عالم هستى، زيرا درغيراين صورت بايد ممكن مى‏شد كه از هر علتى هر معلولى و هر معلولى از هر علتى پديد مى‏آمد. و بااين وصف و اين فرض همه نظام به هم مى‏ريخت. لذا خداوند حكيم براى اداره عالم اشياء و مخلوقات را به همان هنگام خلق و آفرينش، آنها را روى يك اندازه معين، مشخص و دقيقى آفريد و قرار داد. قرآن مى‏فرمايد: إِنَّا كُلَّ شَيْ‏ءٍ خَلَقْناهُ بِقَدَرٍ؛ البته ما هر چيز را به اندازه آفريديم‏ (سوره بقره، آيه 49) «در اين آيه در عين فشردگى از حقيقت مهمّى در عالم خلقت پرده بر مى‏دارد حقيقتى كه بر سراسر جهان هستى حاكم است، و آن اندازه‏گيرى دقيق در همه كائنات جهان است. بنابراين از قضا و قدر به طور خلاصه دو اصل انتزاع مى‏شود. 1) هر چيزى كه در اين عالم پديد مى‏شود (هر اتفاق و حوادثى) همه آن به حكم قانون علت و معلولى است. هيچ چيز بدون علت اتفاق نمى‏افتد. 2) از هر علتى معلولى به اندازه قدرت او بوجود مى‏آيد، اينطور نيست كه از هر علتى معلولى بى‏حساب و كتاب و بدون قيد و شرط حاصل شود، نه چنين نيست. پس با اين معنايى كه ما از قضا و قدر نموديم يعنى هر اتفاق و حادثه‏اى كه در عالم رخ دهد همه‏اش به حكم قضا و قدر است چون بر اساس قانون علت و معلولى است. اگر شخص مراقب سلامت خود باشد و بر اثر آن به اضافه ديگر علل و شرايط مريض نشود به حكم قضا و قدر است و اگر هم مواظبت نكند و مريض شود باز هم به حكم قضا و قدر است. و در صورت مريض شدن اگر نرود دكتر و بميرد به حكم قضا و قدر است و اگر برود دكتر و خوب شود باز هم به حكم قضا و قدر است . چون معلوم شد هر چيزى كه اتفاق افتاده و يا در حال اتفاق افتادن است حتى اگر اتفاق هم نيفتد همه اينها معلول يكسرى علل و شرايط خود هستند. بطور كلى عالم تشكيل شده از قضا و قدرها و چيزى در عالم نيست كه از حوزه و قلمرو قضا و قدر خارج باشد چون نمى‏تواند از قانون علت و معلول خارج شود. بنابر معنايى كه ما از قضا و قدر كرديم در عين حاليكه گفتيم همه حوادث جزء قضا و قدر محسوب مى‏شوند معلوم شد اين مطلب با مسئوليت‏پذيرى ما در قبال افعال و اعماليكه اراده و قدرت و توان ما در آنها نقش دارد هيچ منافاتى ندارد. بنابراين بيان دو مطلب روشن شد : 1) دايره عالم هستى همه‏اش قضا و قدر (علت و معلول) است. 2) اراده و مشيت الهى از طريق علل و اسباب است، پس در افعال اختيارى از آن جهت كه با اراده و قدرت خداوند ما آنها را انجام مى‏دهيم درست است كه به خدا نسبت مى‏دهيم ولى از آن جهت كه ما با اراده و اختيار خود انجام مى‏دهيم اين افعال به خود ما هم نسبت داده مى‏شود. (به اجبار و اراده حتمى الهى انجام نمى‏گيرند) يعنى سرمايه و قدرت در حقيقت از خداوند است و او اين قدرت را در اختيار ما قرار داده و ما را هم آزاد گذاشته تا هر كارى را به دلخواه خود انجام دهيم. نه ما را به كارى مجبور مى‏كند و نه از كارى باز مى‏دارد. فقط راههاى خوشبختى و بدبختى را به ما نشان داده و ما را مورد امر و نهى تشريعى قرار داده است نه تكوينى، بنابراين اگر ما فعل شايسته‏اى انجام دهيم چون با اراده و تصميم خود انجام داده‏ايم، مستحق تحسين و پاداش بوده و در عين حاليكه چنين استحقاقى داريم بايد خداوند را بخاطر آن قدرت و سرمايه‏اى كه به ما داد تا با آن تجارت كرديم شكر و سپاس بگوئيم و اگر كار ناشايسته‏اى انجام داديم علاوه بر اينكه مورد نكوهش و مستحق عقوبت و كيفر بوده بايد از خداوند بخاطر هدر دادن و ضايع كردن قدرت و سرمايه‏اى كه در اختيار ما گذاشته معذرت بخواهيم (استغفار كنيم) و اگر غير اين بود يعنى ما را آزاد نمى‏گذاشت بلكه به زور ما را به كار خوب وامى‏داشت و به زور هم از كار بد باز مى‏داشت در اين صورت، خوب و بدى، پاداش و عقوبتى، بهشت و جهنّمى و... نبود. پس حالا كه چنين نيست و خداوند بنابر مصالحى ما را آزاد گذاشته و از طرفى از درون عقل و از بيرون پيامبران و امامان و كتابهاى آسمانى خصوصاً قرآن را فرستاده و بدين وسيله راه سعادت و شقاوت را به ما نشان داده و در يك كلام بر ما حجّت را تمام كرده لذا در مقابل افعال و اعمال خود مسئوليت داريم، و سرنوشت ما را بدست خودمان داده است. تذكر يك نكته مهم است: همچنانكه علل شناخته شده مادي را خداوند در سرنوشت و آينده ما مؤثر قرار داده اعمال نيك و بد ما هم جزو علل و اسباب قرار داده كه در رقم خوردن آينده ما مؤثر است . يعني اعمال ما نيز (به عنوان علل و اسباب ) بخشي از مجموعه قضا و قدر ما را تشكيل ميدهد. سایت ما را در گوگل محبوب کنید با کلیک روی دکمه ای که در سمت چپ این منو با عنوان +1 قرار داده شده شما به این سایت مهر تأیید میزنید و به دوستانتان در صفحه جستجوی گوگل دیدن این سایت را پیشنهاد میکنید که این امر خود باعث افزایش رتبه سایت در گوگل میشود

این صفحه را در گوگل محبوب کنید

[ارسال شده از: سایت ریسک]

[مشاهده در: www.ri3k.eu]

[تعداد بازديد از اين مطلب: 424]