واضح آرشیو وب فارسی:ایرنا: كار مطالعه بر روي گل مهرهاي خوي با همكاري اداره كل ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري آذربايجان غربي با همكاري دانشگاه رم ايتاليا انجام گرفته و بزودي تحت عنوان كاتالوگ گل مهرهاي موزه خوي، كرمان و موزه ايران به چاپ مي رسد. بر اساس گزارش ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري خوي، تعداد 154 گل مهره از اين گل مهره ها متعلق به دوران حكومت ساسانيان است و چهار گل مهره هم متعلق به دوره پارت ها و اشكانيان است كه تصوير والي فارس در زمان حكومت اشكانيان در روي آن ها حك شده است و چند گل مهره هم متعلق به اوايل دوره اسلامي است كه به خط كوفي نوشته شده اند. دو گل مهره بزرگ كه بر روي آنها تصوير بز و درخت است و احتمالا متعلق به اوايل يا اواخر حكومت ساسانيان است به عنوان ثبوت مالكيت به مفهوم امضاء كالا بوده كه به وسيله بند يا ريسمان به كالا و به دهانه خمره ها بسته مي شدند. محل ساخت اين گل مهره ها به طور دقيق معلوم نيست ولي از نظر موقعيت استاني كه در آنها اين گل مهره ها استفاده شده اند برخي از اين گل مهره ها به گفته دكتر كارلو چرتي كارشناس ايتاليايي مربوط به قومش، گرگان، ماد، فارس و غيره هستند. محل كشف اين گل مهره ها كه اكنون در موزه خوي نگهداري مي شوند گمرگ بازرگان است كه از افراد سودجو گرفته شده اند. احتمالا در سال هاي پيش از پيروزي انقلاب اسلامي افراد سودجو قصد خارج كردن اين مجموعه ارزشمند را از كشور داشتند كه بعد از كشف به موزه خوي تحويل شده اند. بر اساس اعلام مسوولان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري خوي، اين اشياء نزديك به 40 سال است كه در موزه اين شهرستان نگهداري مي شوند. بر اساس مطالعات انجام گرفته توسط محققان بين گل مهرها (clay sealing) و اثرمُهرها (bulle) بايد تفاوت قائل شد. در اين ميان اصطلاح «اثرمُهر»را براي گل مهرهاي كوچك تر و كمتر شناخته شده اي كه در اسناد چرمي و پاپيروس استفاده شده است به كار مي برند در حالي كه قطعات بزرگتر با نقش مهرهاي متعدد را به عنوان گل مهر كالاي تجاري مي پذيرند. گل مهرهايي كه در موزه شهرستان خوي براي بازديد عموم موجود هستند تمامي به غير از اندكي از آنها داراي قطعات بزرگتر هستند اكثر آنها بيشتر از يك نقش مهر دارند و اين يكي از علائمي است كه اين قطعات به عنوان گل مهرهاي تجاري استفاده مي شوند. لوكونين مي گويد: بررسي و مطالعه اثرمهرها از مناطق مختلف ايران رهگشاي واقعيت هاي مهم زيادي شده اند و از اين موضوع بايد نتيجه گرفته شود كه اثرمهرها براي مهمور كردن اسناد به كار برده نشده اند. مطالعات انجام گرفته نشان داده كه اثرمهرهاي به دست آمده در مناطق مختلف ايران، از جمله در جنوب (شيراز)، شمال غربي (تخت سليمان تكاب آذربايجان غربي) و شمال شرقي (آق تپه) نقش مهري يكسان و نام هاي اشخاص يكسان داشته اند و كتيبه هايي با نام يك مويد به بسياري از شهرهاي مختلف ايران مرتبط بوده است. ارتباط ميان اين چنين برداشت هاي متفاوت از اين جهت است كه در منابع كتبي اشاراتي مبهم به (بنگاه هايي تجاري ) شده كه تمام ايران و حتي مناطق آن سوي مرزهاي ايران را در معاملاتشان منظور مي داشته اند. اثر مهرها ظاهرا براي مهمور كردن بسته بندي هاي كالاي بنگاه ها نيز به كار مي رفته است. بدين ترتيب مهر اعضاي بنگاه هاي تجاري و همچنين مهر رسمي مويد محلي كه كالاها از آن جاها ارسال مي شدند بر آنها نقش بسته شده است. براي اطمينان بايد پذيرفت كه مهرها گوياي اين بوده اند كه بسته بندي ها حاوي كالاي با كيفيت در مقدار مشخص هستند و تجار همه ماليات هاي لازم را پرداخته اند، در اين ميان بايد توجه داشت كه در ايران دوره ساساني اداره امور تماما در دست مويدان بوده است. اثر مهر، بسته بندي كالا را به عنوان تضمين محتوايش همراهي مي كرده است، از اسناد و مدارك در مي يابيم كه شركت هاي تجاري معاملاتشان را عمده انجام مي دادند و در آنها بازكردن هيچ محموله اي معمول نبوده است. در گل مهرهاي موزه خوي تعدادي از قطعات اثري از مهر مشابه دارند كه بعضي از اين قطعات با گل مهرهاي متعدد و اثر مهري يكسان هستند. روي گل مهرها، اثر مهرهايي از قبيل: گوزن، فيل، سر روباه، آهو، بزكوهي، نقش ماه و ستاره، نقش پادشاه تمام قد، چهره پادشاهان ساساني كه به صورت نيمرخ كه صورتشان به سمت راست مي باشند، مهر(mohr) و استامپ(stamp)شده اند. مهم ترين و برجسته ترين نقشي كه در ميان اين مجموعه گل مهرها ديده مي شود مي توان نقشي با مهر (ارتشبد ساساني سوار بر اسب) اشاره كرد. كيفيت متفاوت و غالبا بسيار بالاي هر يك از مهرها، نظم و قاعده در تزيين، وجود باقي مانده رقم بزرگي از مهرهاي اداري و همچنين از شخصيت هاي اداري اين تصور را به وجود مي آورند كه حرفه حكاكي مهر، دست كم در اواخر دوره ساساني نه تنها شكوفايي ويژه اي داشته، بلكه داراي مراكز و مدارس ويژه اي نيز بوده است كه بدون شك، دست كم از دوره خسرو اول، به شكلي بايد زير نظر دولت بوده است. گل مهرهاي موزه خوي از چند رنگ گل رس متفاوت ساخته شده اند كه عبارتند از: خاكستري، قرمز، نخودي، زرد روشن (نزديك به سفيد ) مي باشند. در حالي كه سمت روي گل مهرها تقريبا همگي به صورت يك كيك پف كرده گنبدي شكل است پشت آنها شكل هاي بسيار متفاوتي دارد، برخي داراي قوسي مقعر هستند، مثل اينكه برخي از آنها روي اسنادي لوله شده يا غلاف دار و چيزي مشابه محكم شده باشند، برخي ديگر مسطح هستند و سوراخ هايي براي بند و ريسمان دارند يا گاه آثاري چهار گوش كه در واقع كشيدن تسمه هاي چرمي يا نوارهايي از پوست حيوانات را نشان مي دهند. قابل ذكر است از وسط گل مهرهاي مذكور بند يا ريسمان پوستي به عرض 8 تا 9 ميلي متر رد شده كه در سطح روبخش راز آن قابل مشاهده باقي مانده است. بنا به گفته دكتر كارلو چرتي گل مهرهاي موجود در موزه خوي از گل مهرهاي منحصر به فرد بوده كه نظير آنها را مي توان در موزه كرمان و ايران باستان يافت. گزارش از عليرضا جاويدنيا 7128
این صفحه را در گوگل محبوب کنید
[ارسال شده از: ایرنا]
[تعداد بازديد از اين مطلب: 450]