افزایش آمار ناباروری و محدودیت راه حل های موجود
ناباروری به حالتی اطلاق می شود که یک زوج، با وجود داشتن رابطه جنسی منظم و بدون استفاده از هرگونه ابزار پیشگیری، پس از گذشت یک سال تلاش موفق به حاملگی نشوند. بر اساس گزارش های سازمان جهانی بهداشت (WHO)، در حال حاضر، چیزی بین هشت تا دوازده درصد از کل زوج های واقع در سنین باروری در سطح جهانی با این مشکل دست و پنجه نرم می کنند. روش های درمانی رایجی مانند IVF، با وجود تاثیرگذاری، محدودیت های قابل توجهی دارند و گزارش ها نشان می دهد که این تکنیک ها تنها در حدود نیمی از موارد می توانند به حل مشکل ناباروری کمک کنند. همین نقطه ضعف، دانشمندان را بر آن داشته تا به دنبال جایگزین های خلاقانه تر و کارامدتر باشند.
سلول های بنیادی: توانایی تمایز و تولید سلول های زایا
سلول های بنیادی، سلول های مادر بدن هستند که توانایی منحصر به فردی برای تبدیل شدن به انواع مختلف سلول های تخصصی دیگر، از جمله اسپرم و تخمک، را دارند. این تمایزپذیری بی نظیر، مسیر را به سمت مطالعات عمیق بر روی استفاده از این سلول ها برای بازسازی و ترمیم بافت های آسیب دیده تولید مثل باز کرده است. مطالعات اولیه بر روی مدل های حیوانی، بسیار امیدوارکننده بوده و نشان داده است که این فناوری می تواند به طور بالقوه، نقص های مربوط به تولید گامت ها (سلول های جنسی) را برطرف سازد.
سلول های بنیادی با قابلیت تمایز خود، می توانند یک نقش محوری در بازسازی بافت های آسیب دیده تولید مثلی ایفا کنند. این سلول ها حتی این پتانسیل را دارند که مشکلات ژنتیکی را در سطح سلولی اصلاح نمایند و از این حیث، نسبت به روش های سنتی، یک گام فراتر می روند.
بررسی اخلاقی: مرز باریک پیشرفت علمی و اصول انسانی
با وجود تمام چشم اندازهای درمانی روشن، استفاده از سلول های بنیادی، به ویژه در نمونه های انسانی، پرسش های جدی را در حوزه اخلاق زیستی، فقه و حقوق مطرح می کند. تیمی از محققان ایرانی، از جمله سید مرتضی موسوی جاجرمی، استادیار گروه معارف اسلامی، یک پژوهش تحلیلی را با هدف بررسی کاربرد سلول های بنیادی در درمان ناباروری با تمرکز بر ملاحظات اخلاقی انجام داده اند.
نکات کلیدی اخلاقی و فقهی مطرح شده در این پژوهش عبارتند از:
- منبع تولید سلول های بنیادی: استفاده از رویان های اضافی حاصل از IVF، تنها در صورت احراز شرایط خاص و رعایت اصول مجاز خواهد بود.
- رضایت آگاهانه و محرمانگی: رضایت کامل و آگاهانه زوجین و حفظ محرمانگی اطلاعات شخصی بیماران، امری ضروری است.
- ایمنی و کارایی: انجام تحقیقات بیشتر و دقیق تر برای اطمینان کامل از ایمنی و کارایی این درمان ها، لازم و اجتناب ناپذیر است.
جمع بندی و گام های پیش رو
نتایج این مطالعه نشان می دهد که درمان های مبتنی بر سلول های بنیادی، یک روزنه امید واقعی برای زوج هایی هستند که از روش های معمول کمک باروری نتیجه ای نگرفته اند. با این حال، چالش اصلی در حال حاضر، پیدا کردن یک توازن دقیق و حساس میان سرعت پیشرفت های علمی و لزوم رعایت دقیق اصول اخلاقی است.
پژوهشگران برای ایجاد یک بستر امن و شتاب دهنده در این حوزه، پیشنهادهای زیر را ارائه کرده اند:
- تاسیس مراکز تخصصی: ایجاد و حمایت از مراکز تحقیقاتی تخصصی برای مطالعات جامع سلول های بنیادی مرتبط با ناباروری.
- تدوین دستورالعمل های جهانی: تهیه و تنظیم دستورالعمل های بین المللی و ملی برای بهره گیری قانونی، فقهی و اخلاقی از این فناوری، به منظور جلوگیری از نابرابری و سو استفاده ها.
