کاوشگر فرصت ناسا در مریخ: پیامی تکاندهنده در آخرین لحظات، سکوتی جاودانه
کاوشگر فرصت (Opportunity) ناسا، یکی از موفقترین ماموریتهای بین سیارهای تاریخ، پس از ۱۵ سال کاوشهای پیشگامانه در مریخ، در سال 2019 به پایانی دراماتیک و متاثرکننده رسید. آخرین پیام این مریخنورد در میان یک طوفان گرد و غبار سیارهای ارسال شد؛ طوفانی که دانشمندان و مهندسان آزمایشگاه پیشرانه جت ناسا (JPL) را تا آخرین لحظه امیدوار نگه داشت. اما در چرخشی دلخراش، آخرین پیام آپورچونیتی، سیگنالهای تلهمتری معمول که در طول ماموریت خود ارسال میکرد، نبود. در عوض، این یک تصویر وهمآور بود و با آن، ماموریت طولانی و درخشان به پایان رسید.
سفر آپورچونیتی: یک ماراتن در مریخ
کاوشگر فرصت ناسا، در کنار همتای دوقلوی خود، اسپیریت (Spirit)، در سال 2003 پرتاب شد و برای یک ماموریت 90 روزه برای بررسی سطح مریخ طراحی شده بود. با این حال، آپورچونیتی بسیار فراتر از طول عمر مورد انتظار خود عمل کرد و در طول 15 سال، بیش از 45 کیلومتر (28 مایل) را در سطح مریخ پیمود. این کاوشگر به اولین مریخنوردی تبدیل شد که یک ماراتن را در سیارهای دیگر به پایان رساند. آپورچونیتی در ابتدا مأموریت داشت تا منطقه مریدیانی پلنوم (Meridiani Planum) مریخ را بررسی کند و به دنبال نشانههایی از آب گذشته و شواهد زمینشناسی باشد که میتواند بینشی در مورد محیط باستانی مریخ ارائه دهد.
ماموریت این مریخنورد یک موفقیت بزرگ تلقی شد، زیرا بسیار بیشتر از مدت زمان مورد انتظار دوام آورد و اکتشافات مهمی انجام داد. یکی از مهمترین دستاوردها، شناسایی هماتیت (hematite) بود، ماده معدنی که در حضور آب تشکیل میشود و دانشمندان را به این فرضیه سوق داد که مریخ زمانی شرایط لازم برای حیات میکروبی را داشته است. مشارکتهای آپورچونیتی در درک مریخ، راه را برای ماموریتهای آینده مانند مریخنورد پرسویرنس (Perseverance rover) هموار کرد؛ مریخنوردی که در حال حاضر سطح این سیاره را در جستجوی شواهد بیشتر از حیات گذشته کاوش میکند.
پایانی غمانگیز: طوفان گرد و غبار سال 2018
در تابستان سال 2018، آپورچونیتی بسیار فراتر از طول عمر مورد انتظار خود به فعالیت ادامه میداد. با این حال، یک طوفان گرد و غبار عظیم و سیارهای، یکی از بدترین طوفانها در تاریخ مریخ، به شدت بر توانایی مریخنورد در تولید انرژی تأثیر گذاشت. آپورچونیتی با پنلهای خورشیدی کار میکرد و با فراگیر شدن طوفان گرد و غبار در مریخ، نور خورشید دیگر نمیتوانست به پنلهای مریخنورد برسد و باعث شد که آن به حالت خواب زمستانی فرو رود. مهندسان ناسا امیدوار بودند که مریخنورد از این طوفان جان سالم به در ببرد و پس از صاف شدن آسمان، دوباره شارژ شود. متاسفانه، با وجود تمام تلاشها، مریخنورد از خواب بیدار نشد و پس از ارسال بیش از هزار دستور در طی چندین ماه، ناسا به طور رسمی پایان ماموریت را اعلام کرد.
به گفته جان کالاس (John Callas)، مدیر پروژه ناسا: “ما امیدوار بودیم که مریخنورد بتواند از این شرایط عبور کند. اینکه مریخنورد خودش را جمع کند و سپس وقتی طوفان برطرف شد، دوباره شارژ شود. این اتفاق نیفتاد. حداقل به ما اطلاع نداد که این اتفاق افتاده است. بنابراین، ما نمیدانیم.” عدم قطعیت پیرامون سرنوشت مریخنورد در طول طوفان، حس انتظار عمیق و اضطراب را در ناسا ایجاد کرد، اما سکوت آپورچونیتی پس از طوفان، بسیار سنگین بود.
آخرین پیام: تصویری وهمآور
در 10 ژوئن 2018 (20 خرداد 1397)، آپورچونیتی آخرین پیام خود را به زمین ارسال کرد. این پیام نهایی یک بسته داده استاندارد یا مجموعهای از قرائتها نبود، بلکه یک تصویر ناقص بود که از Pancam (دوربین پانوراما) مریخنورد گرفته شده بود. این تصویر با چشم چپ دوربین، با فیلتر خورشیدی که به سمت خورشید نشانه رفته بود، گرفته شد. متاسفانه، طوفان گرد و غبار مانع از رسیدن نور خورشید شد و نتیجه آن تصویری تاریک و “پر از نویز” بود که به نظر میرسید چیزی جز سیاهی را نشان نمیدهد. این تصویر ناقص بود زیرا انتقال مریخنورد قبل از اینکه بتواند تصویر کامل را ارسال کند قطع شد و قسمت پایین تصویر را به صورت یک فضای خالی سیاه باقی گذاشت.
ناسا بعداً توضیح داد که لکههای سفید دیده شده در تصویر، ناشی از نویز خود دوربین بوده است. با این حال، به دلیل تاریکی ناشی از طوفان گرد و غبار، نویز بسیار بیشتر از حد معمول آشکار شد. ناسا تایید کرد: “مریخنورد آپورچونیتی زمانی ارتباط خود را با زمین قطع کرد که یک طوفان شدید گرد و غبار در سراسر مریخ، محل استقرار آن را در ژوئن 2018 در بر گرفت. پس از بیش از هزار دستور برای برقراری مجدد تماس، مهندسان در مرکز عملیات پرواز فضایی در آزمایشگاه پیشرانه جت ناسا (JPL) آخرین تلاش خود را برای احیای آپورچونیتی در روز سهشنبه انجام دادند، اما بینتیجه بود. آخرین پیام مریخنورد خورشیدی در 10 ژوئن (20 خرداد) دریافت شد.”
