خداحافظی با زغالسنگ: انقلاب انرژی با خورشید و باد در راه است!
در دنیای امروز، شاهد یک چرخش بزرگ در صنعت انرژی هستیم. منابع تجدیدپذیر، بهخصوص انرژی خورشیدی و بادی، به سرعت جایگزین سوختهای فسیلی میشوند. این تحول نه تنها به حفظ محیط زیست کمک میکند، بلکه فرصتهای اقتصادی جدیدی را نیز ایجاد میکند.
زغالسنگ؛ قربانی تغییرات اقلیمی
در نیمه نخست قرن بیست و یکم، انرژیهای تجدیدپذیر برای نخستین بار در تاریخ، از زغالسنگ پیشی گرفتند و به پاکترین منبع تولید برق در جهان تبدیل شدند. نشانههای امیدوارکنندهای از انرژیهای تجدیدپذیر به چشم میخورد و این یک نقطه عطف تاریخی در مسیر گذار از سوختهای فسیلی به انرژی پاک است.
انرژیهای تجدیدپذیر؛ ناجی سیاره زمین
در حالی که نگرانیها در مورد گرمایش جهانی رو به افزایش است، توسعه نیروگاههای خورشیدی و بادی سرعت گرفته تا تمام تقاضای فزاینده برق را پوشش دهند و حتی جایگزین مناسبی برای زغالسنگ و گاز طبیعی باشند.
به این ترتیب، مزایای زیستمحیطی تصویر روشنتری از وضعیت انرژی ترسیم میکند. کشورها در حال توسعه، یکصدا به موضوع انرژیهای تجدیدپذیر و لزوم سرمایهگذاری در این زمینه تاکید میورزند.
چین؛ پیشتاز انرژیهای پاک
چین با سرمایهگذاری گسترده در زمینه انرژیهای پاک، به یک الگو در این عرصه تبدیل شده است. با این حال، اقتصاددانان معتقدند که ایالات متحده و اتحادیه اروپا نسبت به سالهای گذشته، بیشتر به سوی سوختهای فسیلی وابسته شدهاند.
به گزارش بیبیسی، زغالسنگ که یکی از بزرگترین منابع انتشار گازهای گلخانهای است، همچنان در سال 2020 بزرگترین منبع تولید برق در جهان بود و بیش از نیمی از نیاز جهان را تامین میکرد.
چین؛ بزرگترین سرمایهگذار انرژیهای تجدیدپذیر
چین با اختلاف زیاد در صدر جدول سرمایهگذاری در انرژیهای پاک قرار دارد. این کشور در سال گذشته، بیش از مجموع سایر کشورهای جهان، نیروگاههای خورشیدی و بادی جدید را به شبکه خود اضافه کرد. این توسعه چشمگیر باعث شده تا تولید برق تجدیدپذیر در چین، سریعتر از تقاضای برق افزایش یابد و در نتیجه، تولید برق از سوختهای فسیلی در این کشور به شدت کاهش پیدا کند.
هند؛ به دنبال کاهش وابستگی به سوختهای فسیلی
هند نیز با وجود رشد آهستهتر، در حال اضافه کردن نیروگاههای خورشیدی و بادی جدید است و به همین دلیل، وابستگی خود به زغالسنگ و گاز را کاهش میدهد. با این حال، کشورهای توسعهیافته مانند آمریکا و برخی از اعضای اتحادیه اروپا مسیر معکوسی را طی میکنند.
تحلیلگران چه میگویند؟
تحلیلگران بر این باورند که برای مقابله با تغییرات اقلیمی، لازم است وابستگی به سوختهای فسیلی به سرعت کاهش یابد. مالگورزاتا ویاتروس-موتیکا، تحلیلگر ارشد انرژی Ember، در این خصوص میگوید: «این لحظه، آغاز دورهای است که در آن انرژیهای پاک میتوانند تولید برق مورد نیاز جهان را تامین کنند و همزمان، انتشار گازهای گلخانهای را نیز کاهش دهند.»
انرژی خورشیدی؛ ستاره درخشان انرژیهای پاک
بیشترین سهم از رشد انرژیهای تجدیدپذیر متعلق به انرژی خورشیدی است که به تنهایی 24 درصد از افزایش تولید برق را به خود اختصاص داده. انرژی خورشیدی اکنون به یکی از ارزانترین منابع تولید برق در جهان تبدیل شده است.
پیشبینی میشود تا سال 2026، قیمت فناوری خورشیدی تا حدود 25 درصد کاهش یابد. به همین دلیل، در کشورهایی که برق گرانی دارند یا به شبکه برق سراسری دسترسی ندارند، استفاده از انرژی خورشیدی بسیار مقرونبهصرفه است.
برای نمونه، پاکستان در سال 2020 حجمی از پنلهای خورشیدی را وارد کرد که قادر به تولید 1.7 گیگاوات برق بودند. این رقم دو برابر سال قبل از آن بود و معادل یکسوم ظرفیت فعلی تولید برق این کشور است.
آفریقا؛ قارهای در مسیر تحول
در قاره آفریقا نیز، انرژی خورشیدی با سرعت چشمگیری در حال گسترش است. انتظار میرود واردات پنلهای خورشیدی تا سال 2026، به میزان 60 درصد افزایش یابد. آفریقای جنوبی که به شدت به زغالسنگ وابسته است، در این زمینه پیشتاز خواهد بود و نیجریه نیز به زودی به ظرفیت 1.3 گیگاوات برق خورشیدی از مصر خواهد رسید؛ ظرفیتی که میتواند برق مورد نیاز 1.4 میلیون خانوار اروپایی را تأمین کند. تعدادی از کشورهای کوچکتر آفریقایی نیز در حال توسعه زیرساختهای خورشیدی خود هستند و واردات پنل در الجزایر 55 برابر، در زامبیا 4 برابر و در بوتسوانا 3 برابر شده است.
انرژی خورشیدی در افغانستان؛ راهی برای رهایی از تاریکی
اما توسعه سریع در برخی کشورها، چالشهای تازهای را نیز به وجود آورده است. برای مثال، استفاده گسترده از پمپهای آب خورشیدی در افغانستان باعث کاهش سطح آبهای زیرزمینی و دسترسی بلندمدت به منابع آبی شده است.
راهکار چیست؟
رشد سریع در برخی کشورها چالش های تازه ای را نیز به وجود آورده است. به عنوان مثال، استفاده گسترده از پمپهای آب خورشیدی در افغانستان باعث کاهش سطح آبهای زیرزمینی و دسترسی بلندمدت به منابع آبی شده است. پژواک از دکتر دیوید منسفیلد و شرکای تحقیقاتی آسیایی (AREU) هشدار میدهد که برخی مناطق ممکن است ظرف 5 تا 10 سال آینده خشک شوند و معیشت میلیونها نفر به خطر بیفتد.
آدرین ترینر، رئیس کمیسیون گذار انرژی بریتانیا، میگوید: “ظرفیتهای واقعی در کمربند خورشیدی و کمربند بادی جهان، فوقالعاده است. نیروگاههای کمربند خورشیدی به طور کلی بیشتر مناطق آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین برای خانهسازی روزانه به برق زیادی نیازمندند.” این نیروگاهها میتوانند با بهرهگیری از سیستمهای خورشیدی و باتریهای ارزانتر که انرژی را از روز تا شب ذخیره میکنند، هزینههای انرژی خود را کاهش دهند.
در مقابل، نیروگاههای کمربند بادی واقع در زمستان میتوانند هفتهها طول بکشند تا به طور مداوم در معرض طوفانهای شدید بادی قرار گیرند و نیاز به منابع پشتیبان دارند که باتریها به تنهایی نمیتوانند آن را تامین کنند.
با این حال، دادههای جدید نشان میدهد که سلطه چین بر صنایع فتوولتائیک پاک همچنان بیرقیب است. در اوت 2021، صادرات فتوولتائیک پاک چین به رکورد 20 میلیارد دلار رسید که عمدتاً به دلیل رشد فروش خودروهای برقی (26 درصد افزایش) و باتریها (29 درصد افزایش) بود. در واقع، فروش خودروهای برقی و باتریهای چینی بیش از دو برابر صادرات پنلهای خورشیدی این کشور است.
در مجموع، نشانههای امیدوارکنندهای دیده میشود. سلطه چین بر صنایع فتوولتائیک پاک همچنان بیرقیب است. در اوت 2021، صادرات فتوولتائیک پاک چین به رکورد 20 میلیارد دلار رسید که عمدتاً به دلیل رشد فروش خودروهای برقی (26 درصد افزایش) و باتریها (29 درصد افزایش) بود. در واقع فروش خودروهای برقی و باتریهای چینی بیش از دو برابر صادرات پنلهای خورشیدی این کشور است.
