چرا دست و پاهایتان گزگز میکند؟ علل و نشانههای خطرناک
تجربه شایع گزگز اندامها
همه ما این حالت را تجربه کردهایم: نشستن طولانی مدت، خاموش شدن چراغها، کمی جابجا شدن بدن و ناگهان احساس گزگز در پاها که به فرمان مغز پاسخ نمیدهد. این اتفاق خوشبختانه جای نگرانی ندارد و پدیدهای طبیعی است که به دلیل اختلال موقت در انتقال پیامهای عصبی رخ میدهد.
علت خواب رفتن اندامها چیست؟
دلیل بیحس شدن بازوها، پاها، دستها یا کف پا ساده است: اعصاب. این امر منطقی به نظر میرسد، چرا که وقتی حس از بین میرود، معمولاً مشکل از ساختارهایی است که حس را منتقل میکنند. بسیاری از افراد به اشتباه فکر میکنند این حالت به دلیل کاهش جریان خون ایجاد میشود.
توضیح علمی پدیده پارستزی
زکریا گیلن، استادیار فیزیولوژی ورزش در دانشگاه ایالتی میشیگان، در مقالهای در سال 2021 بیان کرده است: «برخی تصور میکنند وقتی خون که مواد مغذی را در بدن حمل میکند، به پا نرسد، آن بخش از بدن حس خود را از دست میدهد، اما این درست نیست.»
این بیحسی که اصطلاح علمی آن پارستزی است، بیشتر به دلیل فشرده شدن اعصاب رخ میدهد که معمولاً نتیجه وضعیت نشستن یا قرارگیری بدن است. میتوان آن را به فرو رفتن شلنگ آب تشبیه کرد، با این تفاوت که به جای جریان آب، اینجا جریان اطلاعات عصبی درباره وضعیت بدن متوقف میشود.
مکانیسم عصبی خواب رفتن اندامها
گیلن توضیح میدهد: «هر بار که میخواهید حرکتی انجام دهید، مغز سیگنالهایی به عضلات میفرستد تا آنها را به حرکت درآورد. اگر مغز نتواند با عصب یا گروهی از اعصاب ارتباط برقرار کند، اتفاقات عجیبی از جمله حس خواب رفتن بخشی از بدن رخ خواهد داد.»
وقتی اندام به طور کامل بیحرکت یا شل شود، باز هم دلیل اصلی همان است: اعصاب تحت فشار قرار گرفتهاند و سیگنالها عبور نمیکنند. در این حالت، آن حس سوزن سوزن شدن که هنگام تغییر وضعیت احساس میکنید، در حقیقت نشانهای مثبت است و به معنای آن است که مسیر پیام عصبی دوباره باز شده و سلوهای عصبی در حال بازیابی فعالیت خود هستند.
چه زمانی باید نگران بود؟
اغلب، خواب رفتن اندامها بیخطر است و معمولاً هم مدت کوتاهی برطرف میشود. گیلن میگوید: «در بیشتر موارد، خواب رفتن موقت و بیاهمیت است و حتی ممکن است چند دقیقه بعد فراموش کنید چنین اتفاقی افتاده است.»
نشانههای هشداردهنده
گاه بیحسی یا حسهای غیرعادی میتواند نشانه نوروپاتی یعنی آسیب یا اختلال در اعصاب محیطی باشد. بیش از 100 علت مختلف برای این وضعیت وجود دارد و حدود 20 میلیون نفر را درگیر میکند. به گفته رابرت شمرلینگ، استاد ارشد در انتشارات سلامت هاروارد، دیابت شایعترین علت شناساییشده نوروپاتی محیطی است و در حدود یکسوم موارد دیده میشود. گاهی بیحسی اولین نشانه ابتلای فرد به دیابت است.
