چرا 3I/ATLAS یک مسافر “بین ستاره ای” است؟
دکتر محمدمهدی مطیعی، دکترای نجوم و اخترفیزیک، توضیح می دهد که اصطلاح “بین ستاره ای” (Interstellar) به جرمی اطلاق می شود که منشا ان کاملا خارج از حیطه گرانشی منظومه شمسی ما است. این اجرام برخلاف اجرام بومی، دارای مدار باز و هذلولی شکل هستند که اجازه می دهد پس از یک بار عبور از کنار خورشید، با سرعت فوق العاده بالا دوباره به فضای میان ستاره ای بازگردند و دیگر باز نگردند.
این دنباله دار توسط سامانه رصد خودکار ATLAS کشف و پس از تایید ویژگی های مداری و سرعتی، به عنوان سومین جرم میان ستاره ای با پیشوند I و عدد 3 ثبت شد. شیب زیاد مدار ان نسبت به دایره البروج، موید منشا غیر منظومه شمسی ان است.
رازهای نهفته در ترکیب شیمیایی غیر معمول
یکی از جالب ترین داده های جمع اوری شده از 3I/ATLAS، مربوط به ترکیب شیمیایی ان است. این جرم ویژگی هایی ترکیبی از دنباله دار و سیارک را نشان می دهد، اما مهم ترین نکته، نسبت بالای دی اکسید کربن (CO₂) به اب (H₂O) در هاله (Coma) ان است. این نسبت بالا، سرنخ های ارزشمندی درباره محیطی که این جرم در ان شکل گرفته، ارائه می دهد:
- احتمالا این دنباله دار در ناحیه ای بسیار سردتر و دورتر از ستاره مادر تشکیل شده است که یخ های کربن دار را بهتر حفظ کرده.
- ساختار یخ ان ممکن است متخلخل باشد و در نزدیکی خورشید، CO₂ راحت تر و با نرخ بیشتری نسبت به اب تصعید شده باشد.
- قرارگیری طولانی مدت در محیط بین ستاره ای یا تشعشعات شدید، می تواند لایه رویی غنی از اب را حذف کرده باشد.
معمای سن ۷ میلیارد ساله
بر اساس تخمین های انجام شده با استفاده از تلسکوپ هایی مانند هابل، سن این دنباله دار بیش از ۷ میلیارد سال تخمین زده شده است که به مراتب از سن منظومه شمسی (حدود ۴/۶ میلیارد سال) بیشتر است. این موضوع نشان می دهد که 3I/ATLAS می تواند یکی از قدیمی ترین اجرام شناخته شده باشد و اطلاعاتی در مورد نسل های اولیه ستارگان و مواد تشکیل دهنده انها در اختیار ما قرار دهد. بررسی فراوانی عناصر و نسبت های ایزوتوپی می تواند صحت این تخمین را تایید کند.
فرصت طلایی و چالش های رصد
عبور 3I/ATLAS که با سرعت تقریبی ۶۱ کیلومتر بر ثانیه حرکت می کند، از منظر علمی یک فرصت طلایی است برای درک فرآیندهای تشکیل سیارات در منظومه های دیگر و شناخت ترکیب مواد الی در مقیاس کهکشانی.
با این حال، مطالعه ان با چالش هایی همراه است:
- زمان بندی کوتاه: فرصت برای رصد دقیق و طیف سنجی بسیار محدود است.
- کم نور بودن: نیاز به تلسکوپ های بسیار قدرتمند دارد.
- محدودیت های رصدی: تخصیص زمان در تلسکوپ های بزرگ مانند جیمز وب و ALMA چالش برانگیز است.
دکتر مطیعی با تاکید بر این که تاکنون هیچ ویژگی غیر طبیعی در 3I/ATLAS گزارش نشده، پیش بینی می کند که با افزایش توانمندی های رصدی، احتمال کشف اجرام میان ستاره ای در اینده نزدیک به طور قابل توجهی بالا خواهد رفت.
