سالمندی و جدایی: هشداری برای انسجام جامعه یا فرصتی برای تحول؟

احمدرضا خاتون آبادی، مدیر گروه سالمندشناسی و رئیس دانشکده توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی تهران، در گفتگو با خبرنگار ایلنا، به بررسی بحران سالمندی و چالش‌های پیش روی آن در کشور پرداخت. او با اشاره به این‌که بحث سالمندی نباید صرفاً یک موضوع غیرمعمولی تلقی شود، بلکه باید در تمام کشورها مورد توجه ویژه قرار گیرد، تصریح کرد: مسائل ناشی از ازدواج، تولدها و همچنین پیشرفت‌های پزشکی، جامعه سالمندان کشور را با چالش‌های جدی مواجه کرده است. این موضوع در عین حال، یک فرصت برای کشوری محسوب می‌شود که جمعیت سالمند آن در حال افزایش است، زیرا با شناخت و تجربه می‌توان این جمعیت را به نحو احسن مدیریت کرد.

لزوم توجه به محدودیت‌های سالمندی و نیازهای آنان

با توجه به محدودیت‌های موجود، خطر ابتلا به مشکلات سلامتی در میان سالمندان افزایش می‌یابد و رسیدگی به نیازهای آنان بسیار ضروری است. بنابراین، باید دو حوزه را در نظر گرفت:

1. توجه به رشد سالمندی که غیرقابل تغییر است و ناشی از بهبود وضعیت پزشکی و افزایش طول عمر است.
2. لزوم ارائه خدمات بهتر به سالمندان برای حفظ سلامتی آنان.

در گذشته، افرادی که دچار سکته می‌شدند، احتمالاً جان خود را از دست می‌دادند، اما اکنون با بهبود خدمات پزشکی، امکان بهبود و ادامه زندگی آنان بیشتر شده است.

خاتون آبادی با بیان اینکه برخی از سالمندان نیاز به کنترل و هدایت دارند تا کیفیت زندگی آن‌ها به بهترین شکل مدیریت شود، اظهار داشت: در این راستا، دو حوزه مهم وجود دارد:

• حوزه طب سالمندی: پزشکان و اساتید این رشته باید وضعیت پزشکی سالمندان را مداوا و مراقبت کنند.
• حوزه توانبخشی سالمندی: در این زمینه، همواره با چالش‌هایی مواجه هستیم و به ویژه سالمندانی که به مشکلات جسمی دچار می‌شوند، نیاز به درمان دارند. به عنوان مثال، فردی که سکته کرده و به مشکلات شنوایی یا گفتاری دچار است، باید تحت مراقبت و توانبخشی مناسب قرار گیرد.

اهمیت پیشگیری از بروز مشکلات

به گفته وی، نکته بسیار مهم این است که باید پیش از ورود به دوران سالمندی، اقداماتی انجام دهیم تا از بروز مشکلات جلوگیری کنیم. همچنین، باید به افرادی که به سن سالمندی رسیده‌اند و هیچ مشکلی ندارند، توجه ویژه‌ای داشته باشیم تا بتوانند از زندگی سالم و با کیفیتی برخوردار شوند.

رئیس دانشکده توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران در ادامه خاطرنشان کرد: باید هفت حوزه را به طور مؤثر مدیریت کنیم و خدمات توانبخشی را به سالمندان ارائه دهیم.

1. حوزه قبل از سالمندی: افراد باید از عواقب سالمندی آگاه شوند. این آگاهی شامل آتروفی عضلات، کاهش توان جسمی و بروز مشکلاتی مانند افسردگی ناشی از تنهایی یا بازنشستگی است. بنابراین، افرادی که در سنین 50 تا 60 سالگی هستند، باید آمادگی لازم را داشته باشند و برنامه‌ریزی کنند، مثلاً با یافتن مشاغل جدید پس از بازنشستگی.

لزوم تمرکز بر سلامت سالمندان در دوران سالمندی

وی در ادامه افزود: گروه دیگری که باید بر روی آن‌ها تمرکز کنیم، سالمندانی هستند که در حال حاضر سالم به نظر می‌رسند. این افراد باید تحت برنامه‌های مدیریت سلامتی قرار گیرند تا از بروز مشکلات جلوگیری شود. سوم، توانبخشی سالمندان؛ این گروه شامل سالمندانی است که به مشکلات جسمی یا روحی دچار شده‌اند و نیاز به مراقبت و توانبخشی دارند. مدیریت صحیح این هفت حوزه می‌تواند به ارتقای کیفیت زندگی سالمندان کمک کند.

خاتون آبادی با اشاره به اینکه سالمندان از نظر فیزیولوژیک دچار افول می‌شوند، اما می‌توانند با انجام تمرینات مناسب، به بهبود وضعیت خود کمک کنند، گفت: به خصوص در زمینه مسائل شناختی، مانند حافظه و توجه، نیاز به برنامه‌ریزی و تمرینات شناختی وجود دارد. این موضوع اهمیت زیادی دارد و در هفته سالمندی که در خراسان برگزار کردیم، این فعالیت‌ها را اجرا کردیم و امیدواریم ادامه پیدا کند.

رئیس دانشکده توانبخشی دانشگاه علوم پزشکی نظام مقدس جمهوری اسلامی ایران تصریح کرد: گروه دیگری که باید به آن‌ها توجه کنیم، سالمندانی هستند که دچار مشکلات خاصی مانند سکته مغزی یا آلزایمر هستند. این افراد به ویژه در خطر سقوط و افتادن هستند که می‌تواند عواقب جدی برای سلامتی آن‌ها داشته باشد. اگر به این افراد رسیدگی نشود، ممکن است نیاز به بستری شدن پیدا کنند که این امر می‌تواند هزینه‌های سنگینی را به سیستم بهداشت و درمان تحمیل کند.

وی افزود: همچنین، ورود سالمندان به حوزه بیمارستانی می‌تواند خطر ابتلا به عفونت‌های بیمارستانی و سایر عوارض را افزایش دهد. به همین دلیل، تقویت و مدیریت سلامت این افراد از اهمیت بالایی برخوردار است و می‌تواند از بروز بسیاری از مشکلات پیشگیری کند.

خاتون آبادی همچنین در تحلیل خود از زنانه شدن سالمندی گفت: این موضوع به وضوح نشان‌دهنده تغییرات اجتماعی و فرهنگی در نقش‌ها و مسئولیت‌های زنان و مردان است. در گذشته، زنان به دلیل ساختارهای اجتماعی کمتر در فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی شرکت می‌کردند، اما اکنون با افزایش مشارکت اجتماعی و شغلی زنان، فرصت‌های جدیدی برای آن‌ها ایجاد شده است.

به گفته وی، زنان به دلیل ساختار اجتماعی کمتر در فعالیت‌های اجتماعی و اقتصادی شرکت می‌کردند، اما اکنون با افزایش مشارکت اجتماعی و شغلی زنان، فرصت‌های جدیدی برای آن‌ها ایجاد شده است.

دلایل افزایش آمار طلاق در سالمندی

خاتون آبادی در پاسخ به این سوال که چرا آمار طلاق در سالمندان بالای 60 سال افزایش یافته است، گفت: سالمندان نیز مانند جوانان تحت تأثیر فشارهای اقتصادی قرار دارند. افزایش هزینه‌های زندگی، کاهش درآمد و نیاز به مراقبت‌های بهداشتی می‌تواند تنش‌های خانوادگی را افزایش داده و منجر به اختلاف و جدایی شود. این فشارهای اقتصادی ممکن است توانایی سالمندان برای تأمین نیازهای زندگی خود و خانواده را کاهش داده و در نتیجه، روابط خانوادگی را تحت تأثیر قرار دهد.

وی افزود: این فشارها می‌تواند به اختلافات خانوادگی و در نهایت، به طلاق منجر شود. همچنین، تغییر در نگرش نسبت به روابط و طلاق نیز در این مسئله نقش دارد. امروزه، افراد بیشتر به دنبال رضایت شخصی و کیفیت زندگی هستند و اگر احساس کنند که در یک رابطه ناراضی هستند، ممکن است تصمیم به جدایی بگیرند. این نگرش می‌تواند در بین سالمندان نیز دیده شود که پس از سال‌ها زندگی مشترک، به دنبال تجربه‌ای جدید و متفاوت باشند.

در پایان تاکید کرد: در حال حاضر آمار طلاق در سنین بالاتر نسبت به قبل افزایش یافته است و با وجود بحران‌های عاطفی و اجتماعی که به یکدیگر دارند و وابستگی‌های عاطفی که به یکدیگر دارند، از هم جدا می‌شوند و متاسفانه این وابستگی می‌تواند عامل محافظتی در برابر طلاق عمل کند.