سخنگوی سازمان مدیریت بحران کشور با ارائه گزارشی نگران کننده، اعلام کرد که سال جاری از نظر میزان بارندگی، یکی از کم بارش ترین سال های نیم قرن اخیر کشور بوده است. این وضعیت نامطلوب، همراه با برداشت های کنترل نشده از منابع آب زیرزمینی و شرایط بحرانی سدها، باعث شده تا مشکلات تامین آب در بخش های زیادی از کشور به شدت افزایش یابد. بر اساس این گزارش، استان های شرقی و جنوبی کشور، به ویژه مناطقی مانند سیستان و بلوچستان، خراسان جنوبی، جنوب خراسان رضوی و بخش هایی از شمال هرمزگان، بیشترین تنش آبی را تجربه می کنند. اگرچه بارش های نسبتا نرمالی در نوار شمالی کشور ثبت شده، اما غالب مناطق همچنان به مدیریت دقیق منابع و مشارکت جدی مردم در مصرف بهینه آب نیاز دارند.
تکالیف قانونی دستگاه ها برای مقابله با خشکسالی
حسین ظفری، سخنگوی سازمان مدیریت بحران کشور، به تشریح اقدامات دستگاه های اجرایی برای مدیریت وضعیت کم آبی و خشکسالی پرداخت. او اشاره کرد که در تاریخ ۲۸ خرداد ۱۴۰۲، ستاد ملی مدیریت بحران، دستورالعملی مهم با عنوان «اقدامات پیشگیرانه جهت کاهش اثرات خشکسالی» را ابلاغ کرده است. این سند قانونی که بر اساس جزء ۲ بند «پ» ماده ۱۴ قانون مدیریت بحران کشور تدوین شده، تکالیف مشخصی را برای دستگاه های متعددی تعیین کرده است.
از جمله نهادهایی که بر اساس این دستورالعمل وظایفی را بر عهده دارند، می توان به وزارت راه و شهرسازی، سازمان هواشناسی، وزارت جهاد کشاورزی (شامل سازمان منابع طبیعی و آبخیزداری، شیلات و صندوق بیمه کشاورزی)، وزارت نیرو، وزارت صنعت، معدن و تجارت، سازمان برنامه و بودجه، وزارت امور اقتصادی و دارایی و سازمان حفاظت محیط زیست اشاره کرد.
نهادهای فعال در مدیریت بحران آب
ظفری افزود که در حال حاضر نهادهای مهمی برای پیگیری و مدیریت مسائل مرتبط با کم آبی و خشکسالی فعال هستند. این نهادها شامل شورای عالی آب (با محوریت معاون اول رئیس جمهور)، کارگروه سازگاری با کم آبی و ستاد خشکسالی کشور می شوند. سازمان مدیریت بحران نیز از منظر اقدامات پیشگیرانه، برنامه هایی را برای جلوگیری از تشدید وضعیت خشکسالی در دست اجرا دارد. این برنامه ها به استانداران، مدیران کل مدیریت بحران و فرمانداران ابلاغ شده و آنها موظف به نظارت و پیگیری اجرای دقیق آن در استان های خود هستند.
وی تاکید کرد که در بخش کشاورزی، صندوق بیمه کشاورزی طبق قوانین مربوطه اقدام به پرداخت خسارت های وارد شده به کشاورزان کرده است. همچنین وزارت نیرو نیز متناسب با وظایف خود، برنامه ریزی های لازم را در حوزه مدیریت منابع آب کشور برای کنترل وضعیت خشکسالی و تامین آب در دستور کار قرار داده است.
چشم انداز بارشی کشور: نگران کننده اما با امید به زمستان
سخنگوی سازمان مدیریت بحران کشور تاکید کرد که سال جاری به دلیل کاهش بی سابقه بارندگی، در مقایسه با پنجاه سال گذشته جزو سال های استثنایی محسوب می شود. وی همچنین متذکر شد که این پدیده کم بارشی فقط مختص ایران نیست و کشورهای منطقه از جمله ترکیه، عراق و حتی غرب آسیا نیز با معضل کاهش بارش ها رو به رو بوده اند.
ظفری با اشاره به پیش بینی های سازمان هواشناسی، اظهار کرد که پاییز امسال با شرایط کم بارشی آغاز شده است، اما احتمال می رود که از حدود آذر ماه تا فصل زمستان وضعیت بارش ها به حالت نرمال بازگردد.
وی تاکید کرد که حتی نرمال بودن بارش ها نیز به معنای جبران کامل خشکسالی نیست، بلکه تنها بخش کوچکی از کم بارشی های اخیر را جبران می کند. منظور از “نرمال بودن” این است که بارش ها در حد میانگین سال های عادی کشور رخ دهد، نه بیشتر از حد معمول.
لزوم مدیریت منابع زیرزمینی و نگرانی سدها
ظفری هشدار داد که به دلیل برداشت های بی رویه از منابع آب زیرزمینی و همچنین شرایط نامناسب سدها، حتی وقوع بارش های نرمال نیز تنها می تواند بخشی از کسری منابع آبی را جبران کند. او یادآوری کرد که متغیرهای آب و هوایی زیادی در این حوزه تاثیرگذارند و باید همواره بدترین سناریو را در نظر گرفت. اگر بارش های پاییز به اندازه کافی نباشد، تدابیر اضطراری دیگری باید اندیشیده شود که مهم ترین آنها مشارکت و همراهی مردم در مدیریت و مصرف بهینه آب است.
استان های پر تنش و کم تنش آبی
سخنگوی سازمان مدیریت بحران کشور تایید کرد که با وجود گذشت بیش از یک ماه و نیم از آغاز سال آبی جدید (ابتدای مهرماه)، بارش قابل توجهی در کشور ثبت نشده است. او اعلام کرد که تنها استان های نوار شمالی شامل مازندران، گیلان و بخش هایی از گلستان بارش های نرمال را تجربه کرده اند، اما سایر استان ها همچنان با تنش آبی مواجه هستند و مدیریت این وضعیت نیازمند صرفه جویی عمومی است.
ظفری در مورد وضعیت استان هایی که بیشترین و کمترین خشکسالی را تجربه کرده اند، گفت:
- بیشترین تنش آبی: استان های شرقی کشور شامل سیستان و بلوچستان (به ویژه مناطق شمالی)، خراسان جنوبی و جنوب استان خراسان رضوی و همچنین شمال هرمزگان بیشترین تنش آبی را در سال گذشته داشته اند.
- وضعیت بهتر: استان های شمالی شامل گیلان، مازندران و گلستان وضعیت بهتری نسبت به سایر استان ها دارند، هرچند که حتی در این مناطق نیز میزان بارش نسبت به میانگین سال های گذشته کاهش داشته است.
وضعیت تهران و اعتبارات تخصیص یافته
در خصوص وضعیت منابع آبی استان تهران، وی اظهار کرد که تاکنون با اقداماتی مانند انتقال آب از طالقان به تهران، بخشی از تنش آبی در پایتخت کاهش یافته است. البته این کاهش تنش منوط به این است که در محدوده طالقان، به ویژه در ارتفاعات و بالادست سد، بارش های مناسبی رخ دهد تا کمبود منابع آبی تهران جبران شود.
سخنگوی سازمان مدیریت بحران کشور به تخصیص اعتبارات مالی برای مدیریت منابع آب نیز اشاره کرد و گفت که در بودجه سالانه کشور، مبلغی در حدود ۹ هزار میلیارد تومان برای کلان شهرها در نظر گرفته شده است. این اعتبار در بهمن ماه ۱۴۰۳ با توجه به پیش بینی ها، برای اجرای طرح های انتقال آب در کلان شهرها مصوب شد که پروژه انتقال آب از طالقان به تهران، نمونه ای از آن است. همچنین در بودجه سال ۱۴۰۴ نیز اعتباری برای تامین آب شرب مناطق روستایی و عشایری اختصاص یافته تا پروژه های نیمه تمام و طرح های انتقال آب در این مناطق تکمیل شود.
وضعیت دریاچه ارومیه: نیازمند بارش و تدبیر مدیریتی
حسین ظفری در پایان به وضعیت دریاچه ارومیه پرداخت و گفت که ستاد احیای دریاچه ارومیه حدود ۲۶ برنامه را برای احیای این دریاچه تدوین کرده و در حال پیگیری و اجرا است. با این وجود، به دلیل کاهش شدید بارش ها در سال گذشته و ادامه کم بارشی در سال جاری، وضعیت فعلی دریاچه مطلوب نیست. وی ابراز امیدواری کرد که با بارش های احتمالی در ماه های آینده و اجرای تدابیر مدیریتی موثر در حوزه منابع آب اطراف دریاچه، شرایط آن به تدریج بهبود یابد.
