شروع یک مجادله پر سر و صدا
ماجرا از زمانی آغاز شد که سلیمانی اردستانی در یکی از رسانه های تلویزیونی اینترنتی، دیدگاه های خود را در مورد شهادت حضرت زهرا (س) و موضوع آزار و اذیت ایشان پس از رحلت پیامبر اسلام (ص) مطرح کرد. این اظهارات که ماهیت تشکیک آمیز داشت، فورا واکنش های شدید و گسترده ای را در میان روحانیون و علمای دینی برانگیخت. در پی این ماجرا، تعدادی از چهره های علمی و مذهبی اعلام آمادگی کردند تا در یک مناظره رسمی، به طور مستقیم به این شبهات و بحث های مطرح شده پاسخ دهند.
مناظره ای که شبکه های اجتماعی را لرزاند
یکی از مهم ترین واکنش ها، از سوی حامد کاشانی، خطیب و سخنران مشهور تهرانی، ابراز شد. کاشانی در شبکه اجتماعی ایکس (توییتر سابق) اعلام کرد که به شرط رعایت اصول اخلاقی و تمرکز کامل بر موضوع، آماده است تا در این مناظره شرکت کند. در نتیجه، رسانه «آزاد» به صورت رسمی اعلام کرد که مناظره ای میان آقایان حامد کاشانی و عبدالرحیم سلیمانی اردستانی با محوریت اصلی «مظلومیت و شهادت حضرت زهرا (س)» برگزار خواهد شد.
این مناظره مهم به صورت زنده در روز یکشنبه، ۹ آذر ماه، ساعت ۱۲ ظهر پخش شد و در مدت کوتاهی به یکی از پر بازدیدترین رویدادهای دینی-رسانه ای تبدیل گشت. شبکه های اجتماعی گوناگون، از اینستاگرام و تلگرام گرفته تا یوتیوب و توییتر، پر شد از برش ها و بخش های مختلف صحبت های این دو چهره که نشان دهنده عمق نفوذ این بحث در میان عموم مردم بود.
ارزیابی مخاطبان: انسجام در برابر تسلط تاریخی
اگرچه سلیمانی اردستانی در طول این مناظره دوباره دیدگاه های قبلی خود را تکرار کرد، اما ارزیابی عمومی مخاطبان و ناظران برنامه حاکی از آن بود که او در مقابل حامد کاشانی، از نظر قدرت استدلال و ارائه ادله تاریخی و تحلیلی قوی، دچار ضعف بود. بسیاری معتقد بودند که صحبت های اردستانی فاقد انسجام لازم برای قانع کردن مخاطب است. در نقطه مقابل، به نظر می رسید که حامد کاشانی با تسلط کامل بر مباحث تاریخی و مستندات، توانسته است دست برتر را در این گفتگو داشته باشد و به صورت موثر تری از موضع خود دفاع کند.
عبدالله عبداللهی، سردبیر خبرگزاری تسنیم، نیز در یادداشتی تحلیلی به حواشی این مناظره پرداخت. او اشاره کرد که «تکلیف مناظره در همان چند دقیقه اول مشخص شد». علت اصلی این امر، به گفته وی، این بود که روایت مورد استناد سلیمانی اردستانی، اساسا موضوع اصلی بحث نبود. کاشانی چندین بار به درستی این سوال را مطرح کرد که سند و منبع دقیق روایت مورد نظر کجاست؟ در واقع، اردستانی که خود اذعان کرده بود تخصص تاریخی ندارد، تنها به یک یا دو روایت تاریخی ناقص استناد می کرد و آنها را بدون ارجاع به منبع موثق، با عدالت امیرالمومنین علی (ع) ناسازگار می دانست و بر همین مبنا به نتیجه گیری های بحث برانگیز می رسید.
انحراف از بحث اصلی: اظهار نظر درباره اعدام های ۶۷
مساله شهادت حضرت زهرا (س) به دلیل اظهارات اردستانی، همچنان موضوع اصلی انتقاد روحانیون از او است. به طوری که حامد کاشانی در ابتدای مناظره، تاکید کرد که مساله شهادت حضرت زهرا برای او جنبه ناموسی دارد و اهمیت این موضوع را نشان داد.
در بخش عجیبی از این مناظره، سلیمانی اردستانی در راستای اثبات نظرات قبلی خود، موضوع را به کلی منحرف کرد و دیدگاه های تاریخی خود را به مسائل معاصر ربط داد. او برای دفاع از موضع خود، ادعا کرد: «من اصلا قبول ندارم ابوبکر مخالفان خود را کشته است. ابوبکر خلیفه پیامبر است. ابوبکر یک دانه از مخالفان خود را شکنجه نکرده و نکشته است. محال است! حکومتی به نام دین تشکیل شود و مخالف خود را بکشد؟! در مورد خود حکومت دینی ۴۰ سال گذشته در اینجا، اینها که در مورد سال ۱۳۶۷ دروغ است». در پی این اظهارات جنجالی درباره اعدام های دهه شصت، حامد کاشانی مکررا از او خواست تا از بحث اصلی خارج نشود و با استناد به احادیث مختلف، اظهارات اردستانی مبنی بر عدم کشتن مخالفان توسط ابوبکر را رد کرد.
سوابق و فعالیت های عبدالرحیم سلیمانی اردستانی
سلیمانی اردستانی متولد سال ۱۳۳۸ است. او سال ها است که به عنوان استاد در دانشگاه مفید قم مشغول تدریس می باشد و در جریان وقایع و اعتراضات پس از انتخابات ریاست جمهوری در سال ۱۳۸۸، مدتی بازداشت شده بود.
از جمله آثار برجسته ای که این استاد حوزه تالیف یا ترجمه کرده است، می توان به موارد زیر اشاره کرد: درسنامه ادیان ابراهیمی، مسیحیت: ویراست جدید، کتاب مقدس: ویراست جدید، ادیان ابتدایی و خاموش، ادیان زنده جهان (غیر از اسلام)، درآمدی بر الاهیات تطبیقی اسلام و مسیحیت، اسطوره تجسد خدا (ترجمه) و سرشت انسان در اسلام و مسیحیت.
دیدگاه های منتقدانه دیگر: از اسد و فلسطین تا قیام امام حسین (ع)
دامنه انتقادات و اظهارات خاص سلیمانی اردستانی تنها به موضوع شهادت حضرت زهرا (س) محدود نمی شود. سال گذشته نیز او در مناظره ای با عباس نبوی در رسانه دیدار نیوز، به شدت از حکومت بشار اسد در سوریه و همچنین حضور نظامی ایران در این کشور انتقاد کرد.
او در آن مناظره، دیدگاه های خود را در مورد موضوع فلسطین نیز مطرح کرده بود. اردستانی گفته بود که باید حتی نسبت به بدترین دشمن نیز عادلانه سخن گفت. به اعتقاد او، شعارهای جمهوری اسلامی با آن چه در مجامع بین المللی پذیرفته شده، متفاوت است و نباید دلسوزتر از مردم فلسطین بود. او تجاوزگری اسرائیل را کاملا محرز دانست، اما بیان کرد که «شعار محو اسرائیل به نفع خود اسرائیل تمام می شود» و به معنای جنگ همیشگی و بی پایان است و مانع مشارکت در جنگ دیپلماتیک می شود. او راه نظامی را پر هزینه و بی نتیجه دانست.
حتی در مورد قیام امام حسین (ع) نیز دیدگاه های او محل نقد قرار گرفته است. سلیمانی معتقد است وظیفه یک امام، اصلاح است و نه حکمرانی، زیرا ولایت سیاسی و قدرت سیاسی باید توسط مردم اعطا شود. بر این مبنا، او واقعه کربلا را بر اساس یک تبیین کاملا عقلایی و مبتنی بر داده های عینی می داند و از تمسک به دستورات خاص الهی خودداری می کند. این تبیین با واکنش هایی روبرو شد. جواد علاءالمحدثین، استاد دانشگاه، به نقد این مبانی اسلام شناسی و شیعه شناسی اردستانی پرداخت و گفت: «قبل از اینکه امام شناسی ایشان نقص داشته باشد، در بیان خدا شناسی ایشان نقص وجود دارد» و تعریف او از امامت را بسیار «نازل» دانست که او را به این نتیجه می رساند که امام حسین ممکن است در کربلا خطا کرده باشد.
