آغاز مسیری نوین برای بانوان در ارکستر
این بار، برای اولین دفعه است که یک رهبر خانم، سکان هدایت ارکستر سمفونیک تهران را در دست می گیرد. البته در گذشته، یعنی در سال 1389، قرار بود نازنین آقاخانی، یکی از رهبران شناخته شده در سطح بین المللی، این مسئولیت را بر عهده بگیرد. اما متاسفانه، به دلایلی که بیشتر شبیه به موانع کاری و اداری بودند، این فرصت از دست رفت و ایشان ناچار به بازگشت به اتریش شدند. بی شک حضور آقاخانی با تجربه بین المللی اش، می توانست دستاوردهای ارزشمندی برای ارکستر سمفونیک تهران به ارمغان بیاورد.
با این وجود، حالا پانیذ فریوسفی توانسته است این عنوان افتخار آمیز را به دست آورد و نام خود را به عنوان نخستین رهبر زن ارکستر سمفونیک تهران ثبت کند. سوالی که در ذهن اهالی موسیقی و دوستداران هنر شکل می گیرد این است که: آیا حضور رهبران زن در ایران ادامه پیدا خواهد کرد؟ یا این اتفاق، تنها یک تجربه زودگذر خواهد بود؟ نباید فراموش کنیم که حتی با وجود کمبود رهبر ارکستر در داخل کشور، بسیاری از مردان و زنان ایرانی در عرصه جهانی، به عنوان رهبران ارکستر حرفه ای و شناخته شده فعالیت می کنند و می توان از دانش و تجربیات گرانبهای انها برای ارتقای سطح موسیقی کشور بهره برد.
نگاهی به تجربه اولین رهبر زن ارکستر از زبان خودش
در خلال تمرین های فشرده ارکستر سمفونیک تهران، فرصتی فراهم شد تا با پانیذ فریوسفی به گفت و گو بنشینیم و از احساس و تجربه او در این جایگاه مهم بپرسیم.
او در پاسخ به این که رهبری ارکستر به عنوان اولین زن در تهران را چگونه می بیند، می گوید: «بله، این نخستین باری است که ارکستر سمفونیک تهران یک رهبر خانم دارد. به نظر من یکی از دلایل اصلی این کمبود، نبود رشته تحصیلی تخصصی و آکادمیک رهبری ارکستر در مراکز آموزشی ما است؛ این کمبود نه فقط برای خانم ها بلکه برای آقایان هم وجود دارد.»
او با تاکید بر اهمیت هنر ورای جنسیت، ادامه می دهد: «برای خود من، مسئله زن یا مرد بودن در دنیای هنر هیچ جایی ندارد. هنر از ذات انسان سرچشمه می گیرد و به جنسیت خاصی محدود نمی شود. البته شاید برای جامعه موسیقی ایران، این موضوع یعنی حضور یک رهبر خانم، کمی تازگی داشته باشد و ناشناخته به نظر برسد. اما خوشبختانه در جهان، تعداد رهبران زن در حال افزایش است و این یک روند رو به رشد است.»
خانم فریوسفی اظهار امیدواری می کند: «در ایران، شاید تعداد رهبران زن به تعداد انگشتان یک دست هم نرسد، ولی امیدوارم این تجربه ای که من آغاز کرده ام، راه را برای دیگر دختران و زنانی که به این رشته علاقه دارند، باز کند. نکته بسیار مثبت و امیدوار کننده برای من این است که بین من و تمامی اعضای ارکستر، موسیقی به عنوان یک زبان مشترک عمل می کند. ما به واسطه هنر با هم ارتباط برقرار می کنیم و در این فضا، جنسیت رهبر دیگر اصلا اهمیت پیدا نمی کند.»
ایا مانعی برای رهبران زن وجود دارد؟
در مورد وجود موانع احتمالی برای فعالیت رهبران زن در ایران، پانیذ فریوسفی با دیدی مثبت پاسخ می دهد: «از آنجایی که این انتخاب توسط شورای هنری ارکسترهای بنیاد رودکی انجام شده و خود انها از من دعوت به همکاری کردند، من فکر می کنم که هر فردی که واقعا شایستگی، توانایی و قابلیت های لازم را داشته باشد، قطعا برای کار دعوت می شود. به همین خاطر، من موانع جدی را در این مسیر نمی بینم. اگر فردی استعداد و لیاقت خود را نشان دهد، راه برای فعالیت او باز خواهد بود.»
چالش های هماهنگی در مقام رهبر مهمان
رهبری یک ارکستر بزرگ به عنوان «رهبر مهمان»، چالش های خاص خود را دارد، به خصوص در بخش هماهنگی با نوازندگانی که از قبل با سبک کاری شما آشنایی ندارند. خانم فریوسفی در خصوص این چالش ها می گوید: «در جلسه های تمرین اولیه، کاملا طبیعی بود که هم من به فضای کلی کار عادت کنم و هم نوازندگان با شیوه کار و حرکات من آشنا شوند؛ این پروسه کمی زمان بر بود. اما بعد از گذشت سه جلسه تمرین، خوشبختانه همه چیز به بهترین شکل پیش رفت. اعضای ارکستر افرادی بسیار متعهد، حرفه ای، همدل و جدی در کار هستند. فضای تمرین به خوبی اماده شد تا یک اجرای با شکوه و هماهنگ را به روی صحنه ببریم.»
الهام بخش های یک هنرمند
هر هنرمندی در مسیر خود از بزرگان دیگری الهام می گیرد. خانم فریوسفی که رشته اصلی اش نوازندگی ویلن بوده، در خصوص الگوهایش می گوید: «در دوران تحصیل در کشور ارمنستان، استادم آرام قارابگیان، که از رهبران سرشناس ان کشور هستند، تاثیر بسیار زیادی بر مسیر هنری من گذاشتند. البته نمی توان تاثیر همه رهبران بزرگ دنیا را نادیده گرفت، اما اگر بخواهم از یک شخص خاص نام ببرم که برایم واقعا الهام بخش و منحصر به فرد است، باید به استانیسلاو کوچانوفسکی، رهبر بزرگ روس، اشاره کنم. در کارهای او نوعی سادگی و زیبایی خاص به چشم می خورد (که به ان مینی مالیسم می گوییم) که کمتر در میان دیگر رهبران دیده می شود و برای من واقعا جذاب و الهام بخش بوده است.»
در نهایت، خانم فریوسفی از همه کسانی که در این مسیر از او حمایت کردند، تشکر می کند: «وظیفه خودم می دانم که از بنیاد رودکی و مدیران محترم ان تشکر کنم. می دانم که برای برگزاری این کنسرت، انها با موانع و چالش های زیادی دست و پنجه نرم کردند. همین طور از شورای هنری ارکسترهای بنیاد رودکی به خاطر اعتماد و انتخابی که به من داشتند، و از تک تک اعضای با ارزش ارکستر که با همکاری فوق العاده خود، این تجربه را ممکن کردند، صمیمانه سپاسگزاری می کنم.»
