تاریخ، از منظر حیوانات: روایتی متفاوت و تأثیرگذار
آیا تا به حال به این فکر کردهاید که تاریخ از دیدگاه حیوانات چگونه به نظر میرسد؟ آیا نقش حیوانات در شکلگیری تمدن بشری به اندازه کافی در کتابهای تاریخ مورد توجه قرار گرفته است؟ این مقاله نگاهی متفاوت به تاریخ میاندازد، نگاهی که در آن حیوانات نه به عنوان ابزاری در دست انسان، بلکه به عنوان بازیگران اصلی در صحنهی تاریخ معرفی میشوند.
کتاب «تاریخ حیوانات: گویی حیوانات اهمیت دارند»؛ نقطه عطفی در تاریخنگاری
در بیشتر کتابهای تاریخی سنتی، نقش حیوانات در تاریخ بشر یا به طور گذرا ذکر میشود یا بهطور کامل نادیده گرفته میشود. این یکی از دلایلی است که کتاب جدیدی به نام تاریخ حیوانات: گویی حیوانات اهمیت دارند، که به همت استاد اندرو لینزی و دکتر کلر لینزی، مدیران مرکز اخلاق حیوانات آکسفورد، تدوین شده، توجه مرا به خود جلب کرد. در این مجموعه ۱۴ مقالهای، نویسندگان آکادمیک، حیوانات غیرانسانی را به عنوان سوژههای اصلی و شایستهی بررسی تاریخی معرفی میکنند. دکتر جیکوب براندلر، یکی از نویسندگان این کتاب، در مصاحبهای به برخی از پرسشهای مطرح شده در مورد این اثر بینظیر پاسخ داده است.
مصاحبه با دکتر جیکوب براندلر
مارک بِکوف: چرا کتاب «تاریخ حیوانات: گویی حیوانات اهمیت دارند» کتابی مهم است؟
جیکوب براندلر: کتاب تاریخ حیوانات هم بر موج فزایندهی تاریخ حیوانات در چند دههی گذشته میافزاید و هم پیشگام آن است. این کتاب در همان سالی منتشر شد که مجلهی آکادمیک تاریخ حیوانات اولین شمارهی خود را منتشر کرد و کمتر از ۲۰ سال پس از آن که هریت ریوو از «چرخش حیوانی» در علوم انسانی سخن گفت، منتشر شده است. تاریخ حیوانات بیش از یک دهه کار پژوهشی را گرد هم آورده تا تاریخ حیوانات را برجسته کند. اما این کار را با نگاهی به سوی شفقت اخلاقی بیشتر انجام میدهد؛ این تنها تاریخ حیوانات نیست، بلکه تاریخی است که گویی حیوانات اهمیت دارند.
MB: شما مقالهای با عنوان «آیا حیوانات “تاریخ” (های) دارند؟ آیا انسانها میتوانند، و آیا باید، آنها را بشناسند؟ بازنگری ابتکاری در روابط انسان و حیوان» نوشتهاید. این مقاله چه ارتباطی با پیشینهی کاری و زمینههای مورد علاقهی شما دارد؟
JB: پژوهشهای من حول تحول مفهوم انسانیت توسط دانشمندان نژادپرست در ایالات متحدهی پیش از جنگ داخلی میچرخد؛ چگونگی تأثیر این بازتعریف بر نظام حقوقی و تصورات اجتماعی. من به عنوان یک مورخ به این پروژه میپردازم؛ رشتهای که سیالیت و ارتباط آن با امور عمومی ایجاب میکند که خودآگاه باشد و ارزش خود را برای جامعه توضیح دهد. چرا ما به تاریخ نیاز داریم؟ تاریخ چه اهمیتی دارد؟ چرا دانستن تاریخ مهم است؟ چه اتفاقی میافتد اگر تنها روایت انتخابی از گذشته را ببینیم؟ تفکر پیرامون این پرسشها و ماهیت تاریخ حیوانات، راهی برای اندیشیدن در مورد معنای تاریخ و هدف آن میشود.
MB: امیدوارید این کتاب به دست چه کسانی برسد؟
JB: کتاب تاریخ حیوانات باید برای مورخان، الهیدانان، مدافعان حقوق حیوانات، پژوهشگران و وکلا جالب باشد. اما به طور کلیتر، تاریخ حیوانات برای هر کسی که دربارهی هویت خود، ریشهی خود و آیندهی خود میاندیشد، مهم است و برای او نوشته شده است. مضمون اصلی در این کتاب، چگونگی تعامل انسانها با گونههای مختلف جانداران در کرهی زمین است؛ میراثی که تقریباً بر هر انسانی، زنده یا متولد نشده، تأثیر میگذارد.
MB: برخی از موضوعاتی که در این کتاب بررسی کردهاید چه هستند؟
JB: من بهطور ویژه از بخشهایی لذت میبرم که اشخاص و گروههایی را به تصویر میکشند که روند خطی تاریخ را مختل میکنند؛ این احساس که انسانهای امروز لزوماً اخلاقیتر از نیاکان خود هستند. برای نمونه، بخش لورن بستویک، زنی اشرافی از قرن هفدهم به نام مارگارت کاوندیش را معرفی میکند که از رنج حیوانات از زاویهی دید تبعیض علیه خود به دلیل جنسیتش مینگریست و بسیاری از مواضع هژمونیک زمان خود را به چالش میکشید؛ برخی از این مواضع هنوز هم در ابزارانگاری حیوانات بر ما تأثیر میگذارند. این قرنها قبل از ظهور جنبشهای فمینیستی مدرن و حقوق حیوانات بود. تاریخ حیوانات با این داستانها، نه تنها توجه را به اندیشمندان کمتر شناخته شده جلب میکند، بلکه به ما یادآوری میکند که هیچ چیز در مورد تفکر انسان دربارهی دیگر حیوانات اجتنابناپذیر نیست. آنچه امروز طبیعی و عادی به نظر میرسد، همیشه چنین نبوده است، لزوماً نیازی نبوده است که چنین باشد و لزوماً باید در آینده نیز چنین باشد.
MB: چرا فکر میکنید این موضوع تاکنون تا حد زیادی نادیده گرفته شده است؟
JB: ما در نوعی رنسانس زندگی میکنیم؛ تاریخهایی که از دیدگاه طبقات کارگر، زنان، افراد کوئیر، افراد با پیشینهی قومی و نژادی متنوع و افرادی که خارج از الگوی غربی زندگی میکنند، نادیده گرفته شدهاند، در حال احیا هستند. بخشی از این کار، اصلاح اشتباهات و پیامدهای مبارزات سخت برای کرامت و شمول است. اما دیدن این تاریخها به طور ذاتی مهم است. شناخت آنها کل تصویر را تغییر میدهد، داستانها را به هم میبافد و ظرافتهای بیشتری به گذشته و حال میافزاید. این موضوع در مورد موجودات غیرانسانی نیز صادق است. اما تفکر دربارهی حیوانات، چالشهای منحصربهفردی را به همراه دارد. در حالی که بسیاری از افراد و گروهها در مطالعهی تاریخ خاموش شدهاند، ضعف گوشهای انسانی به این معناست که آنها ممکن است هرگز صدای حیوانات را به طور کامل نشنوند. گنجاندن این داستانهای ضروری، نیازمند ابزارهای هوشمندانه و مورخان فروتن و با ملاحظه است. از این منظر، تاریخ حیوانات به عنوان فراخوانی برای این حوزه در حال توسعه عمل میکند.
MB: پیام کلیدی این کتاب چیست؟
JB: تاریخ حیوانات هم پیامی جاودانه و هم پیامی بههنگام دارد. برای مدت طولانی، حداقل در غرب، حیوانات به عنوان سوژهها و مشارکت کنندگان در تاریخ حذف شدهاند. اما همانطور که اندرو و کلر لینزی در مقدمهی کتاب اشاره میکنند، موجودات همزیست ما نه تنها «زیستشناسی، بلکه زندگینامه» نیز دارند. حتی در دنیای صنعتیشده و اغلب بیگانهساز ما، حیوانات اطراف ما هستند و زندگی روزمرهی ما را تحت تأثیر قرار میدهند. برای کسانی که از سبک زندگی گوشتخواری پیروی میکنند، این شامل گوشت و استخوانهای خود آنها نیز میشود. اما فراتر از آن، روان و حالت وجودی انسان از طریق بازتاب حیوانات غیرانسانی به هم پیوسته است؛ چیزی که فیلسوف جورج آگامبن آن را «ماشین انسانشناسی» مینامد که غرب را هدایت میکند. در عین حال، انسانها بر تاریخ گونههای دیگر، از حیوانات خانگی تا تغییرات اقلیمی، تأثیر گذاشتهاند و همچنان این کار را انجام میدهند. با توجه به این درهمتنیدگی، به نظر میرسد که هر تصویری تاریخی که جهان فراتر از انسان را نادیده میگیرد، بسیار ناقص است. در نهایت، تاریخ انسان تنها بخشی از تاریخ حیوانات است.
MB: آیا امیدوار هستید که با افزایش آگاهی مردم دربارهی این موضوع، آنها با احترام، کرامت و شفقت بیشتری با دیگر حیوانات رفتار کنند؟ اگر اینطور است، چرا این مهم است؟
JB: صرف نظر از اینکه حیوانات به انسانها نیاز دارند یا نه، انسانها بدون شناخت اهمیت و کرامت دیگر حیوانات، کامل نخواهند بود. به دل گرفتن این واقعیت، همراه با اشتباهات گذشته و امیدهای آینده، نوعی فروتنی را به ارمغان میآورد که باید شفقت بیشتری را نسبت به تمام حیوانات، از جمله انسانها، ایجاد کند. هر چه انسانها تاریخ را گویی حیوانات اهمیت دارند، بیشتر درک کنند، احتمال اینکه با آنها چنین رفتاری داشته باشند بیشتر میشود.
